جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫هجرت در لغت به‌معناي مفارقت بوده، و در اصطلاح به‌معناي مهاجرت از سرزمين کفر به سرزمين اسلامي است؛ سرزميني که مهاجر بتواند با کتاب و سنت پيامبر اسلام( آشنا شود و به آن عمل نمايد. بر اين اساس، هجرت در لسان قرآن و روايات، به‌عنوان يک اصل سازنده که داراي ابعاد مختلف اخلاقي، سياسي، مذهبي، فرهنگي، علمي، تربيتي و اقتصادي مي‌باشد، مطرح شده است. با توجه به پيامدهاي مثبت هجرت مي‌توان گفت که هجرت مي‌تواند هم تکامل معنوي و هم تکامل مادي را در پي داشته باشد. هجرت داراي اقسامي است؛ هجرت اخلاقي و رهايي‌بخش؛ هجرت از سرزمين کفر و شرک و محيط آلوده براي حفظ دين و جان؛ هجرت علمي براي کسب علم و معرفت و فراگيري احکام الهي؛ هجرت تبليغي به‌منظور تبليغ دين اسلام و رساندن پيام دين به ساير انسان‌ها؛ هجرت عبرت‌انگيز براي عبرت گرفتن از سرنوشت اقوام پيشين؛ و هجرت اقتصادي با هدف بهبود بخشيدن به وضع اقتصادي. از سوي ديگر، هجرت از آثار و فوائد معنوي و مادي نيز برخوردار است، که آمرزش گناهان و رفتن به بهشت، جزء آثار معنوي آن به‌شمار مي‌رود. اموري از قبيل گشايش در زندگي را نيز مي‌توان جزء آثار مادي هجرت دانست. در قرآن کريم از هجرت ابراهيم(، هجرت موسي(، هجرت اصحاب کهف، و هجرت پيامبر گرامي اسلام( نام برده شده است. بررسي تاريخ صدر اسلام نيز نشان مي‌دهد که بناي نخستين مسجد در اسلام، تاسيس حکومت ديني، ايجاد اخوت بين انصار و مهاجرين و اذن جهاد، از مهم‌ترين پيامدهاي هجرت مسلمانان صدر اسلام به‌شمار مي‌رود. مسأله هجرت در قرآن از ويژگي‌هايي همچون ايمان، جهاد و صبر برخوردار است. در حقيقت، هجرت از صفات مؤمنين واقعي بوده، و موجب تحمل سختي‌ها گرديده، و عامل اصلي پيروزي اسلام در برابر دشمنان دين مي‌باشد.

‫اصحاب امام صادق( که از نژادهاي مختلفي بودند، با عشق و علاقه فراوان به‌دور آن حضرت گرد آمده و خواهان فراگيري معارف اسلامي در زمينه‌هاي مختلف فقهي، تاريخي، قرآني، سياسي، اجتماعي، علوم پايه، طب و کيميا بودند. آنان خدمات ارزنده‌اي نيز به جهان اسلام ارايه دادند. در اين رساله، اصحاب غير عرب امام صادق(، که تعداد آنان به 165 نفر مي‌رسد، و از مليت‌هاي مختلف خاور ميانه، روم، فارس، هند و ديگر سرزمين‌ها مي‌باشند، مورد بررسي قرار گرفته‌اند. اين افراد به‌عنوان موالي در بين مسلمانان زندگي مي‌کردند. از منطقه خاور ميانه، که نواحي جنوب غرب آسيا و شمال آفريقا را در بر مي‌گيرد و شامل ترکيه، ايران، فلسطين، اردن، لبنان، سوريه و کشورهاي شبه جزيره عربستان، مصر و سودان مي‌شود، به زندگاني هشت تن از شاگردان امام صادق( اشاره شده است. در منطقه کشورهاي اروپايي، شبه جزيره بالکان و ترکيه فعلي نيز مي‌توان به خاندان آل اعين اشاره کرد که از مشهورترين اصحاب امام صادق ( به‌شمار مي‌آيند، و به زندگي 25 نفر از بزرگان اين خاندان اشاره شده است. شبه قاره هند شامل هندوستان، پاکستان، بنگلادش، نپال و سري‌لانکا مي‌باشد، که از اين منطقه به زندگي هفت تن از اصحاب امام صادق(، پرداخته شده است. از منطقه فارس، سرزمين‌هاي بين سيستان و خراسان، و ري هم 36 تن از اصحاب امام صادق( شناسايي شده و مورد بررسي قرار گرفته‌اند. همچنين محل زندگي و تولد بيش از 89 نفر از ياران آن حضرت نيز مشخص نيست؛ البته به غيرعرب بودن آنان اشاره شده است ولي به مليت و نژاد آنان هيچ اشاره‌اي نشده است. اصحاب غيرعرب امام صادق( در زمينه‌هاي مختلف علمي آثار ارزشمندي از خود به يادگار گذاشته‌اند. از آنان در زمينه‌هاي جبر، تفسير، حديث، علوم قرآني، علم کيميا، علوم فقهي و رجال، کتاب هاي باارزشي برجاي مانده است. همچنين برخي از اصحاب کتاب دارند، ولي نام کتاب آنان مشخص نشده است.