جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫پژوهش حاضر ادله حجيت نداشتن قياس در فقه اماميه و مکتب فقهي اهل بيت( را ارائه داده و ديدگاه‌هاي فقهاي بزرگ شيعه و دليل‌هاي آنان در اين زمينه را مطرح مي‌کند. نويسنده در پنج فصل ضمن بررسي مفهوم، ارکان و اقسام قياس، ادله عدم حجيت آن را بررسيده و مشروعيت نداشتن آن را در فقه اثبات کرده است. فصل اول به تعريف قياس از لحاظ لغوي و اصطلاحي اختصاص دارد. آن‌گاه مثال‌هايي از قياس، ارتباط معناي لغوي و اصطلاحي قياس، تفاوت‌هاي قياس منطقي و قياس اصولي، قياس و اجتهاد، همچنين قياس و رأي و ديدگاه‌هاي شيعه و اهل سنت در مقوله ميزان اعتبار شرعي و فقهي قياس بيان شده است. در فصل دوم ارکان قياس و شروط آن، اصل يا فرع بودن قياس در شريعت و فقه، علت بودن قياس در کشف احکام و معيارهاي آن، تنقيح مناط با استفاده از قياس و ساير ويژگي‌هاي قياس، فراروي مخاطبان قرار مي‌گيرد. در فصل سوم اقسام قياس، مانند قياس منصوص‌العله، قياس اولويت و قياس مستنبط‌العلة و ويژگي‌هاي هر يک از آن‌ها را مي‌خوانيم. در فصل چهارم بر حجيت قياس خدشه وارد شده و ادله موافقان و مخالفان حجيت قياس مطرح مي‌گردد. نگارنده، ادله قرآني، روايي و اجماع قائلين به حجيت قياس را ارائه داده و ارزش منطقي قياس، امکان تعبد شارع به قياس و عدم آن، ادله قائلين به محال بودن تعبّد و وجوب آن و دليل‌هاي مشروعيت و عدم مشروعيت قياس را جداگانه بررسي کرده است. وي همچنين موارد اجراي قياس از ديدگاه قائلين به حجيت قياس را باز گفته و مواردي از قياس در اسباب و شروط و موانع را بررسيده و ادله قائلين عدم حجيت قياس از قرآن، روايات و دلايل عقلي مبتني را ذکر مي‌کند. فصل پنجم به قياس از ديدگاه اهل بيت( مي‌پردازد و آراي علماي اماميه در باره عدم حجيت قياس و حجيت قياس منصوص‌العله و قياس اولويت و تنقيح مناط را مطرح کرده، رابطه بيان قياس و بحث انسداد را تبيين مي‌سازد.

‫ديه غير مسلمان، از مباحث مهم و درعين حال چالش برانگيز نظام حقوقي اسلام است. پژوهش حاضر در سه فصل، فرضيه و گمان? برابري ديه غير مسلمان با مسلمان را بررسي کرده است. در مفهوم شناسي، ديه و ماهيت آن بررسي شده و به يک لحاظ، کافران به اهل کتاب، مشرکين و فرقههاي محکوم به کفر و به لحاظي ديگر، به معاهدين، مستأمنين و اهل ذمه تقسيم شدهاند. همچنين پيشينه و موجبات ديه بيان شده است. سپس مباني و ضرورت برابري ديه مسلمان و غير مسلمان ارائه شده که در آن، قاعده اوليه در ديه غير مسلمان، ديه غير مسلمان در قرآن و در روايات، ديدگاه فقهاي پيشين و فعلي، اقوال موجود فقهاي شيعه و اهل سنت در اين باره، و ضرورت برابري ديه بيان شده است. در پايان، ادله برابري و نابرابري ديه بررسي شده است. در منابع شيعه، چهار دسته روايت در مورد ديه غير مسلمان ذمي وجود دارد: برخي روايات، ديه ذمي را هشتصد درهم، دستهاي ديگر آن را چهار هزار درهم، رواياتي ديه ذمي را با ديه مسلمان برابر دانستهاند و دسته چهارم روايتي است که به حاکم اسلامي اختيار ميدهد که با لحاظ مصلحت، ديه اهل ذمه را برابر با ديه مسلمان قرار دهد. در جمع بندي روايات بيان شده است که با توجه به اقوال مختلف بين اهل سنت، نميتوان روايات برابري ديه را بر تقيه حمل نمود؛ زيرا فقهاي عصر ائمه? همگي نسبت به اين حضرات? خاضع بودند و به خصوص ابوحنيفه در آن دوران موقعيتي نداشته است که شخصي چون امام صادق عليه السلام نسبت به او تقيه کند. همچنين احکامي که صرفاً جنبه فقاهتي دارد و به سياست حاکم ربطي ندارد، نميتواند از روي تقيه صادر شده باشد. نويسنده مدعي است: ميتوان با استناد به روايات صحيحهاي که ديه اهل ذمه را برابر با ديه مسلمان دانستهاند، برابري ديه را ثابت نمود. تعليل موجود در موثقه سماعه نيز اين امکان را ميدهد که حاکم اسلامي با لحاظ مصلحت، ديه اهل ذمه را برابر با ديه مسلمان قرار دهد.

‫اين نوشتار، درسه فصل، فلسفه تاريخ، سير حرکت تاريخ و نقد تاريخي تمدن‌ها و دولت‌ها از منظر حسن همداني، يکي از متفکران مسلمان شرح و بررسي شده است. فصل اول، ابتدا به تبيين ويژگي‌هاي فکري، اقتصادي، سياسي، اجتماعي، ديني و ادبي تاريخ و تمدن‌هاي مختلف تاريخي پرداخته و رابطه بين فلسفه و تاريخ را تجزيه و تحليل نموده است. آن گاه به بررسي سيره فکري و آثار علمي حسن همداني اشاره کرده و تولد، زندگاني علمي، سفرهاي علمي و تحقيقاتي تلاش‌هاي وي را براي کسب معرفت و در پايان چگونگي وفات ايشان را تبيين نموده است. نويسنده در ادامه، ضمن معرفي آثار حسن همداني و بررسي روش وي در تأليف مسايل علمي، فلسفي، تاريخي، جغرافي و سياسي؛ به روش حسن همداني در نقد تاريخي و روش تجربي و علمي وي در اين باره اشاره نموده و چگونگي طرح مباحث تاريخي و فلسفي را از سوي او شرح داده است. فصل دوم، ضمن بحث در مورد ديدگاه‌هاي حسن همداني در مورد پيدايش تاريخ و مفهوم آن و نيز اشاره به مفهوم لغوي و اصطلاحي تاريخ؛ در خصوص معناي تاريخ در علوم جديد، فلسفه تاريخ از جهت ديني (دين اسلام و دين مسيحيت) و از منظر قرآن کريم و روايات معصومين( و از ديدگاه حسن همداني مطالبي بيان نموده است. آن گاه با نگاهي فلسفي به مفهوم تاريخ نگريسته و ديدگاه‌هاي حسن همداني و برخي ديگراز فلاسفه مسلمان را در مورد فلسفه تاريخ، حرکت تاريخ و فراز و نشيب‌هاي آن منعکس کرده است. نويسنده در فصل سوم و پاياني تحقيق، علاوه بر بحث درباره روش شناسي حسن همداني در مورد تاريخ و حوادث تاريخي و نيز کيفيت مطالعه و تحقيق در مورد اين حوادث، به چگونگي تدريس تاريخ از منظر وي اشاره کرده است. تمدن و تأثير آن در به وجود آمدن دولت‌ها، شروط امامت و رهبري جامعه، و عوامل مؤثر بر سير و حرکت تاريخ از منظر حسن همداني از ديگر مطالب اين فصل مي‌باشد.