جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«دعا» به‌عنوان یک موجود مجرد و مصداقی از تسبیح قولی کائنات، از یک­سو از سنخ معنا و علم شمرده می­شود که قیام صدوری به نفس دارد و از سوی دیگر بر اساس مبانی دینی و آیات قرآن می­تواند در ساختار وجودی و حدوث یا عدم حدوث پدیده­ ها نقش ایفا کند لکن فرآیند این تأثیر و تأثر وجودی دعا در ماورای آن، مسئلة پژوهش حاضر است که برای دفع شبهات و واقع‌نمایی اثر دعا در هستی لازم است موردبررسی قرار گیرد. بر اساس مبانی حکمت متعالیه، اولاً وجود با علم مساوقت دارد و ثانیاً علم از شئون نفس است؛ بر این مبنا، تمام کائنات صاحب‌نفس مدرِکه و تسبیح قولی خواهند بود. در این میان، نفس انسان با ارتقای وجود خود و اتصال به نفوس مفارق سماوی قادر است دیگر نفوس کائنات را از اثر وجود خود متأثر سازد و به‌واسطه تأثیر­گذاری آن نفوس در مواد و ابدان مقارن خود، در ساختار وجودی اشیاء و حدوث یا عدم حدوث وقایع نقش انتولوژیک ایفا کند به‌گونه‌ای که در راستای منافع و خیر دعاکننده باشد. این همان فرآیند تأثیر دعا در ماورای خود است که شواهد درون و برون دینی به انضمام روایات متعدد، تحقق بالفعل این ویژگی آن را تأیید می­کنند. امام خمینی نیز به‌تبع حکمت متعالیه در مواضع مرتبط، کیفیت این تأثیر وجود شناختی دعا را شرح و تأیید کرده ­اند.

مبحث انتظـار یکی از مؤلفه‌هـای اسـاسـی فرهنگ مهدویت اسـت که علاوه بر آثار فردی و اجتمـاعی گوناگون آن در عرصه‌هـای مختلف، از نقش و جایگاه تعیـیـن کننـده ای نیز در جهت تحقق ظهـور آن موعود منجی برخوردار می بـاشد. در قرآن و روایـات اسـلامی برای مقوله انتظـار ویژگی‌هـایـی ذکـر شده اسـت، که می توانـد در سـاختن هویت اصیل انسـانی، نقش بسزایـی ایفا کنـد. ایـن مقوله بـا شاخصه‌هـای مختلف خود، تحولی عمیق در اخلاق و حالات روحی و روانی و تربیتی فرد واجتمـاعی ایجاد خواهد کـرد و بـا افزودن نیرو و توان‌منـدای در افراد، و دعوت به صبر و تحمّل در هنگام سختی‌هـا و بـا آگاهی بخش فکـری و بصیرت درونی، آیـنـدهـای درخشان و سعادت‌منـد را پیش روی همگان قرار می‌دهد. لذا در طول تاریـخ نظرات و دیدگاههـای مختلفی در بـاره انتظـار و کـارکـردهـای آن ارائه شده اسـت امـا آنچه در ایـن تحقیق مورد توجه می بـاشد بـازتعریف معنایـی مفهـوم انتظـار در دیدگاه امـام خمیـنـی(ره) و دکتر علی شریعتـی و چگونگی شکل گیری ذهنیت انقـلابی می بـاشد. نگارنـده در مدعای خویش معتقد اسـت؛‌ امـام خمیـنـی(ره) و شریعتـی بـا بـازتعریف مفهـوم انتظـار از یک انتظـار منفعل به انتظـار به مثابه مکتب اعتراض موجبـات شکل گیری ذهنیت انقـلابی را فراهم آوردنـد.

در ادبیات فارسی و عربی تاثیر قرآن و نهج البلاغه بر احساس و آثار شاعران به روشنی دیده می شود. از جمله شاعران معاصر می توان به امام خمینی اشاره کرد. این شخصیت بزرگ و عرفانی در سروده هایش با تاثراز معارف الهی و علوی گاه واژگان را در متن شعری خود وارد ساخته و گاه با الهام از مفاهیم و آموزه های آنها محتوا و مضامین متعالی آنها را در شعر خود تداعی ساخته است. این مقاله بنا دارد ابتدا مثالی چند از فرایند تاثیر گذاری قرآن و حدیث را در ادب فارسی بررسی کند و سپس به روش توصیفی و تحلیلی به تاثیر پذیری اشعار امام خمینی از معارف الهی و علوی بپردازد. این مقاله بنا دارد ابتدا مثالی چند از فرایند تاثیر گذاری قرآن و حدیث را در ادب فارسی بررسی کند و سپس به روش توصیفی و تحلیلی به تاثیر پذیری اشعار امام خمینی از معارف الهی و علوی بپردازد.

چکیده: در طول تاریخ براهین مختلفی از ناحیه حکما و فیلسوفان برای اثبات خداوند اقامه گردیده است که از آن جمله می توان به برهان حرکت ارسطو، برهان واجب و امکان ابن سینا و برهان حدوث متکلمین اشاره نمود. از جمله ویژگیهای مختص انسان که او را از سایر موجودات متمایز می نماید؛ عقل و دل است، عقل و دل که در لسان آیات قرآن فطرت خوانده می شود دارای ویژگیهای خاصی است از جمله کیفیات فطرت انسان توجه به کمال خواهی و زیبایی دوستی است. برخی از حکماء تلاش نموده اند تا از این ویژگی برای اثبات باری تعالی اقامه برهان نمایند. چون آدمی میل به کمال و زیبایی دوستی دارد و این میل از مقوله متضایف می باشد و دو امر متضایف در وجود متکافه هم می باشند بنابراین می بایست در برابر عشق به زیبایی و کمال در انسان، معشوق کامل و زیبا نیز تحقق داشته باشد. در این وجیزه تلاش شده است این برهان مورد بررسی قرار گیرد تا با ادله عقلی و نقلی این برهان را اثبات نموده و نظر مخالفان و موافقان را مورد بررسی داده و کارکردهای این برهان بیان گردد.

به اعتقاد بسیاری از پژوهشگران و صاحبان اندیشه‌ی اسلامی، مساله‌ی آزادی در اندیشه‌ی سیاسی شیعه ذیل مفهوم عدالت تعریف می‌شود، در حقیقت زمانی که در تفکر شیعه سخن از آزادی و تعریف و توشیح کاربردی آن می‌رود با نوعی تعریف برابری مدنی نیز روبه‌رو می‌شویم که با تحقق مساله‌ی عدالت جان‌مایه می‌گیرد. در عین حال اندیشه‌ی سیاسی شیعه و هم‌چنین معتزله بر اساس تعریف بنیادین آزادی به عرضه‌ی روش‌ها و رویکردهای انتقادی نسبت به حاکمیت وقت و نظام موجود در عصر و زمانه‌ی خویش پرداخته و از همین رو آزادی به مثابه‌ "انتقاد و اعتراض" در اندیشه‌ی معتزله مطرح گشته است. نویسنده در کتاب حاضر کوشیده است مفهوم مذکور را ذیل آراء و نظرات دو تن از اندیشمندان جهان اسلام، یعنی امام خمینی به منزله‌ی متفکر شیعی و قاضی عبدالحیار همدانی در قرن چهارم ه . به منزله‌ی متفکری معتزلی توضیح دهد.

پژوهش حاضر با ارئه تعریفی از آزادی سیاسی (تاثرگذاری شهروندان در دو بعدی ایجاد جامعه سیاسی و روند تصمیم‌سازیهای مختلف در حوزه زندگی عمومی) با تکیه بر مبانی کلامی-فقهی آزادی سیاسی در اندیشه‌های شیعه و متعزله و تحلیل و بررسی آنها، درصدد مقایسه حدود آزادی سیاسی در این دو نحله فکری با تاکید بر اندیشه‌های امام خمینی و قاضی عبدالجبار، بر آمده است : این پژوهش نشان می‌دهد که هر چند مبانی کلامی اندیشه‌های شیعه تنها به یک نوع آزادی سیاسی معنوی منتهی می‌شود، مبانی فقهی شیعه با تکیه بر مفهوم کلیدی، اصل ((اباحه)) دلالت روشنی بر گستره وسیعی از آزادی سیاسی در حوزه (( منطقه الفراغ)) می‌نماید و در نتیجه در مقایسه با اندیشه معتزله، آزادی بیشتری را در روند زندگی سیاسی فراهم می‌نماید. در مقابل، اندیشه‌های معتزله در باب آزادی سیاسی، هم از مبانی کلامی (آزادی ذاتی و عقل در انسانها) و هم از مبانی فقهی (تصویب ) بهره می‌گیرد: در این تفکر تمایل به ((انتخابی بودن حکومت )) با تکیه بر عقل و آزادی انسان، در مرحله ایجاد زندگی سیاسی آزادی بیشتری را در مقایسه با اندیشه‌های شیعه تعبیه می‌نماید. وجود دو عنصر فکری در این دو اندیشه به عنوان امتناع فکری برای تحقیق آزادی سیاسی مطرح شده‌اند: .1دنیا گریزی در اندیشه‌های شیعه .2اصاله التکلیف در اندشه‌های کلامی معتزله. پیام نوشته حاضر این است که مسمانان می‌توانند با ترکیبی از دو پایه اساسی آزادی سیاسی، پویایی و بالندگی در فلسفه سیاسی خود ایجاد نمایند و به آینده‌ای برخوردارر از گشتاور خود افزاینده امیدوار باشند.

این پژوهش با هدف بررسی و تحلیل انقلاب اسلامی با روش توصیفی و تحلیلی و بر اساس نظریه استکبارستیزی امام خمینی به دنبال تجزیه‌وتحلیل وقوع انقلاب اسلامی در نظام جهانی است. پیشینه این موضوع ریشه در تحولات صدسال اخیر جوامع توسعه‌نیافته دارد. فرضیه اصلی این پژوهش عبارت است از اینکه شکل‌گیری انقلاب اسلامی نوعی واکنش هویت خواهانه و استقلال‌طلبانه به دخالت‌های استعمار در ایران بوده است. بر اساس یافته‌های این پژوهش ایران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی نقش یک کشور وابسته را در نظام بین‌الملل بازی می‌کرد. این کشور از دوره قاجاریه تا ظهور پهلوی اول بازیچه سیاست‌های استعماری انگلیس و روسیه و در دوره پهلوی هم مجری سیاست‌های ایالات‌متحده در دوران جنگ سرد شده است. انقلاب اسلامی ایران بر اساس نظریه استکبارستیزی امام خمینی و مفروضات نظریه وابستگی به‌عنوان مهم‌ترین تحول داخلی در ایران و جهان، با تمسک به آموزه‌های دینی موجب سقوط رژیم وابسته به غرب و قطع چرخه‌های وابستگی در ایران شد.

این مقاله در پی آن است که نشان ­دهد چگونه تحول معنایی یک مفهوم می­تواند مسیر حرکت جامعه را به سمتی خاص جهت داده و هدایت کند. مفهوم مصلحت که تا قبل از انقلاب اسلامی، به‌صورت تئوریک و در چهارچوب احکام ثانویه مطرح بود، بعد از انقلاب اسلامی با استفاده از سازوکار اجتهاد و فقه پویا، به دنبال ارائه راه‌حل مناسب، برای مسائل نوظهور، در قالب نهادی به نام مجمع تشخیص مصلحت نظام، خود را نشان داد. این دگردیسی در مفهوم مصلحت، از ابداعات امام خمینی بود که حکومت را از احکام اولیه اسلام و مقدم بر احکام فرعی می‌دانست. سؤال مقاله این است که چگونه تحول معنایی یک مفهوم می‌تواند منجر به شکل‌گیری ظرفیت­های جدید برای آن مفهوم شود؟ در پاسخ بیان می‌شود که تحول معنایی مفهوم مصلحت از معنای اولیه آن را به‌گونه‌ای متحول ساخته است که مبنای تئوریک و نهادسازی نوینی را در ساختار جمهوری اسلامی به وجود آورده است. این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی و مبتنی بر اسناد کتابخانه­ای صورت گرفته و نشان می‌دهد احکام حکومتی‌ که بر اساس مصلحت وقت صادر می‌شوند، جزء احکام اولیه و در مواقعی بالاتر از آن و لازم‌الاجراست.

در این مقاله به یکی از نظریات بدیع و نوآورانه امام خمینی در مستوای حکم شناسی که ازنظرها دورمانده پرداخته‌شده است. نظریه‌ای که این ظرفیت را دارد تا با توجه به آن اغلب مباحث اصولی و فقهی، دستخوش تغییرات و پویایی قرار گیرد. بر اساس این نظریه تمامی افراد و آحاد جامعه سیاسی به‌عنوان یک شخصیت مستقل حقوقی و بدون توجه به خصوصیات فردی، ویژگی‌ها و حالات و عوارض شخصی مکلفین، متعلق خطابات و تکالیف سیاسی و اجتماعی شارع قرار می‌گیرند. این عدم انحلال اوامر و نواهی شرعی به افراد جامعه بر اساس بنیادهای عقلی، برهانی و عقلایی استوار گردیده است. از آثار، نتایج و کاربردهای این دیدگاه آن است که می‌توان از این نظریه در راستای استحکام‌بخشی به ارکان نظام مردم‌سالاری دینی که به‌عنوان الگوی حکومتی مدنظر امام برای اداره جامعه است بهره برد. این تناسب، اعتدال و هم‌افزایی نظریه علمی امام خمینی و هماهنگی آن با الگوی عملی ایشان در جهت اداره جامعه نشانگر میزان نقش و تأثیر واقعی (و نه صوری) مردم در تضمین بقا و موفقیت حکومت اسلامی و تبلور و شکوفایی آن در تقابل با دیگر نظام‌های سیاسی در دنیا خواهد بود.