جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اعجاز قرآن از کهن‌ترین و پربسامدترینِ مسئله‌ها در مطالعات قرآنی و کلامی است. در این میان، وجه‌شناسی اعجاز بیش از سایر ابعاد مورد توجّه قرار داشته و درک آن علی‌الاغلب به مخاطب خاصِ نخبگانی محدود شده است. این پژوهش درصدد است با روش تحلیل محتوای کیفیِ مجموعه‌ای از آیاتِ حاویِ دیالوگ میان دو دیدگاه مخالف و موافق درباره آیت‌مندی قرآن، با رویکردی نو به واکاوی کیفیّت درک اعجاز قرآن ناظر به مخاطب عام بپردازد. یافته‌های تحقیق حاکی از تکیه ویژه قرآن بر اسلوبِ دیالوگ در بیان مسئله آیت‌مندی قرآن و دلالت‌های ویژه‌ای در این زمینه است. «هدایت» کانونی‌ترین مشخصه این اعجاز است. هدایت خاص قرآن دانایی صرف نیست که از ایمان و عقیده منفک باشد، بلکه نوعی برانگیختگی درونی است که فرد را به حقیقتی باورمند و مشتاق می‌کند؛ ماهیت این هدایت به‌گونه‌ای است که تحقق آن، مستلزم و توأم با درک آیت‌مندی قرآن نیز می‌باشد. آیت‌مندی (اعجاز) قرآن کریم را می‌توان با «اعجاز دفعی» و «اعجاز تدریجی» صورت‌بندی کرد. نمود اعجاز دفعی قرآن در «لینت قلب» است و این پدیده در «ساحت فردی» رخ می‌دهد و نمود اعجاز تدریجی در «الفت قلوب» است و این پدیده طیّ فرایندی معیّن در «ساحت اجتماعی» رخ می‌دهد که می‌توان از آن به جلوه اجتماعی اعجاز قرآن تعبیر نمود. عامل اصلی در این رخداد، تأکید بر «هویت زبانی» قرآن از طریق «تلاوت و استماع» است. «دیالوگ با قرآن» مهارتی است که به‌کارگیری آن در موقعیت مناسب، می‌تواند اسلوب مؤثری در ظهور اعجاز دفعی قرآن نزد مخاطب عام و زمینه‌ساز اعجاز تدریجی آن باشد.

تسبیحات حضرت فاطمه­ زهرا(س) همواره مورد توجّه و اهتمام مسلمانان بوده و از شهرت والایی برخوردار است چرا که از جانب رسول خدا(ص) به حضرت فاطمه(س) اعطا شده و در صدور و کیفیت مشهور آن تردیدی وجود ندارد. نوشتار حاضر، ضمن تأکید بر اصالت و قطعیّت صدور تسبیحات حضرت زهرا(س) با شیوه­ی توصیفی – تحلیلی، به تحلیل و نقدِ روایتی می­پردازد که در منابع حدیثی و فقهی اهل تسنّن به‌عنوان شأن صدور این تسبیحات معرفی شده است. در این پژوهش ضمن بررسی اولین منابع ناقل روایت، به نقد سندی و دلالی آن پرداخته و رویکرد دانشوران فریقین نسبت به محتوای روایت،­ مقایسه و تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد روایتی که منابع عامّه آن را به عنوان شأن صدور تسبیحات حضرت فاطمه(س) تلقّی کرده­اند، اوّلاً به دلایل و قرائن متعدّد سندی، متنی و برون متنی، از اعتبار ساقط بوده و متن آن در مصادر و کتب گوناگونِ عامّه، دستخوش جعل و تحریف قرار گرفته است. ثانیاً هدف از این تحریفات، توجیه مصادره­ی مواردی چون فدک، سهم الارث حضرت فاطمه(س) از میراث مالی پیامبر(ص) و به ویژه غصب سهم خمس اهل بیت(ع) توسّط حاکمان وقت بوده است. گزارش‌های تاریخی نشان می‌دهد شماری از متکلّمان عامّه تلاش کرده­اند با استناد به این روایت، رفتار خلفای اوّل و دوّم نسبت به مصادره سهم خمس اهل بیت(ع) را توجیه کنند.

در منابع روایی فریقین، روایاتی دربارۀ سهو پیامبر (ص) در نماز با طرق متعدد و متون مختلف آمده است. بسیاری از عالمان شیعه با استناد به ادلۀ ‌مختلف این روایت را جعلی دانسته‌اند. در این پژوهش در گام اول با استفاده از دو روش تحلیل اسناد و تحلیل اسناد_متن درتاریخ‌گذاری روایات خاستگاه تاریخی و جغرافیایی و سیر تطور این روایات تبیین و سپس با بهره‌گیری از نتایج گام نخست شرایط اجتماعی_سیاسی جعل و نشر این روایات تحلیل شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از این است که این روایت در ابتدا توسط ابوهُرَیرَه برای توجیه اشتباهات خلفا در نماز جعل و در مدینه منتشر شده است. تحلیل اسناد_متن نشان می‌دهد که برخی راویان طبقات بعد تغییراتی عامدانه یا غیرعامدانه در آن ایجاد کرده‌اند. برای نمونه می‌توان اشاره کرد که در تحریرهای ابن‌سیرین به طور خاص بر حضور دو خلیفۀ اول در میان شاهدان سهو نبی تأکید شده است. در روایاتی هم که با اسناد ساختگی به ابن‌مسعود نسبت داده شده سهو نبی با تأکید بر بشر بودن پیامبر توجیه شده است که می‌توان هدف آن را پاسخ‌گویی به عقیدۀ غالب شیعیان در کوفه، یعنی عدم جواز سهو نبی، دانست.

ریچارد پاپکین در کتاب "کلیات فلسفه" مقدمه ای عالی برای شروع فلسفه به شما ارائه می دهد.نویسنده رد این اثر سعی کرده است از دشواری بعضی مفاهیم فلسفی بکاهد و آن ها به گونه تبیین کند که برای همه خوانندگان و علاقه مندان و حتی دانشجویان فلسفه قابل فهم باشد. بسیاری از ما همواره به دنبال منبعی جامع و آسان فهم از کلیات مقدماتی فلسفی بوده ایم. ریچارد پاپکین در این کتاب چیزی که به دنبال آن هستید را به شما می دهد. این کتاب مزیت دیگری که دارد این است برای آن هایی هم که سالها درگیر متون فلسفی بوده اند مب تواند مطالب جدیدی ارائه دهد. این کتاب حاوی گزیده‌هایی از برخی از متفکران بزرگ تاریخ فلسفه است. این کتاب همچنین یک مرور کلی از تعدادی از حوزه های مختلف فلسفه را ارائه می دهد. با خواندن این کتاب در آخر می توانید به راحتی نام فیلسوفان را از هر حوزه ای که به آن علاقه دارید از کتاب بیرون بکشید و بعد مطالعات گسترده تر خود را پی بگیرید. ریچارد پاپکین در کتاب "کلیات فلسفه" خلاصه‌ای عالی از تاریخ و جنبه‌های اصلی فلسفه ارائه می‌کنند بدون اینکه خواننده را با جزئیات بیش از حد سنگین کنند. هر بخش مختصر و متعادل است و مفاهیم و مزایا و معایب مرتبط را به طور هوشمندانه ارائه می دهد. این کتاب را به کسانی که مایلند با فلسفه و واژگان تخصصی آن آشنا شده و به درک اولیه آن دست یابند توصیه می کنم.

یکی از عوامل مهم و اساسی در ثبات و کارایی نظام های سیاسی که از دیرباز تاکنون در فلسفه سیاسی و تاریخ تطور فکر سیاسی در میان متفکران این حوزه مدنظر بوده است، مساله کارآمدی و صلاحیت مدیران و کارگزاران جامعه اسلامی است. در حکومت امیرمؤمنان علی(ع) به شاخصه های گزینش و نصب مدیران صالح و توانمند توجه خاصی مبذول شده است. از نگاه جامعه شناسی سیاسی در حکومت امام علی(ع) برای گزینش مدیران به پایگاه اجتماعی، اقتصادی و دینی افراد و همچنین به معیارهای اخلاقی، اعتقادی، تخصصی و علمی عنایت ویژه ای شده است. عنصر گزینش دقیق و ضابطه مند مدیران حکومتی نقش انکارناپذیری در ثبات و دوام نظام های سیاسی و نهایتاً مشروعیّت مردمی حکومت‌ها خواهد داشت. بنابراین لازم است در مدیریت اسلامی بر انتخاب و گزینش مدیران کارآمد و صالح، همانگونه که در سیره حکومتی امام علی(ع) بدان تصریح شده، دقت لازم را نمود. این مقاله با روش مطالعه تحلیلی و توصیفی متون حدیثی و تاریخی تلاش کرده ضمن تبیین شاخصه‌ها و معیارهای گزینش مدیران و کارگزاران حکومتی در اندیشه سیاسی امام علی(ع)، در گام دوم به نقش و تأثیر این معیارها بر ثبات و دوام نظام‌های سیاسی بپردازد. نتیجه نهایی تحقیق نشان می‌دهند که هیچ نظام سیاسی بدون وجود مدیران صالح و مدبّر نخواهد توانست در نیل به اهداف از خود کارآمدی نشان دهد و در این راستا هیچ تفاوتی میان حکومت‌های دینی و غیردینی وجود ندارد.

قرآن کریم منبع اصلی دین اسلام است و به‌همین سبب عموم مسلمانان از دیرباز در تکاپوی فهم آن بوده‌اند. نکته مهم اینجاست که مسلمانان غیر عرب زبان، به جهت مانع زبانی که داشتند مجبور به استفاده از ترجمه‌های قرآن کریم بودند. مسئله اینجاست که امر ترجمه در برخی موارد امکان انتقال تمامی مفهوم به زبان مقصد را ندارد، از این رو عموم ترجمه‌های قرآن کریم با برخی نارسایی‌ها مواجه هستند. یکی از موضوعاتی که در قرآن کریم بدان اشاره شده، ناامیدی است. در قرآن کریم دو ماده «قنط» و «یأس» برای اشاره به این موضوع استفاده شده‌اند، که طبعاً براساس اصل حکمت الهی و اصل زبانشناختی اقتصاد زبانی، تمایزاتی باهم دارند حال آنکه در ترجمه‌های فارسی ذیل این دو واژه از معادل «ناامید شدن» استفاده شده است. در این پژوهش برآنیم تا از طریق مطالعات کتابخانه و استفاده از روش‌های معناشناختی به این پرسش پاسخ دهیم که تمایز معنایی میان دو واژه «قنط» و «یأس» چیست و چه معادل جدیدی می‌توان برای آنها پیشنهاد نمود؟ لازم به ذکر است که علی‌رغم اهمیت والا این پرسش تاکنون چنین پژوهشی انجام نشده است.از نتایج پژوهش حاضر نیز می-توان به پیشنهاد ترجمه «سرخوردگی-پشت کردن» برای ماده قنط و اختصاص معادل «ناامید شدن» به ماده یأس اشاره کرد.

یکی از سنتهای پژوهشی اصیل حدیث، مستدرک‌نویسی است. این مهم، در طول تطور به علت مشخص نبودن ضوابط آن و خالی بودن عرصه از پژوهشی که موضوع آن «مستدرک‌نویسی» باشد دچار آسیبهایی شده است. در این پژوهش، که از جهت جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای و از جهت روش توصیفی است، با پیگیری پژوهشهایی که درباره مستدرک‌نویسی انجام گردیده است و مراجعه به تعداد زیادی از تألیفاتی که به نام مستدرک و اصطلاحات همسو با آن چاپ شده‌اند، تلاش بر ضابطه‌مندنمودن مستدرک‌نویسی و تمایز آن با اصطلاحات همسو شده است. در ادامه به ارایه ویژگیها، مزایا و آسیبهای مستدرک‌نویسی پرداخته است. بنا بر نتایج حاصل از این مقاله، مستدرک به «کتابی که به هدف جبران و تکمیل استقرا و جمع‌آوری کتابی دیگر مبتنی و مقیّد به مبانی و روش مؤلف آن و بر طبق ساختار آن، تألیف می‌شوند» اطلاق می‌گردد و با تکمله‌نویسی، تذییل‌نویسی، ملحق‌نویسی متفاوت است. عدم رعایت اصل اساسی در مستدرک‌نویسی، انحراف از استدراک، اشتباه مبنایی در استدراک، اشتباه مصداقی در استدراک و تسامح در کاربرد معنای مستدرک، استفاده از قالب مستدرک به جای ویراست جدید از آسیبهای مستدرک‌نویسی است.

تقریب مذاهب اسلامی اندیشه‌ای است که در پی نزدیک ‌کردن پیروان مذاهب اسلامی به همدیگر است. در طول تاریخ اسلام تلاشهای بسیاری با هدف ایجاد فضای گفتگو و مناظره علمی جهت کاهش تنش بین ادیان و مذاهب و رفع شبهات صورت گرفته است، ولیکن به دلیل تعصب، جهالت و توطئه دشمنان اسلام، جریان تقریب مذاهب همواره با کارشکنی­هایی روبرو شده و در مواردی از مسیر خود منحرف گشته است. با توجه به اهمیت دارالتقریب در ایجاد وفاق مسلمانان عصر حاضر، در این پژوهش کوشش شده با روش مروری ـ توصیفی، سیر تحولات فکری و ساختاری ایجاد دارالتقریب در مجامع اسلامی را گزارش نموده و برخی از مهمترین اقدامات صورت گرفته در این زمینه بیان شود. چگونگی تأسیس دارالتقریب در دانشگاه الازهر مصر، معرفی افراد شاخص در زمینه تقریب مذاهب اسلامی، زمینه های برگزاری مجمع جهانی تقریب و برپایی کنفرانس وحدت اسلامی، معرفی آثار نگاشته شده در این زمینه و صدور فتواهای حرمت اهانت به مقدسات دیگر مذاهب از جمله مباحث این پژوهش است.

"منطق صوری" کتابی است که توسط دکتر "محمد خوانساری" تالیف شده و نویسنده تمام تلاش خود را مبتنی بر این امر نموده است که به شکلی مختصر و مفید، اهم مطالبی را که لازم است خواننده در زمینه ی "منطق صوری" بداند، به او منتقل نماید. شیوه ی نگارشی در "منطق صوری" به روان ترین سبک ممکن بوده تا مخاطب مبتدی هم بتواند نهایت بهره را از مطالب این کتاب ببرد. با وجود این، به سبب غنای مطالب و اهمیت اطلاعاتی که "محمد خوانساری" در آن ارائه داده، این اثر به عنوان متن دانشگاهی مورد استفاده ی اساتید جهت تدریس قرار می گیرد. کتاب "منطق صوری" از دوجلد تشکیل شده که هر جلد مشتمل بر سه بخش بوده و حاوی مطالب ارزشمندی پیرامون موضوع کتاب می باشد. بخش نخست با عنوان مقدمات، ابتدا به معرفی علم و اقسام آن می پردازد و سپس با تعریف منطق، از جنبه های مختلف آن نظیر اهمیت و فایده، عقاید موافقان و مخالفان، نتیجه، ابواب و مرتبه ی منطق سخن می گوید. بخش دوم به مبحث الفاظ می پردازد که در این قسمت هم دلالت و اقسام سه گانه ی آن به طور دقیق بررسی می شود. بخش سوم به مبحث تصورات پرداخته و بیشترین حجم مطالب در جلد نخست را به خود اختصاص داده است. در بخش نخست از جلد دوم، قضایا و انواع مختلف آن ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند و بخش دوم نیز، با بررسی حجت یا استدلال، اقسام مختلف آن ها را مورد بحث قرار می دهد. نهایتا بخش سوم و پایانی کتاب "منطق صوری" نوشته ی دکتر "محمد خوانساری" به مبحث قیاس از نظر ماده پرداخته و جنبه های گوناگون آن را بررسی می کند.

مجموعه رسائل فلسفى صدر المتألهين مجموعه 18 رساله است كه چهارده رساله از اين مجموعه به‌طور قطع از آثار حكيم بزرگ صدرالمتألهين شيرازى (979- 1050ق) مى‌باشد كه در مورد موضوعات كلامى و فلسفى است، ولى دو تفسير -از سوره توحيد- منسوب به اوست اما ثابت نشده است و در مورد دو رساله آخرى نيز به يقين مى‌توان گفت كه از آثار ملاصدرا نيست. پس از مقدمه مصحح، به ترتيب رساله‌هاى چهارده‌گانه قطعى و بعد دو رساله منسوب به ملاصدرا و در آخر نيز دو رساله‌اى كه قطعاً از ملاصدرا نيست، آمده است.