جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫ذلك القرآن فاستنطقوه ولن ينطق ولكن اُخبركم عنه إلا أن فيه علم ما يأتى والحديث عن الماضى ودواء دائكم ونظم ما بينكم«. {P ) نهج البلاغه، خطبه 158، اين قرآن را پس استنطاق نمائيد (از آن حرف ومطلب بيرون بكشيد) وخودش به خودى خود هرگز گويا نمى‏گردد. اما من شما را از آن خبر مى‏دهم، بدانيد كه در آن علم آينده، حديث گذشته، داروى دردها ونظم آنچه مربوط به شما است وجود دارد. P} معانى ظريف قرآن بسان پرتو آينه، لرزان واز دسترس انديشه گريزان است، اما وقتى در دلى افتاد، تا ناپيداترين زواياى روان او نفوذ كرده، آن را مجذوب خود مى‏سازد. قرآن كريم در صدها آيه، حاوى ويژگيها وملاكهاى اسوه‏هاى راستين بشر است وبا بيان آن ملاكها صاحبان آنها را مدح وستايش مى‏كند، گروههاى انسانى نمونه‏اى، چون: مخلصين، مؤمنين، مخبتين، اولوالالباب، صالحين، صابرين، خاشعين، عبادالرحمن، الموفون بعهدهم، متقين و... از سوى قرآن به جانهاى تشنه مخاطبان معرفى شده‏اند وتصوير كاملى از شخصيت وحالات روحى وظاهرى وزندگى مادى ومعنوى اين وارستگان ارائه شده است. در مقابل، آياتى نيز وجود دارد كه ويژگيها وصفات منفى انسانهاى بى‏ايمان را در قالب عناوينى چون: كافرين، فاسقين، منافقين، فاجرين وظالمين بيان نموده است. اين پژوهش گامى است كوتاه در جهت ارائه يك فرهنگنامه در زمينه مفاهيم در دو حوزه ايمان وكفر كه در آن كوشش گرديده تا تعاريف قرآنى هر يك از عناوين فوق از قرآن استخراج گردد. از آنجا كه درك بار معنايى الفاظ فوق با رجوع به كتب لغت معتبر، كفايت نمى‏كند بعد از تحليل لغوى هر يك از واژه‏ها بر اساس معاجم لغت با بهره‏گيرى از تفاسير قرآن، نحوه كاربرد واژه‏ها در سياق آيات مورد توجه قرار گرفته است. زيرا توجه به سياق، دامنه معنى لغوى را گسترش داده يا حصر مى‏نمايد ومعنى مناسب را از ميان معانى متعدد در كتب لغت مشخص مى‏كند وبا توصيف عناوين به كار رفته از حيث مصداق عملى وتجسم عينى وخارجى، مى‏توان به چگونگى حصول اين مفاهيم پى برد. اين مطمئن‏ترين تبيين وتوضيح از مفاهيم است كه مقصود الهى را در عناوين قرآنى به وضوح مشخص مى‏سازد ومقدمه‏اى است براى شخصيت‏شناسى كه در پرتو آن مى‏توان به ارزيابى شخصيتها پرداخت. از طرفى با كسب چنين آگاهى وشناختى نسبت به تعاريف قرآنى مفاهيم وواژه‏ها چگونگى رسيدن به خصلتهاى ايمانى را مى‏توان بدست آورد وبه تبع آن از صفات منفى كه نمودى از بى‏ايمانى است اجتناب كرد. آرى براى گشودن قفل قلبهاى خود »ام على قلوب اقفالها« ودست يافتن به گنجينه‏هاى رحمن بايد »تدبّر« در قرآن وكشت كردن در زمين پر بركت اين كتاب را تمرين كرد. چنانكه اولين تربيت شده اين مكتب فرمود: »در روز قيامت منادى ندا مى‏دهد كه امروز هر كس گرفتار كشت خويش وپاسخگوى سرمايه‏گذارى عمر در زمينه‏اى است كه انتخاب كرده، غير از كشتكاران قرآن. پس بايد از اين گروه وپيروان قرآن بود وبوسيله آن پروردگار را شناخت ونفس را نصيحت كرد وآراء ونظريات شخصى را متهم ومغشوش شناخت. {P ) نهج البلاغه، خطبه 176. P} واز آنجا كه از اصول اساسى در تدبر قرآن شناخت مفاهيم قرآنى است، نوشته حاضر گامى است ابتدائى ومتواضعانه در تدبر قرآن، كه اميد است به عنايت خداى واسع فتح باب پژوهشهايى در عرصه فرهنگ قرآنى، قرار گيرد. الهى لا تؤاخذنا ان نسينا أو أخطأنا

---