جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫تعامل اهل بيت(ع) با خلفاي سه‌گانه به‌دليل دفع خطر مرتدين و منافقين در مدينه، و حفظ وحدت مسلمانان و گسترش اسلام بوده است. و فرض مسأله آن است که اين تعامل به‌منظور مشروعيت‌بخشي به حکومت خلفا نبوده است. بررسي تاريخي تعامل اهل بيت(ع) با خلفا اين نتيجه را به‌دست مي‌دهد که اهل بيت(ع) و مشخصاً امام علي(ع) در عين همکاري مشفقانه با خلفاي سه‌گانه، هرجا انحرافي از مباني دين يا احکام اسلام از آنان سراغ داشتند، فاطعانه در مقابل آن ايستاده و به تذکر، انتقاد و حتي اعتراض مي‌پرداختند. اين مسأله را مي‌توان در ماجراي سقيفه و غصب فدک توسط ابوبکر، تحريم متعه حج و متعه نکاح، و نماز تراويح توسط عمر، و حيف و ميل بيت المال و اقامه نماز تمام در سفر و تقديم خطبه بر نماز عيدين توسط عثمان، مشاهده کرد. اهل بيت(ع) تا جايي که موجب تشتت مسلمانان و به‌خطر افتادن اصل اسلام نمي‌شد، از حق خود در زمينه خلافت، با منطق و استدلال دفاع مي‌کردند؛ ولي پس از آن‌که بي‌رغبتي مسلمانان را در پس‌گرفتن خلافت از غاصبان و اعطاي آن به اميرمؤمنان مشاهده کردند، خود را در برابر سه گزينه مخير ديدند: اول ـ قيام و جنگ به منظور احقاق حق خويش که به‌صلاح نبود؛ زيرا موجب ريخته‌شدن خون‌ها و تفرقه بين مسلمانان، و چه‌بسا سوء استفاده دشمنان و منافقان، و تضعيف اسلام و حکومت اسلامي مي‌شد. دوم ـ انزواي مطلق سياسي و گوشه‌گيري و خانه‌نشيني، که با روح ايمان و تقواي علي(ع) سازگار نبود. سوم ـ کناره‌گيري از قدرت، و در عين حال مساعدت و دادن مشورت فکري به خلفا در زمينه‌هاي قضايي، نظامي، فقهي و حکومتي. اهل بيت و امام علي(ع) گزينه سوم را برگزيدند. علاوه بر موارد پيش‌گفته، هدف ديگري که آن حضرت از تعامل با خلفا دنبال مي‌کرد، گسترش اسلام و آشنايي نو مسلمانان با احکام اسلام بوده است.

‫دراين پژوهش با استفاده از نُصوص وارد شده از امام علي( در باره ابعاد و فروع فقهي ارث در فقه اماميه و ميزان ارث طبقات مختلف نَسَبي ارث، احکام وصيت در ارث، شروط وارث و مورّث، موجبات و موانع ارث، طبقات سببي ارث و چگونگي تقسيم ارث در طبقات سببي و نسبي بيان گرديده است. اين نوشتار سه فصل را در بر مي‌گيرد. در فصل اوّل نخست مباحثي مقدّماتي در زمينه ميراث فقهي، خصوصيات و تاريخچه آن در فقه شيعه اماميه مطرح و سپس ويژگي ميراث فقهي به جاي مانده از امام علي( و وصف صحيفه علي يا کتاب جامعه ارائه گرديده است. ادامه فصل به بيان اصطلاحات تحقيق، مانندِ ارث، فرائض، تَرَکه، فُروض، اصحاب فروض و انواع ارث بردن و نيز معرّفي موسوعه فقهي امام علي( اختصاص دارد. در فصل دوم ارکان ارث، مانند تَرکه (اموال باقي مانده از ميت يا موّرث)، موّرث (ميت)، شروط مورُث، وارث و شرايط او همچون: در حيات بودن، داشتن موجبات ارث از نسب يا سبب موّرث بودن، نداشتن موانع ارث مثلِ قتل، کفر و رقّيت يا بندگي، نداشتن حاجب و تعيين وارث بيان شده است. در فصل سوم طبقات به واسطه نَسَبت مورد بحث قرار گرفته و طبقه اوّل يعني پدر و مادر و اولاد اعمّ از دختر و پسر و اولاد آنان يعني نوه‌ها، طبقه دوم يعني برادران، خواهران و اجداد و طبقه سوم يعني عمّه‌ها و خاله‌ها معرّفي شده و احکام ارث هر يک در فقه اماميه و فقه مذاهب اربعه اهل سنّت کاوش گرديده است. فصل چهارم به تعيين ميزان ارث هر يک از گروه‌هاي ارث بَرَنده و نيز شرح احکام رد، احکام عول، احکام کلاله و احکام تعصيب در ارث اختصاص دارد. استثنائات ارث در باره طبقات ارث و احکام آن، ديدگاه‌هاي اميرالمؤمنين علي( درزمينه شرايط ارث و مباني مطرح شده در کلام آن حضرت و تحليل اين مباني فقهي، در فقه اماميه از ديگر مندرجات نوشتار حاضر محسوب مي‌شود.