جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

توصیفی از ویژگی های انسان کامل در قرآن است. نویسنده سعی کرده با بررسی و بیان ویژگی های انسان های نخبه و با معرفی الگوهای قرآنی به تعریف انسان کامل برسد. وی در بخش اول به تبیین معنای نخبه در لغت و زبان فارسی و مترادف های آن پرداخته است و در ادامه به بحث از انسان کامل، مقام انسان کامل، خلیفه الله، محدودة جانشینی انسان و تصرف انسان کامل در جهان هستی اشاره کرده است. نویسنده در بخش دوم صفت نخبگان را مورد توجه قرار داده و به بررسی نوع زندگی فردی، اجتماعی و خانوادگی نخبگان اشاره می کند، وی در بخش پایانی به بینش ها و منش های نخبگان پرداخته و از جمله بینش توحیدی پیامبر خاتم، عدم سازش در اصول، بیزاری از شرک، احتجاج ابراهیم با غرور و اشاراتی به برخی از اعتقادات و روش های سایر پیامبران را مورد بررسی قرار داده است.

اسلام دینی اجتماعی است و احکام فردی آن نیز آهنگ اجتماعی دارد و از آنها در جهت اصلاح و تقویت روابط اجتماعی و اجرای اهداف مقدس جامعه بهره می گیرد. دین مبین اسلام میان عبادات فردی و اجتماعی پیوند برقرار کرده است. مثلا نماز که تبلور عینی ایمان و اعلام نیاز و وابستگی به پروردگار یگانه است. هر چند در آغاز به صورت فردی تشریع گردید، ولی در مراحل بعدی بعد اجتماعی آن به صورت اکید از مسلمانان خواسته شد. یا روزه که عبادتی به غایت فردی و خالی از نمونه خارجی است با عیدی عمومی(فطر) و نماز عید بعدی اجتماعی یافته است. پس هدف اسلام تنها ساختن فرد دین دار نیست، بلکه ساختن جامعة دین دار نیز هست؛ جامعه ای که روابط اجتماعی آن بر اساس اهداف و احکام دین سامان گیرد؛ جامعه ای ارزشمند که در آن سعادت فرد با سعادت جامعه پیوند خورده و میان مسئولیتهای اجتماعی و ایمان اسلامی ارتباطی قوی و غیر قابل انفکاک به وجود آمده باشد. یکی از مسائل مهمی که اسلام در این راستا برای آن اهمیت قائل شده و در معارف قرآنی نیز مورد توجه قرار گرفته اخلاق و ایجاد جامعة اخلاقی مطلوب است. زیرا اخلاق با ملکات نفسانی، تزکیه و نهذیب نفس اعمال و رفتار فردی و روابط اجتماعی انسان ارتباط عمیق دارد و وجود جامعة اخلاقی مطلوب باعث تنظیم روابط انسان با خدا گشته و ارتباط او را با اعضای جامعه سامان می بخشد. همچنین رستگاری و کمال فرد و اجتماع اسلامی را تضمین می کند. بر این اساس است که دانشمندان و حکمای اسلامی التفات ویژه ای بدین مسأله نشان داده و پژوهش های قرآنی، دینی و فلسفی بسیاری را در این موضوع به انجام رسانده اند؛ مرحوم علامه طباطبایی(ره) از جملة این حکما و دانشمندان است که در تفسیر المیزان و اندیشه های فلسفی خویش توجه خاصی به اخلاق و جامعة اخلاقی مطلوب معطوف داشته و معتقد است که اخلاق از یک طرف هم مرز با اعتقاد و از طرف دیگر هم مرز با عمل و فعل می لاشد. ایشان جامعة بدون اخلاق مطلوب را اجتماعی سست و بی بنیاد در عرصة ایمان و عمل نیک شمرده و فرموده اند: جامعه ای که در آن ارزشهای اخلاقی به عنوان یک اصل لاینفک ایمانی و اعتقادی مورد توجه قرار نگیرد، عواطف انسانی اعضای آن رو به انحطاط رفته، در نتیجه منجر به عدم اعتقادشان به مبدأ هستی و توحید خداوند و گسترش روز افزون فساد می گردد. لذا ما در پژوهشی با عنوان ویژگی های اخلاقی جامعة مطلوب انسانی و قرآنی بر آنیم که به بررسی موضوع اخلاق از جنبه های مختلف پرداخته،مباحثی چون تعریف اخلاق، فلسفة اخلاق، مفهوم نظام اخلاقی، نظریات وارده در اخلاق، ویژگی های اخلاقی جامعة مطلوب و ... را مطرح نماییم. قابل ذکر است که محور پژوهش ما اندیشه های قرآن استاد علامه طباطبایی (ره) با توجه به تفسیر ارزشمند المیزان این مفسر گرانقدر و فرزانه است.

در این تحقیق با هدف بررسی ویژگی های اجتماعی و سیاسی جامعه آرمانی قرآن به این بحث از این موضوعات پرداخته شده است: جامعه آرمانی، تعریف جامعه، دیدگاه قرآن و علمای اسلامی درباره جامعه آرمانی، جامعه آرمانی از دید افلاطون، ابن سینا، اخوان صفا، غزالی و امام خمینی، طرح جامعه آرمانی در تفاسیر، وعده قرآن در تحقق جامعه آرمانی، اصالت فرد و جامعه از نظر قرآن، اسلام و مفهوم اصالت آزادی، مقایسه آزادی در قرآن و غرب، نظارت همگانی و امر به معروف و نهی از منکر، عدالت و رابطه آن با مساوات. به نظر نویسنده، مدینه فاضله قرآن دارای این ویژگی هاست: اخوت، علم آموزی، آزادی بیان، استقلال، اجرای قسط و عدل، شورا و نظارت همگانی.

اسلام دینی جاودانی است. احکام و قوانین آن منحصر به زمان و مکان خاصی نیست و برای همیشه لازم الاجرا است. در دین مقدس اسلام، زعامت مسلمانان در هیچ زمانی نادیده گرفته نشده، زیرا حفظ مصالح امت و برقراری عدالت اجتماعی اختصاص به زمان حضور ندارد. ولایت فقیه در زمان غیبت، امتداد زعامت پیامبر ( ص) و امامان معصوم ( ع) است، زیرا او شبیه ترین فرد به امام معصوم ( ع) می باشد. آنچه در این رساله شاهد آن هستیم، اثبات ولایت فقیهان جامع الشرایط از نظر عقل و نقل است که تلاشی بسیار ناچیز در این راه می باشد. مطالب جمع آوری شده، شامل کلیات و 3 بخش می باشد، کلیات شامل: مقدمه، ضرورت و اهداف، پیشینه موضوع و سؤالات اصلی و فرعی و تعریف واژه هاست. در بخش اول که متن اصلی تحقیق است ولایت فقیهان جامع الشرایط از نظر عقلی مورد بررسی قرار گرفته که شامل 6 فصل می باشد با این عناوین: فصل اول: سیری اجمالی در معنای عام ولایت است. فصل دوم: حکومت و ولایت، فصل سوم: ضرورت ولایت، فصل چهارم: رسالت فقیهان در دوران غیبت، فصل پنجم: شبهات پیرامون ولایت فقیه، و فصل ششم: ویژگی های فقیه جامع الشرایط. در بخش دوم و سوم که ولایت فقیهان جامع الشرایط از نظر نقلی – قرآن، سنت- مورد بررسی قرار گرفته، هر کدام از سه فصل تشکیل شده، بخش قرآنی با این عناوین: فصل اول: ولایت در قرآن، فصل دوم: انواع ولایت در آیات قرآنی، فصل سوم: نیاز جامعه به والی در دوران امامت و غیبت. و در بخش سنت با این عناوین: فصل اول: ولایت در روایات در دوران قبل از غیبت، فصل دوم: ولایت در روایات در دوران غیبت، فصل سوم: مسأله ولایت از دیدگاه اهل تسنن و شیعه و در پایان چند تذکر داده شده.

متفکران و دانشمندان مسلمان از دیرباز بر این باورند که اسلام دینی جامع و جهانی و جاودان است، و پیروان خود را تنها به نماز و روزه و دیگر عبادت های فردی فرا نمی خواند، بلکه دیگر احکام از جمله امور اقتصادی، حقوقی و سیاسی را نیز مطرح می کند، این مطلب بیانگر آن است که احکام اسلام فراگیر است و با توجه به نیاز آدمی وضع شده است. بی شک احکام سیاسی و اجتماعی تنها در سایه رهبری شخصی جامع الشرایط میسر می شود. تحقیقی که هم اکنون پیش روی شماست، شامل سه بخش، هر بخش شامل چندین فصل می باشد، که در آن سعی شده ولایت فقیهان را از سه دیدگاه " قرآن، سنت و عقل" مورد توجه قرار دهد. بخش اول، حکومت است که شامل دو فصل می باشد. در فصل نخست واژه حکومت را تعریف می کنیم و ضرورت حکومت را از دیدکاه های مختلف مورد بررسی قرار دهیم، که با نبود حکومت، جامعه دچار هرج و مرج می شود و برای جلوگیری از این هرج و مرج لازم است حکومت تشکیل داد. در فصل دوم این نوشتار به انواع حکومت ها که شامل حکومت الهی و غیرالهی است، می پردازیم. از میان این دو حکومت، حکومت الهی، حکومت مورد قبول جامعه اسلامی است که با وجود این حکومت، موجبات رسیدن به کمال فراهم می شود. در ادامه حاکمیت انبیاء و لزوم بعثت و وظایف و سیره انبیاء که سیره ایشان دلالت بر این دارد، که انبیاء نیز حکومت تشکیل می دادند مطالیبی بیان کردیم. بخش دوم، امامان تداوم بخش دین هستند، که شامل دو فصل می باشد. فصل اول در مورد امامت می باشد که در آن ولایت امام وظایفی که امام در اداره جامعه دارد، مرجعیت دینی و امام و مراتب امام که پنج مرتبه دارد شامل: رهبری با گفتار، رهبری با گفتار و کردادر، رهبری سیاسی غیرمجتهد، رهبری سیاسی مجتهد و رهبری سیاسی غیرمعصوم که توضیح هر یک از این مراتب بیان شده است. فصل دوم این بخش، در مورد ترویج دین و عصر غیبت می باشد. در این فصل منظور از غیبت که غیبت کبری وصغری می باشد بحث شده و در مورد اینکه مردم در عصر غیبت باید به علماء و فقها مراجعه کنند و به بیان دیگر همان غیبت و مسئله مرجعیت دینی و نیز اندیشه ای سیاسی که شیعه در این عصر داشته و همچنین در مورد جاودان بودن اسلام که برای همه زمان ها و مکان ها برنامه دارد. بخش سوم، ولایت فقیهان تداوم امامت است، که حاوی سه فصل است. فصل اول، ولی فقیه و راه های اثبات آن است. در این فصل معنای لغوی و اصطلاحی ولی فقیه و مختصری از تاریخچه ولایت فقیه در زمان غیبت، که ولایت فقیه در این زمان پنج مرحله را پشت سر گذاشته است و مشخصات این پنج مرحله نیز بیان شده است. شیعه و ولایت فقیه، که تاریخ آن از دیدگاه شیعه به عصر غیبت بر می گردد. ولایت فقهاء در زمان غیبت که ادامه ولایت ائمه است، و همچنین شرایطی که ولی فقیه برای حکومت بر جامعه داشته باشد، که به پنج مورد از مهمترین موارد آن اشاره شده است. شأن ولی فقیه و فرق ولی فقیه و مرجع که از مهمترین مسائل موضوع ولایت فقیه در دروه غیبت می باشد، و همچنین ولایت فقیه را از دیدگاه های مختلف ( قرآن، سنت، عقل، و از نگاه امام خمینی ( ره) و شهیدان) مورد بررسی در این فصل قرار داده ایم. فصل دوم این بخش اختیارات و وظایف ولی فقیه می باشد. در این فصل مطالبی پیرامون ولایت محدود و ولایت مطلقه بیان کردیم که از نظر خردمندان ولایت محدود مردود است اما ولایت مطلقه مورد قبول علماء زیادی از شیعه بخصوص حضرت امام خیمنی ( ره) قرار گرفت. در ادامه وظایف فرهنگی، سیاسی و نظامی و اقتصادی و وظایفی که ولی فقیه از نگاه امام خمینی ( ره) دارد بیان شده است. در فصل سوم این بخش در مورد ولایت فقیه در قانون اساسی شرایط و وظایفی که از نظر قانون اساسی ولی فقیه دارد و چگونگی انتخاب شدنش و ارتباطش را قوای سه گانه ( مقننه، قضائیه و مجریه) و مشروعیت پیدا کردن نظام با امضای ایشان مطالبی بیان شده است، و نیز در مورد اینکه امام خمینی ( ره) احیاگر بزرگ ولایت فقیه هستند و استمرار این ولایت با مقام معظم رهبری مطالبی بیان کرده ایم. در خاتمه پرسش و پاسخ و نتیجه گیری نموده ام.

تحقبق حاضر که در چهار فصل بیان شده است، به بررسی و اثبات حاکمیت وزمامداری فقیه جامع الشرایط درجامعةاسلامی، با ارائة دلائلِ؛ الف. نقلی؛ که عبارت است از قران وروایات وارده از معصومین علیهم السلام و ب. عقلی. می پردازد. فصل اول این تحقیق، به کلیات تحقیق، همانند: تبیین مساله،پیشینةتحقیق،واژگان کلیدی و...اختصاص یافته است. در فصل دوم، به اثبات ولایت فقیه از دیدگاه نقل، که همان ایات شریفه وروایات واردة از معصومین علیهم السلام در این باب می باشد،پرداخته شده است. که ازمیان آیات شریفه شش ایه، واز روایات هفت روایت، بیان گردیده ومورد ارزیابی واقع شده است . در پایان فصل نیز، وجودیاعدم وجود اجماع علماء دین بر مدّعا به عنوان یک دلیل غیر مستقل از روایات، تبیین شده است . فصل سوم، به اقامة دلیل عقلی اعم از دلیل عقلی محض یا غیرمحض بر اثبات ولایت فقیه ، می پردازد. فصل چهارم به تبیین چند شبهة مهم وارده بر زعامت وحاکمیت فقیه، وجمع بندی نهایی از تحقیق حاضر اختصاص یافته است .

موضوع ولایت فقیه یکی از مهمترین عناوین مورد بحث از گذشته تا بحال بوده اهیمت این موضوع بر کسی پوشیده نیست چرا که چارچوب نظام اسلامی کشور ما بر این اساس ریخته شده است و پذیرش ولایت فقیه هم از مسائلی است که اهیمت بسزایی دارد چرا که رهبری اسلامی در امتداد و طول رهبری الهی می باشد و ما به عنوان یکی مسلمان و یک ایرانی موظف به شناخت عمیق این موضوع با استفاده از دلایل عقلی، قرآنی و روایی می باشیم تا کارکرد و اهمیت رهبری اسلامی در کشور و جهان را بهتر و بیشتر درک کنیم. در این تحقیق من سعی کردم تا مفاهیم ولایت، فقیه جامع الشرایط را با توجه به معنای لغوی و اصطلاحی توضیح دهم و بعد از آن نظام سیاسی و لایت فقیهان جامع الشرایط بررسی شده و ضرورت حکومت اسلامی اهداف و اصول حکومت اسلامی تشریح شده و بعد از آن به اثبات این موضوع مهم ( ولایت فقیهان جامع الشرایط) از دیدگاه عقل، آیات قرآن و ده روایت پرداخته پیشینه ی تاریخی و نظرات بزرگان در ادوار تاریخی مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت وظایف و اختیارات ولایت فقیهان جامع الشرایط رهبری اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است. امید است با این تحقیق هر مسلمان در برخورد با مسئله ی مهم رهبری در اسلام اگر با شک و شبهه ای در این خصوص مواجه شد جواب قاطع و کاملی در این باب داشته باشد تا دچار گمراهی و سردرگمی در این مسئله نشود. این تحقیق شامل 4 بخش می باشد: ادبیات و مفاهیم ولایت فقیهان جامع الشرایط، نظام سیاسی ولایت فقیهان جامع الشرایط، اثبات ولایت فقیهان جامع الشرایط، شرایط، تشخیص و وظایف ولایت فقیهان جامع الشرایط.

بعضی از علمای لغت ولایت را به پادشاهی و امارت معنی کرده برخی به یاری دادن ولی دو نوع است: ولی الله، ولی شیطان ولی الله یعنی دوست خدا، ولی شیطان یعنی دوست شیطان. هر کدام از اولیاءالله و شیطان راهی را طی می کنند که در واقع خلاف مسیر یکدیگر است همان طور که خداوند ولی پیروان قرآن است شیطان نیز بر مشرکین، کفار و افراد بی ایمان ولایت دارد. بحث ولایت فقیه یک بحثی است اجتماعی، اعتقادی و اقتصادی، ولایت یک مسأله ایست که جامعه از پذیرفتن آن ناگزیر است و به فرمایش امام ولایت فقیه از موضوعاتی است که تصور آن موجب تصدیق می شود و چندان به برهان احتیاج ندارد. در آغاز بحث حدود اختیارات ولی فقیه را مطرح می کنیم. در بیان این مطلب می تون گفت در زمان حکومت حضرت محمد ( ص) و حضرت علی ( ع) علماء و فقهای اسلام از جانب این دو بزرگوار به بلاد و سرزمین ها فرستاده می شدند و اجازه فتوی و جاری نمودن حدود، دریافت مالیات و تشکیل حکومت به آن ها داده می شده. مالک اشتر از جانب علی ( ع) ولایت داشت که حکومت ایجاد کند. در زمان امام صادق ( ع) نیز ایشان به بسیاری از شاگردان خویش اجازه فتوی و حکم ولایتی می دادند. حضرت امام عصر نیز در زمان حضرت و غیبت صغرایشان حجت خود را در بین مردم مشخص نمودند و پس از برشمردن خصوصیات ولی امر مسلمین در زمان غیبت از مردم می خواهند که در حوادث واقعه به آن ها رجوع کنند مگر حوادث واقعه چیزی جز حوادث و معضلات اجتماعی است. حضرت صادق ( ع) تصریح دارند آنانی که حدیث ما را روایت کرده و در حلال و حرام ما مطالعه نمودند و صاحب نظر شده و احکم و قوانین ما را شناخته اند بایستی آنان را به عنوان قاضی و داور بپذیرند زیرا که من آنان را حاکم بر شما قرار داده ام. ولی فقیه مسأله ای بی اساس و من در آوردی و یا موضوعی که اخیرا مطلح شده باشد نیست بکله اصلی است محکم که ریشه در هدف بعثت انبیاء و تداوم امامت و رهبری امت ورساند و اجرای حدود خدا، ایجاد حکومت عادله دارد.

اين كتاب نوشته يكى از محدثان غير مشهور قرن پنجم هجرى، حسين بن عبد الوهاب است كه در باره معجزات و كرامات ائمه اطهار(عليهم السلام) سخن گفته است. عيون المعجزات روايات كرامات ائمه را به ترتيب هر امام نقل كرده اما تقسيم بندى خاصى براى آن قرار نداده است. با وجود قدمت اين اثر، تا قرن دوازدهم شناخته شده نبود و نخستين منابعى كه از آن نقل كرده اند بحار الانوار و اثبات الهداة و منابع معجزه نگارى است. كتاب در بيان روايات معجزه و كرامات از منابع معتبر و غير معتبر بهره برده و گاه مطالبى غلو آميز را نقل مى كند. انگيزه مؤلف از تاليف كتاب، اثبات امامت ائمه و عظمت حضرت زهرا (س) است. مؤلف به راويان اشاره كرده ليكن مقيد به ذكر سلسله اسناد در همه روايات نيست. رواياتى كه در اين كتاب آمده در آثارى چون كافى، بصائر الدرجات، الهداية الكبرى و ديگر آثار شيعيان يافت مى شود هر چند برخى روايات نيز سابقه اى ندارد و پيش از آن شهرت نداشته است. گاهى اين كتاب را به اشتباه و به دليل ناشناخته بودن مؤلف به سيد مرتضى نسبت داده اند.

نیروی محرکه "عصبیت " مهمترین دستاورد ابن خلدون در زمینه اجتماعی است . در جریان تحول، وقتی خانوده ئی بر دیگران تسلط یافت ، چون ستیزه جوئی و تفوق طلبی، ذاتی انسان است و همچنین هدف عصبیت نیز میباشد. این گروه با اقوام دیگر و سپس با دولتهای در حال اضمحلال، وارد مبارزه شده و مرتبا" رشد می کند و این رشد رابطه مستقیم با میزان عصبیتش دارد و هرچه عصبیت قومی قویتر باشد، سرزمینهای بیشتری به چنگ می آورد بعبارت ساده، جنگ در ابتدا و انتهای کار یک دولت ، ضروری است . استقرار دولت تنها با برخوردی که در آن پیروزی نصیب گروه همبسته و منسجم است عملی می گردد و این امر در مورد مذهب نیز صادق است ، یک مذهب جدید صرفا" با ستیزه می تواند وجود خود را تثبیت کند و زمانی موفق است که از یک عصبیت قومی بهره مند باشد. البته وقتی مذهب مستقر شد، می تواند همبستگی را تقویت و حتی با متمرکز کردن فکر و احساسات در یک هدف مشترک ، جایگزین انسجام قبیله شود و در نظر وی فتوحات اولیه مسلمانان نتیجه همین تلفیق همبستگی دینی و قبیله ئی بود. بهر حال برای اینکه دولتی مستقر شود، وجود همبستگی ضروری است اما وقتی مستقر شد، همبستگی اش کاهش می یابد. دولت در مراحل اولیه منسجم است ولی در طول زمان تغییر و زوال آن آغاز میشود. زندگی بی تحرک و تجمل پرستی در آنها اوج می گیرد و کم کم عصبیت آنها را از بین میبرد. حکومت متمرکز ضعیف شده و قدرت در دست حکام محلی قرار می گیرد. رشد تجمل پرستی به مالیاتهای سنگین منتهی شده و باعث شورشهای مردمی میگردد و دولت ضعیف شده و دستخوش دگرگونیهای درونی و بیرونی میشود و سرانجام بدست گروهی بدوی و دارای عصبیتی قوی، سرنگون میشود. این خلاصه ئی از نظرات ابن خلدون است ، به نظر وی پدیده اجتماع از این قوانین پیروی می کند و این قوانین بر "مجموعه ها" مؤثر است و توسط افراد تغییر نمی پذیرد و قوانین اجتماعی به شیوه ئی یکسان در انواع مشابه ساختی عمل می کنند، یعنی بعنوان مثال، قوانین رفتار بادیه نشینی، بدون تفاوت شامل حال اعراب بدوی، ترکمن ها، بربرها و کردها میشود و علاوه بر آن جوامع بر طبق تماس مردم با طبقات به عنوان حاصلی از تقلیدها و امتزاجها، تغییر یا تکامل می پذیرد و تمام این تحولات براساس "عصبیت " یا انسجام گروهی که خصیصه ممتاز جامعه است صورت می گیرد. مشاهده میشود که آراء ابن خلدون در مقدمه، منظومه کمال یافته ئی از جامعه شناسی است و علم عمران نیز چیزی نیست مگر یک دستگاه جامعه شناسی، هر چند که جهت کمک به تاریخ وضع شده است ولی علل اصلی و اساسی تحول تاریخ را در ساختمانهای اقتصادی و اجتماعی جستجو می کند و از این نظر بسیار پیش از مطرح شدن قوانین جامعه شناسی بصورت امروزی، وی این قوانین را بیان کرده است . اهمیت این بررسی نیز در همین نکته نهفته میباشد، در کشف قوانین امروزی در آراء ابن خلدون و بخشیدن فضل ت