جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

زبان را به لحاظ کلی می‌توان از یک نظر به شفاهی یا گفتاری و کتبی یا نوشتاری تقسیم کرد. یکی از گونه‌های زبان شفاهی و گفتاری، زبان خطابه‌ای است؛ یعنی سبکی از کلام که در میان خطیبان و سخنوران رایج است. زبان را از نظر دیگر می‌توان به عرف عام و عرف خاص تقسیم نمود. این مقاله درصدد بررسی این نظریه آیة‌الله معرفت است که زبان قرآن زبان گفتاری و خطابه‌ای است. او در بعضی از تعابیر، زبان قرآن را به عرف عام و در بعضی تعابیر، به عرف خاص می‌داند و البته میان این دو تعارضی نمی‌یابد و جمع می‌کند. او در اواخر عمر زبان قرآن را گفتاری و به عبارت دقیق‌تر، خطابه‌ای معرفی می‌کرد. البته باز چنان می‌نماید که او تعارضی میان زبان عرف خاص و زبان خطابه‌ای نمی‌یابد. به ‌هر ‌حال برخی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که وی برای زبان خطابه‌ای برشمرده، عبارت است از: تکیه بر معهودات ذهنی مخاطبان، وجود التفات و انتقال و ذکر قضایای خارجی در آن.

قرآن کریم ارزنده‎ترین منبع اثرگذار بر همه ابعاد جامعه بشری است و با نظم و سبک ویژه خود، اولین مخاطبان خود را دچار تحولی ماندگار کرد. این تحول معلول همبستگی محتوا و روش قرآن بود و با نزول تدریجی قرآن رابطه داشت و زبان آموزش قرآن، آموزشِ تربیت مدار تدریجی روشمند بود. امروزه با بی اعتنایی و غفلت از آن روش، باعث مجهول ماندن بسیاری از مرادهای خدای متعال در روش‎های تحول گشته‎ایم. برای کشف روش قرآن در تحول فرهنگی بایستی با اتباع از قرآن، اساس فهم خود را بر پایه‎ی همراهی با پدیده نزول تدریجی قرآن گذاریم تا گام‎های منسجم تحول فردی و اجتماعی را در سیر هدایتی و تربیتی سور و آیات شناسایی کنیم. این مهم با دستیابی به جدول ترتیب نزول سور معتبر و سپس بازنگری در مفاهیم دینی به شکل نزولی صورت می‎پذیرد. برای بیان نمونه‎ای از این موضوع، روش طرح مفهوم ربوبیّت در پنج سوره ابتدای نزول (علق، قلم، مزمل، مدثر و حمد) بررسی و نتایج ذیل به دست آمد: برخلاف نظام اعتقادی موجود در مبحث توحید، محوری ترین مساله در طرح ابتدایی مساله توحید، توحید ربوبیّت است که ادله آن مطرح و کاربست‎های آن در زندگی پیامبر و مردم مطرح می‎گردد و با ساختاری دقیق در زندگی مخاطبین مطرح می‎گردد.

یکی از مسائل چالشی مطرح شده در قرآن کریم، برخورد تند حضرت‌موسی۷ با حضرت‌ هارون۷ بعد از گوساله‌پرست شدن بنی‌اسرائیل است، تا کنون توجیهات زیادی در تحلیل این برخورد ارائه شده است؛ اما آیة‌الله معرفت، با اثبات درجاتی از کوتاهی برای هارون۷ تلاش کرده‌اند این رفتار را تحلیل کنند. ایشان با اثبات طبیعی بودن غضب موسی۷، تلاش‌های آن حضرت را در راستای مجازات و اصلاح بنی‌اسرائیل توصیف می‌کند. آن حضرت، در راستای کشف عوامل پدیدآورنده این انحراف، ابتدا ملامت خود را متوجه هارون۷ می‌کند، زیرا ایشان در زمان وقوع این انحراف، رهبر بنی‌اسرائیل بود و هر مسئولی در این‌گونه موارد باید پاسخ گو باشد. ‌هارون۷ نیزاگرچه عذر خود را بیان می‌کند، اما این عذر نمی‌توانست وی را به‌طور کامل تبرئه کند، از این‌ رو، برای وی از خداوند طلب مغفرت کرد. این دیدگاه دارای نقاط مثبتی، از جمله: توجه به شخصیت زمامدار بودن ‌موسی۷، طبیعی بودن غضب ‌آن ‌حضرت و قلمداد کردن اقدامات ایشان ‌در راستای مجازات و اصلاح بنی‌اسرائیل است، اما مهم‌ترین ابهام آن اثبات کوتاهی برای هارون۷ با توجه به طلب مغفرت حضرت موسی۷ برای ایشان است.

در شناخت خداوند، شناخت رابطه‌ی خدا با مخلوقات و شناخت رابطه‌ی مخلوقات با خداوند، پاره‌ای از واژه‌ها توانایی‌های زبانی، معنایی، شناختاری و نفس الامری ویژه‌ای را دارند. یکی از این واژه‌ها، واژه‌ی «شیء‌» است. از یک طرف، این کلمه در شناخت عام بشری واژه‌ای آشناست و نه فقط بی‌نیاز از هر تعلیم و اکتساب که هر تعلیم و اکتسابی به درک آن وابسته است. از طرف دیگر، این واژه‌ی آشنا و فراگیر می‌تواند بر همه‌ی موجودات، چه خالق و چه مخلوق، اطلاق شود؛ و نیز می‌تواند همه‌ی مخلوقات را به یک سو برد تا از این طریق زمینه‌ی تمایز احکام آن‌ها به یک‌باره آشکار گردد و رابطه‌ی آن‌ها با خداوند مشخص شود. در این نوشتار تلاش شده است تا موقعیت این واژه در کتاب خداوند به تحقیق گرفته شود. نشان داده می‌شود که این واژه در شناخت‌های مذکور موقعیت ویژه‌ای را از آن خود کرده است.

ماهیت پیچیده و بین‌رشته‌ای مطالعات تمدنی، سطحی فراتر از روش‌های تخصصی علمی و رویکردهای متفاوت مطالعات تمدنی دارد. تأکید بر هر یک از این ‎روش‌ها و رویکردها و غفلت از رویکردهای دیگر، تفکر تمدنی را دچار تقلیل‌گرایی خواهد کرد. هدف این پژوهش ارائه روش‎پژوهی به عنوان یک ساختار فکری مجموعه‌نگر است که به واسطه آن رویکردها و روش‌های مختلف علمی به نحو بنیادی، راهبردی و کاربردی در حوزه مطالعات تمدنی با یکدیگر مرتبط می‌شوند. در این پژوهش تلاش شده است تا با روش تحلیلی و مدل‎سازی چگونگی کاربرد روش‎پژوهی در مطالعات تمدن اسلامی بررسی شود.

حکیم ابونصر فارابی، فیلسوف برجسته مسلمان که به حق، پدر فلسفه اسلامی نامیده می‌شود در دو اثر بسیار مهم و ارزشمند خویش؛ ، » سیاست المدنیه «و» آراء اهل مدینه ه فاضله «به ویژگی‌هایی در شهرها و ساکنین ساکنان شهرها اشاره کرده است. فیلسوفی کهوی برای نخستین بار در تاریخ فلسفه اسلامی، از شهری آرمانی و از خصائص خصایص اجتماع مدنی سخن به میان می‌آورد. این پژوهش به دنبال ارتباطی است میان نادان شهرهای فارابی و نادان محلهنادان‌محله‌های امروز، که آیا می‌توان این دو را با هم تطبیق داد یا خیر؟ اگر می‌شود، نمود کالبدی و شخصیتی صفات نادان شهرها نادان‌شهرها و مردم آن چگونه است؟ همچنین می‌توان از خلال آنها و تحقیق و تفحص در متن موضوعات آن، و با یررسی بررسی و تطبیق نشانه‌ها با شهرهای معاصر، نقدی بر امروز داشت. لذا هدف این تحقیق شناسایی دقیق ویژگی‌های کالبدی نادان شهرها نادان‌شهرها بر اساس جستجوجست‌وجوی متنی و تطبیق آن با شهرهای معاصر جهت نقد وضع موجود نیز استمی‌باشد. در این پژوهش که در آن از روش‌هایروش‎های اسنادی ) کتابخانه‌ای)، تحلیل محتوای متن، روش دلفی و پرسشنامه از دو محله‌ی ه مشهد بهره برده شده، سعی تلاش شده است تا با رویکردی ویژه و مشخص و به زبانی گویا به ویژگی‌های نادان شهرهای فارابی اشاره گردد. لذا بنابراین با توجه به ویژگی‌های کالبدی نادان محلهنادان‌محله‌ها که با استفاده از تحلیل متون و روش دلفی به دست آمد، و سنجش آنها با سرانه‌های مطلوب کاربری‌ها در محله، می‌توان به نارسایی‌ها و دلایل به وجود پدید آمدن نقص‌های شخصیتی و تفکر افراد پی برد. مهم‌ترین بخش پژوهش، به دست آوردن نمود کالبدی صفات نادان شهرنادان‌شهر فارابی و ارتباط کالبد با تفکر و شخصیت افراد ساکن در محله است که با پرسشنامه سنجیده می‌شود، است.