جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫پس از قرآن كريم - معجزه جاويد پيامبر اكرم (ص) - نهج البلاغه برجسته‏ترين كتاب در ابعاد مختلف دينى، اجتماعى، سياسى، اخلاقى وادبى در عالم اسلام وجهان تشيع است. در اين رساله »تاريخ وسنتهاى آن در نهج البلاغه« مورد تحقيق وبررسى قرار گرفته است. در آغاز ضمن بيان كلياتى از تاريخ در تعريف آن گفته شده كه تاريخ فقط ذكر حوادث ورويدادهاى گذشته نيست، اگر چنين باشد مانند قصه گويى تنها جنبه سرگرمى وتفنن دارد بلكه منظور از آن، علاوه بر نقل حوادث ورويدادها نگرش جدى به روابط وعلل بروز پديدهاى تاريخى است تا با تجزيه وتحليل آنها بتوان اسباب سعادت يا شقاوت امتهاى گذشته را شناسايى كرد واز تاريخ عبرت آموخت، چنانكه خداى تعالى فرمود »فاعتبروا يا أولى الأبصار«. در ادامه، به سنتهاى تاريخ از ديدگاه نهج البلاغه پرداخته شده است ودر تعريف سنت آمده است: روشى است كه خداوند امور عالم وآدم را بر اساس آن تدبير واداره مى‏كند ومنظور از سنتهاى تاريخ قوانينى است كه بر اجتماع وتاريخ بشر جارى وحاكم است، گاهى به صورت خير وانعام وگاهى به شكل شر وانتقام عمل مى‏كند، شناخت اين سنتها براى رسيدن جامعه اسلامى به كمال واقعى خويش، لازم وضرورى مى‏باشد. امام على (ع) در نامه سى ويكم نهج البلاغه به فرزندش امام حسن مجتبى (ع) مى‏فرمايد: »و أنَّ الدُنيا لم تكن لتستقرّ إلّا على ما جعلها اللَّه عليه من النّعماء والإبتلاء؛ وبدان كه جهان بر پاى نمانده جز بر سنتى كه خدا كار آن را بر آن رانده: كه يا نعمت است ويا ابتلا«. در فصل پايانى رساله، ابتدا سنتهاى تاريخى به دو بخش تقسيم شده است؛ »سنتهاى مطلق وسنتهاى مقيد«. منظور از »سنتهاى مطلق« آنهايى هستند كه تحققشان بستگى به اراده وخواست انسان ندارد مانند سنت آزمايش، اما »سنتهاى مقيد« سنتهايى هستند كه تحقق آنها بستگى به خواست، اراده وتلاش انسان دارد وحاكميت آنها مشروط به شرط يا شروطى است مانند سنت حاكميت صالحان. در پايان نمونه‏هايى از سنتهاى مطلق ومقيد به تفصيل بيان شده است.

‫اين پژوهش مي‌کوشد از ديدگاه فلسفه اسلامي و فلسفه غرب به بررسي اثبات واقع خارجي و اجسام خارج (عالَم عين) بپردازد و استدلال‌هاي فلسفي مربوط و ادلّه شکاکان در وجود اشياي خارجي را نقد و ارزيابي کند. نويسنده در دو باب و پنج فصل به اثبات وجود جسم خارجي (عين) پرداخته و به دليل‌هاي شک گرايان خدشه وارد مي‌سازد. وي در فصل نخست از باب اوّل مباحثي عمومي در زمينه مفهوم واقع موضوعي، واقعيت، مثال، اجسام، نَفْس و علم را ارائه مي‌دهد. در فصل دوم تاريخچه بحث فلسفي در مقوله وجود واقعي اجسام در خارج، از منظر فلسفه غرب و فلسفه يونان مطرح کرده و ديدگاه‌هاي فيلسوفان يونان، دوران قرون وُسطي و معاصر را در اين باره منعکس مي‌سازد. نگارنده در همين زمينه با اشاره به دو مکتب فلسفي عقل گرا و تجربه گرا، ديدگاه‌هاي ايمانوئل کانت و فلاسفه پيرو او در آلمان را درباره اثبات وجود واقع موضوعي جسماني خارجي تحليل بررسيده و آن را سنگ بناي معرفت شناسي در غرب برشمرده و تحليلي منطقي از اين ديدگاه را ارائه مي‌کند. آن گاه نظريات برخي ديگر از فيلسوفان مانند جرج ادوارد مور و کارل پوپر در مقوله نفي وجود خارجي واقعي را به جهت ديدگاه‌هاي افراطي تجربي آنان مطرح مي‌سازد. سپس از منظر اسلامي و ديدگاه فلاسفه مسلمان همچون: فلاسفه قبل از ملّاصدرا و فلاسفه معاصر مسلمان اين موضوع را پيگيري کرده و وجود خارجي عيني و واقعي را در فلسفه اسلامي ثابت مي‌نمايد و به اين وسيله نخستين باب از مباحث نوشتار خويش را به پايان مي‌رساند. وي در باب دوم با تحليل انکار وجود واقعي موضوعي، سه رويکرد فلسفي، معرفت‌شناسي و ذوقي را در اين زمينه مطرح کرده و شک‌گرايي درباره وجود واقعي اجسام خارجي را ارزيابي و نقد عقلي و فلسفي مي‌کند. او براي اثبات واقع موضوعي خارجي (اثبات وجود اجسام خارجي) از منظري معرفت شناسي، فلسفي، کلامي و رياضي به بررسي موضوع و اثبات آن مي‌پردازد و ادّله مختلف عقلي را در اين باره ارائه مي‌دهد.