جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جهانی شدن به واسطه تغییراتی که در سطوح مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی پدید می آورد برای سیاست فرهنگی کشورها هم محدویت آفرین است و هم فرصت ساز. نقش عمده دولتها در سیاست گذاری فرهنگی و تمایل آنها به حفظ، گسترش و تقویت فرهنگ ملی تحت تاثیر جهانی شدن قرار گرفته و موجب پیگیری نوعی سیاست فرهنگی مبتنی بر تنوع و با تاکید بر ویژگیهای فروملی (محلی) و فراملی شده است. از حساسیتهای ملی در سیاست فرهنگی کشورها در پاره ای موارد کاسته شده و کنترل فرهنگی به آرزوی دست نیافتنی تبدیل شده است. تعقیب سیاست فرهنگی در قلمرو ملی در اغلب موارد توفیقی نداشته و بسیاری از فعالیتهای فرهنگی حالت تجاری به خود گرفته است. در مجموع، جهانی شدن هم زمینه (محدوده و قلمرو ملی)، هم محتوا (عناصر و اصول ملی) و هم طراح و مجریِ (دولت) سیاست فرهنگی را با چالش اساسی و جدی مواجه کرده است. تحت چنین شرایطی، سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران نیز در سالهای اخیر شاهد تغییراتی بوده است که در این مقاله مورد بررسی قرار می گیرد.

‫در پژوهش حاضر تلاش شده است تا با روش کتاب‌خانه‌اي، دلايل ولايت فقيه، شرايط و حدود اختيارات ولي فقيه، بر اساس ديدگاه مرحوم ملا احمد نراقي و ميرزاي نائيني تبيين گردد. منظور از ولايت فقيه آن است که فقيه جامع‌الشرايط، در جميع آن‌چه امام معصوم( مي‌توانست تصرف نمايد، حق تصرف داشته باشد. بحث ولايت فقيه اگرچه از سوي عالمان بزرگي همچون شيخ مفيد، ابن ادريس، خواجه نصير و محقق مامقاني مورد توجه بوده است، اما ملا احمد نراقي اولين فقيهي است که ولايت فقها در عصر غيبت را به‌صورت مستدل و مفصل مطرح کرده است. ادله مشروعيت ولايت فقيه از ديدگاه مرحوم نراقي به اجماع، دليل عقلي و استنباط از مجموعه‌اي از روايات بازمي‌گردد. مرحوم نائيني هم اداره سياسي امت اسلامي را از وظايف نائبان عام در دوران غيبت مي‌داند؛ او همچنين از ميان ادله ولايت فقيه، دلالت مقبوله عمر بن حنظله را پذيرفته و به ولايت مطلقه فقيه قائل است. همچنين از نظر اين دو فقيه بزرگ، بر اساس آموزه‌هاي دين اسلام، حاکم جامعه اسلامي بايد حايز شرايط زير باشد: اسلام، عقل، طهارت مولد، عدالت، فقاهت در دين، حسن تدبير و شناخت مصالح. و اما درباره قلمرو اختيارات ولي فقيه در عصر غيبت، ميان فقها اختلاف نظر وجود دارد و برخي از آنان، قلمرو اختيارات فقيه را منحصر در امور حسبيه دانسته‌اند؛ مرحوم نراقي با تعميم ولايت فقيه تا سطح اختيارات امام معصوم، به ولايت عامه فقيه در عصر غيبت معتقد است. اين عموميت در ولايت شامل فتوا، قضا، حدود و تعزيرات، امور حسبيه، تصرف در اموال امام معصوم، تعليم و تربيت مي‌گردد. مرحوم نائيني هم اگرچه حدود اختيارات فقيه را به‌تفصيل ذکر نکرده است اما در عباراتي کوتاه، قلمرو اختيارات ولي فقيه را وسيع و گسترده دانسته است. مرحوم نراقي و ميرزاي نائيني در مباحث خود پيرامون ولايت فقيه، اشاره‌اي به شيوه تعيين ولي فقيه نکرده‌اند.