جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫روشن‌فکر" به کسي گفته مي‌شود که کار فکري مي‌کند، يا داراي آگاهي خاصي است، و يا فردي است که وظيفه بيداري اجتماع را بر عهده خود مي‌بيند. مهم‌ترين مؤلفه‌هاي روشن‌فکري عبارت است از خردگرايي، آزادگي، اصلاح‌طلبي و ايدئولوژي‌گرايي. روشن‌فکري در افغانستان از زمان سيد جمال‌الدين و بعد از مشروطيت به‌عنوان جرياني با هدف استقلال افغانستان ظاهر شد. مهم‌ترين جريان‌هاي روشن‌فکري در افغانستان را روشن‌فکران چپ با سه گونه شوروي، چيني و مرکزي؛ روشن‌فکران راست با دو دسته ليبرال و ملي‌گرا؛ و روشن‌فکران ديني تشکيل مي‌دهند. روشن‌فکران تأثير زيادي در جنبش مشروطيت اول در زمان امير حبيب‌الله خان داشتند، و تلاش مي‌کردند تا کشور را دموکراتيزه کنند، اما توطئه امير در جلال‌آباد نافرجام ماند و اين جنبش سرکوب شد. مشروطيت دوم در زمان امان‌الله خان بود که روشن‌فکران فعاليت خود را در قالب سراج‌الاخبار با اهداف توسعه و آزادي ادامه دادند، و توانستند به استقلال افغانستان دست يابند. اما مسافرت‌هاي طولاني امان‌الله خان به ممالک اسلامي و اروپايي و تلاش سريع وي براي الگوبرداري از توسعه آن کشورها زمينه‌هاي شکست اين جنبش را فراهم کرد. در زمان ظاهر‌شاه روشن‌فکران تا حدي توانستند نظام را به‌سوي دموکراسي پيش ببرند، و با تشکيل احزاب و نهاد‌هاي اجتماعي به حکومت و دولت انتقاد کنند. روشن‌فکران چپ و سران کمونيسم افغانستان با طرح کودتا عليه داوودخان باعث روي کار آمدن رژيم کمونيستي در افغانستان شدند. گروه طالبان از سوي کشورهاي آمريکا، پاکستان و عربستان به‌وجود آمد تا اهداف سياسي، اقتصادي و مذهبي آن کشورها را در افغانستان تحقق بخشد. در نظام فعلي افغانستان، روشن‌فکران در تلاش هستند تا مفاهيم جديد از مدرنيسم را در افغانستان تبيين کنند و دمکراسي اسلامي را به‌صورت روشن براي مردم بيان کنند تا هم از دنياي تمدن عقب نمانند، و هم دين را که در نگاه مردم از منزلت بالايي برخوردار است در نظام سياسي و اجتماعي مورد توجه قرار دهند.