جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫تيمم در لغت به‌معناي مطلق قصد است، و در اصطلاح فقهي، بر اساس نظر مشهور ميان علماي اماميه "التيمم هو ضرب باطن اليدين علي الارض دفعه واحده" مي‌باشد. براي صحت تيمم شرايطي ذکر شده است، که برخي از آن‌ها مورد اتفاق و اجماع مسلمين است؛ در اين زمينه مي‌توان به اسلام، طلب آب، وجود عذر، خالي بودن از حيض و نفاس، و اين‌که حايلي در اعضاي تيمم نباشد، اشاره کرد. شروط ديگري نيز مطرح شده است، که نزد هر کدام از مذاهب اسلامي مختلف است. درباره موجبات تيمم نيز به دو موضوع نبودن آب و يا عجز در استعمال آب اشاره شده است. از نظر فقهاي اماميه اسباب و موجبات تيمم شرعي با شرايط شرعي فرعي فرقي ندارد. اما در مشروعيت و ادله تيمم بايد گفت که تيمم از خصائص امت اسلامي است، البته در اين که تيمم رخصت است يا عزيمت، بين مذاهب اختلاف است. حنابله به عزيمت بودن تيمم و واجب بودن آن در صورت فقدان آب قائل هستند، ولي از نظر بقيه مذاهب، تيمم با نبودن آب رخصت است و ما مجازيم که با نبودن آب تيمم نماييم. همچنين درباره رکن يا غيررکن بودن نيت، مسح صورت و دو دست، ترتيب، موالات و طهارت خاک، ميان مذاهب خمسه اختلاف است. در مستحبات و مکروهاتي که براي تيمم مطرح شده نيز ديدگاه مذاهب اسلامي متفاوت است. نواقض تيمم نزد اماميه هشت مورد، شامل هفت مورد از مبطلات وضو و همچنين از بين رفتن عذر است. از آن‌جايي که کيفيت انجام تيمم از پيامبر و اهل بيت( به ما رسيده، و اهل بيت عدل قرآن و معصوم بوده، و رسول خدا( امر به متابعت از آن‌ها نموده، بر شيعه لازم است که به روش و سيره ايشان عمل نمايد؛ بنابر اين، تيممي که شيعه انجام مي‌دهد درست بوده و شيوه اهل سنت با بدعت همراه است.

---

‫نوشتار حاضر، به تحلیل ماهيت و مراتب حكم شرعي از رهگذر دیدگاه¬ها و آرای اصولیان پرداخته است. نویسنده پس از طرح مفاهیم و گزاره¬های اساسی و مشهور درباره¬ي حكم شرعي، سير تاريخي مباحث مربوط به حكم شرعي را در كتب اصولي تعقيب نموده و روشن ساخته ماهيت و مراتب حكم شرعي از چه زماني وارد كتب اصولي شده و چگونه توسعه یافته است. آنگاه با بررسي و نقد اقوال مطرح شده در ماهيت حكم شرعي، حقیقت آن¬ را اعتبار شارع دانسته است. آنگاه بر این اساس و با کندوکاو مراتب و مراحل پیدایی تا امتثال حکم شرعی، اثبات شده حقیقت حکم شرعی، مرحله¬ی انشاء است و اطلاق حکم به سایر مراتب و مراحل، نوعی مسامحه در تعبیر است. همچنین در خلال این نوشتار، نشان داده می¬شود جعل و اعتبار حکم توسط شارع، تابع مصلحت و مفسده - مبادی حکم - است، و پس از تشریع حکم شرعی و بر اساس تحقق شرایط تکلیف، مسئولیت در برابر حکم - که معمولاً یکی از مراحل تشریع حکم تلقی می-شود - محقق می¬گردد. كليد واژه: حكم شرعي، حقيقت حكم، مراتب حكم، ملاك حكم، مبادي حكم، تشريع حكم، اعتبارشرعي، اقتضا انشاء، فعليت، تنجّز، جعل، مجعول، بعث و زجر، اراده و كراهت.

‫اين پژوهش در شش فصل با اين موضوعات تدوين شدهاست: فصل اول، اصول و قواعد اساسى در تفسير قرآن؛ فصل دوم، آشنايى با فرقههاىِ ظاهرگرا در اهل سنت و شيعه؛ فصل سوم، نمودهاى ظاهرگرايى در مباحث صفات خبرى، ايمان و عصمت؛ فصل چهارم، ريشهها و عوامل ظاهرگرايى: ريشههاىِ روانى، فكرى، سياسى و محيطى؛ فصل پنجم، شبهات ظاهرگرايان: روايات نهى از تفسير به رأى، لازمهىِ اعتقاد به ظن، وظيفهىِ پيامبر(ص) در تبيين آيات، جامعيت قرآن، خطاپذيرى عقل، آيهىِ هفت سورهىِ آلعمران، عدم حجيت ظواهر؛ فصل ششم، آثار ظاهرگرايى؛ خشونت در افكار و رفتارها، پذيرش وضع موجود، كوچك كردن عظمت خدا و انبياى الهى، قول به تحريف قرآن، عقبماندگى،...."