جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

همه‌گیری و فراگیری ویروس كرونا و خانه‌نشینی اجباری و ناگزیر پیامد آن برای بسیاری از اصحاب و پژوهشگران حوزه‌های مختلف علوم انسانی اعم از فلسفه و تاریخ و علوم سیاسی و جامعه‌شناسی و روانشناسی، این فرصت را فراهم آورده كه در مقایسه با قبل، خلوتی بیابند و به ابعاد و جنبه‌های مختلف این بیماری فراگیر بیندیشند و راجع به آن اظهارنظر كنند. در همین مدت كوتاه، كتاب‌ها و مقالات و یادداشت‌ها و گفتارها و نوشتارهای كثیری از سوی بسیاری از اندیشمندان معاصر در توضیح و تبیین علل و عوامل اجتماعی و فرهنگی پدید آمدن بیماری كرونا و بحث و بررسی در رابطه با نحوه مواجهه بشر امروز با آن عرضه شده است. البته ناگفته پیداست كه یكی از وظایف اساتید علوم انسانی در شرایطی مثل بیماری همه‌گیر كرونا، تامل و مفهوم‌پردازی برای فهم بهتر و دقیق‌تر ماجرا و كوشش برای توضیح تاثیرات فرهنگی و اجتماعی و انسانی آن است. جستار پیش رو، می‌كوشد از منظری تاریخی به پیامد‌ بیماری‌های فراگیر و همه‌گیر و با بررسی شرایط امروز جوامع بشری به مقایسه نحوه مواجهه انسان‌های امروز با گذشتگان در رویارویی با بیماری‌های همه‌گیر بپردازد. نویسنده كایل هارپر (Kyle Harper) استاد تاریخ و ادبیات كلاسیك و معاون ارشد رییس دانشگاه و مدیر اداری دانشگاه اُكلاهُما (University of Oklahoma) است.

گزاره‌­ها و آموزه‌­های دین یا به‌صورت «مستقیم» و یا به‌صورت «غیرمستقیم» تأیید عقلی یا تجربی دریافت می‌­کنند و به این واسطه، متصف به صفت «بین­‌الاذهانیت» می­‌شوند و برای فرد غیرمسلمان نیز اعتبار و حجیت معرفتی پیدا می‌­کنند.

در بحث از علوم‌ انسانی، داشتن درک دقیق از معنا و مفهوم علم به ‌طور کلی و علوم ‌انسانی به نحو خاص ضروری است. بسیاری از بحث‌هایی که از دهه‌ی 1960 تاکنون در شماری از کشور‌های اسلامی و هم اکنون در ایران در میان گروه‌های مختلف از اندیشه وران مسلمان جریان داشته است و دارد، به واسطه‌ی بی‌توجهی به این جنبه اساسی، در مسیر‌های به‌کلی نادرست و غیرزایا و احیاناً خطر خیز از حیث تبعات اجتماعی آنها سیر کرده است.

واردات و پذيرش نهادها، ساختار‌ها و نرم‌افزارهای مدرن شرايطی را رقم می‌زد كه در آن جامعه با اضطراری روبه‌رو می‌شد كه حوزه‌های بی‌اعتنا و ناتوان از توليد ادبيات و نرم‌افزارهای جايگزين به ناچار برای حل تعارض‌ها و چالش‌های ايجاد شده، از يك سو احكام ثانويه را توسعه می‌بخشيدند و از سوی ديگر با گسترش حوزه‌ی احكام تكليفی فردی وظايف اعضای مسلمان جامعه را در مواجهه با اين تعارض‌ها تعيين نمايند.

پیروزمند در بخشی از کتاب تصریح می‌کند، بررسی آرا و نظریات گذشته، ناتوانی فلاسفه‌ی علم غرب از معرفی معیار صحت متقنی برای فرضیه‌های علمی را نشان داده است، لکن به لطف الهی با پیشنهاد کارآیی در جهت الهی به‎عنوان‎ معیار صحت قوانین علوم کاربردی، مشکل این بحث گشوده می‌شود. به اعتقاد ما نظریه‌ها، نظام احتمالات قاعده‌مندشده‌ای هستند که باید کارآیی آن‌ها‎ در جهت توسعه و تکامل الهی به اثبات برسد.

هنوز هیچ كس نمی‌داند كه سرنوشت انسان در كره خاكی با كرونا به كجا خواهد انجامید. بسیار خوشبینانه از غلبه بر بیماری و آغاز پایان دوران قرنطینه و بازگشت به زندگی اجتماعی پیشین سخن می‌گویند، در حالی كه شماری دیگر به هشدارها و تهدیدهای پزشكان و متخصصان مبنی بر بازگشت دوباره ویروس یا احتمال شدت گرفتن میزان ابتلا به آن اشاره می‌كنند. همچنان اطلاعات و آگاهی‌های انسان از ساختار و رفتارهای این ویروس موذی اندك است و بساط گمانه‌زنی و بحث درباره آن داغ است. در همین مدت كوتاه كرونا واكنش‌های متفاوتی را میان انسان‌ها پدید آورده است، از ناامیدی و یأس تا امیدهای واهی و خیال‌پردازی‌های خام، از تشدید نژادپرستی تا خودخواهی‌های ناپسند و صدالبته ایثارها و فداكاری‌های آنها كه با شجاعتی مثال‌زدنی و ستودنی در صف اول مقابله با كرونا ایستاده‌اند. این واكنش‌های متفاوت زمینه قابل توجهی برای تامل در رفتارها و گفتارهای آدمیان در شرایط بحرانی را فراهم كرده است. در گفتار پیش‌رو، پروفسور اومبرتو گالیمبرتی، فیلسوف و متفكر معاصر ایتالیایی درباره برخی از این واكنش‌ها به تاملاتی جالب توجه و خواندنی پرداخته و با واقع‌بینی و عقلانیتی قابل ملاحظه، بدون تعارف به نقد واكنش‌های جوامع و افراد پرداخته است. متن حاضر ترجمه روایتی از گفت‌وگوی مجله ایتالیایی كیو با این اندیشمند معاصر ایتالیایی است كه همزمان با هفتاد و هشتمین سالروز تولد او از نظر می‌گذرد.

خداداد خادم: به برخی از فیلسوفان در زمان حیات خود اقبال زیادی نمی‌شود؛ از جمله این فیلسوفان اسپینوزاست که در زمان حیاتش با توجه به اندیشه‌های انتقادی و بنیان‌برافکنش در زمان حیاتش به او اقبال چندانی نشد و بعضا در برهه‌ای از زندگی‌اش در شرایط سختی به سر ‌برد. بعد از سیصد سال با بازخوانی اندیشه‌های او توسط متفکران دیگری مانند آلتوسر، نگری و ... اندیشه‌های او یک بار دیگر مطرح شده و از یک فیلسوف درجه چندم به یک فیلسوف مرجع تبدیل شده است؛ در این راستا کتاب‌های زیادی در سطح جهان منتشر شده است. در کشور ایران نیز برخی به این کتاب‌ها پرداخته‌ و آن‌ها را ترجمه کرده‌اند. فواد حبیبی یکی از افرادی است که در این زمینه کارهای ویژه‌ای را انجام داده است؛ ویژه از این لحاظ که کاری که درباره اسپینوزا انجام داده با بسیاری از کارهای دیگر متفاوت است چرا که گزینش مقالاتی که ترجمه کرده از یک منبع نبوده و درواقع در این زمینه محققانه کارهای درباره اسپینوزا را دنبال کرده و چندین اثر را انتخاب و بعد ترجمه کرده است. این امر البته خود نیازمند یک برنامه منسجم ذهنی و درگیرانه با موضوع است. به بهانه انتشار کتاب «بازیابی مکرر: قدرت اسپینوزا از کجا می‌آید» با وی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه آن را می‌خوانید.