جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫واژه شناسی قرآن که در دانش مفردات از آن بحث می¬شود، یکی از علوم پیش نیاز تفسیر است، به دلیل گستردگی این موضوع و اهمیت آن در فهم آیات الهی، مسلمانان از همان آغاز نزول قرآن به این مهم اهتمام داشته¬اند. به دلیل بنیه لغوی فوق العاده قرآن و نقش مؤثر و مهم مفردات، در تفسیر قرآن کریم، در دوره¬های بعدی مفسران و دانشمندان علوم قرآنی به آن عنایت بسیاری مبذول داشتند. مرحوم طبرسی، یکی از مفسرانی است که در «مجمع¬البیان فی تفسیر القرآن»، بخش جداگانه¬ای را با عنوان «اللغه»، به مفردات قرآن اختصاص داده است. زمخشری نیز که هم عصر طبرسی است، در «الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل» در ضمن تفسیر آیات به مفردات و معانی آن¬ها توجه ویژه¬ای داشته است. بر همین اساس در پایان نامه حاضر دویست و پانزده واژه از سوره آل عمران را با توجه به تفاسیر مجمع¬البیان و کشاف استخراج و پس از ذکر آیه و ترجمه¬ی آن، ابتدا متن «اللغه» از تفسیر مجمع-البیان طبرسی گزارش شده، سپس تلاش گردیده است تا؛ اولا دربارة آن نکات نگارشی و ویرایشی رعایت شود، ثانیا تلاش شده که متن عربی به طور دقیق اعراب گذاری شود، ثالثا با تکیه بر منابع کهن عربی از جمله: العین، مفردات راغب و لسان العرب و... ترجمه گردد، سپس در ذیل آن با مراجعه به تفسیر کشاف، دیدگاه این مفسر بزرگ در خصوص معنای واژه¬های منتخب استخراج، و پس از ذکر متن عربی، اعراب گذاری و ترجمه شده است، آن¬گاه با تکیه بر سیاق آیات و با مراجعه به تفاسیری هم چون المیزان و نمونه و نیز کتب لغتی هم چون العین، مفردات، لسان العرب، قاموس قرآن و نیز کتاب اعجاز بیانی (اثر بنت الشاطی) دیدگاه¬های دو مفسر ارزیابی شده است، البته به علت کثرت لغات و دشواری ترجمه¬ی آن، ارزیابی¬ها موجز و در حد توان گویا بوده است. کلید واژه¬ها: مفردات قرآن، بررسی تطبیقی، مجمع¬البیان، کشاف، طبرسی، زمخشری

‫اين پايان نامه پيشگفتارى در شرح طبرسى دارد و مطالب آن در دو بخش آمده است. بخش اول: معناى طهارت و اقسام آن، احكام مطهرات، چيزهايى كه طهارت در آنها لازم است، نجاسات و احكام آن. بخش دوم: معناى صلاة در لغت و اصطلاح، تقسيمات نماز، جايگاه نماز در قرآن، تشريع نماز، اهل بيت و نماز، تارك نماز، نمازهاى يوميه و اوقات آن، قبله و احكام آن، احكام مساجد، مقارنات نماز، متعلقات نماز، نماز شب، ساير نمازها، نماز جماعت و نماز جمعه.

‫در زبان عربی کلمتی وجود دارند که دلالت بر دو معنای متضاد می¬کنند. لغت شناسان در بررسی¬های خود، تعداد آنها را میان «چهارصد کلمه» در کتب قدیم تا «بیست و دو کلمه» در کتب جدید، متغیر دانسته¬اند. که این تفاوت در تعداد به تفاوت دیدگاه لغت¬شناسان درباره¬ی وجود چنین کلماتی در زبان عرب باز می¬گردد. برخی از محققان از قدما و متأخران از وجود این کلمات در زبان عرب دفاع کرده¬اند و برخی دیگر درصدد انکار تام این کلمات و یا تنگ کردن دایره آنها بر آمده¬اند. محققان تلاش می¬کنند پیدایش این کلمات در زبان عربی را به عامل یا عواملی بازگردانند که دوزاده عامل عامل را در پیدایش چنین کلماتی قابل بررسی است. به نظر می¬رسد که بر اساسنظرات محققان و به ویژه متأخران بهتوان تعدا قابل توجهی از این کلمات را از دابره کلمات اضداد خارج نمود و به تبع آن، وجود آنها در قرآن کریم را نیز رد کرد. از بررسی تفسیر نود و یک واژه از این کلمات که در قرآن کریم استعمال شده¬اند- بر اساس دو تفسیر «مجمع البیان» و کشاف»- شمار فراوانی از آنها از دایره کلمات اضداد خارج می¬شوند. «طبرسی و زمخشری» معنای بسیاری از این کلمات را در لغت به یک اصل واحد باز می¬گردانند. علاوه بر ان که از میان این واژگان، طبرسی به ضد بودن پنج واژه و زمخشری به ضد بودن فقط یک واژه اشاره کرده است. از حیث نقش تفسیری که این کلمات در قران کریم ایفا نموده¬اند، می ¬توان چنین گفت که این کلماتبر اساس این دو تفسیر غالبا یا در معنای غیر از دو معنای ضد خود استعمال شده¬اند و یا قط یک معنا از دو معنای ضد برای آنها در آیات، قابل تصور است و یا دو معنای ضد، در آیات مختلف آمده قابل جمع در یک آیه نیستند. تعداد محدودی از کلماتی که برای آنها دو معنا در یک آیه قابل بررسی است، بر مبنای این دو تفسیر به عوامل مختلفی مانند اختلاف قرائت، عوامل بلاغی، اختلاف نظر مفسران در تفسیر آیات و ..) بازگردانده شده¬اند. بنابراین بر اساس نظر محققیقان و نیز با توجه به بررسی تفسیری این کلمات در آیات، می¬توان چنین گفت که پیدایش ضدیت در معانی کلمات اضداد، پدیده ای است که در اثر عوامل مختلفی به کلمه عارض شده و توجه به کاربرد کلمه در جمله و قراین و سیاق موجود در کلام، نقش مهمی در دریافت مقصود چنین کلماتی دارند. واژگان کلیدی: واژه، کلمه، اضداد، قرآن، مجمع البیان، کشاف، طبرسی، زمخشری