جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫چکيده : اين نوشتار، تفسيرآيات چهارم تا هشتم سوره اسرا، شامل پيشگويي‌هايي تاريخي درباره بني‌اسرائيل و مروري گذرا به سرگذشت يهوديان و بني‌اسرائيل از زمان حضرت موسي تا دوران معاصر و صهيونيسم و طغيانگري‌ها و جنايات يهوديان است. نويسنده در سه بخش از پژوهش خويش به تشريح ديدگاه‌هاي مفسران شيعه و اهل سنت در زمينه وعده‌هاي الهي درباره تحقق سرنوشت يهوديان مي‌پردازد و به تناسب اين بحث، مسايلي درمقوله مهدويت و انتظار بيان مي‌کند. در بخش اول، کلياتي از معناي اسرائيل، يهود، صهيون، صهيوني، صهيونيسم و تاريخچه بني‌اسرائيل از دوران حضرت موسي( و يوشع(، ادوار مختلف تاريخي صهيونيسم، وضعيت يهوديان در جوامع مسلمان، دوران صدر اسلام، رفتار يهوديان با مسلمانان و برخورد آن‌ها با يهوديان ترسيم شده است. آن‌گاه گوشه‌هايي از طغيانگري‌ها و بغض و کينه يهوديان به ساير مردم و اديان و فرق خصوصا مسلمانان ترسيم گشته و خود برتربيني نژادي آنان، تجارت آن‌ها در عرصه گسترش فحشا، رباخواري، اشاعه بيماري، خون‌آشامي و تجارت برده در طول تاريخ بررسي مي‌گردد. نگارنده در بخش دوم ضمن بررسي تفسير آيات چهارم تا هشتم از سوره مبارک اسرا، حاوي سرنوشت قوم يهود و بني‌اسرائيل، ديدگاه‌هاي انديشمندان و مفسران مسلمان را درباره اين آيات منعکس مي‌سازد. وي نخست به شرح معناي مفردات آيات و سپس فسادهاي مکرّر بني‌اسرائيل در روي زمين، سرانجام قوم يهود و جنايات آنان و خشم و غضب الهي بر اين قوم را از منظر آيات مذکور شرح مي‌دهد. او در ادامه ديدگاه‌هاي مفسران شيعه و اهل سنت را درباره اين آيات ذکر کرده و به نقد و بررسي برخي نظريات مي‌پردازد. در بخش سوم آثار و پيامدهاي سرنوشت بني‌اسرائيل و يهوديان، مانند مسأله مهدويت و انتظار که مرتبط با سرنوشت يهوديان است، تشکيل حکومت جهاني حضرت مهدي، اعتقاد به منجي موعود در اديان مختلف، مقوله انتظار مصلح جهاني در مذاهب قبل از اسلام و اقوام و ملل گوناگون تبيين شده است.

توجه به متون روایی امامیه نشان می‌دهد که شأن معرفتی بشر متأثر از عوامل مختلفی است که نقش موثری در فرآیند باورسازی و باورپذیری و نیز توجیه باورها دارند. این عوامل غیرمعرفتی را می-توان در دو دسته کلان منفی (بازدارنده معرفت) و مثبت (معرفت‌زا) و درزیردسته‌های انسانی و غیر انسانی جای داد. برای نمونه، می‌توان به عواملی همچون تقوا، گناه، شیطان و جامعه سالم و صالح اشاره کرد. این عوامل دارای تقسیم‌بندی‌های فرعی است. عوامل انسانی به فردی و غیرفردی، و فردی به فعلی و غیرفعلی تقسیم می‌شود. عوامل غیرانسانی را نیز می‌توان در دو عنوان ناسوتی و ملکوتی جای داد. با توجه به مباحث مطرح در فضای معرفت‌شناسی معاصر همچون اخلاق‌شناسی باور، روان‌شناسی باور، فیزیولوژی باور، جامعه‌شناسی باور، اقلیم‌شناسی باور، مابعدالطبیعه‌شناسی باور، و بهره‌مندی از داده‌های برآمده از روایات امامیه روشن می‌شود که دستگاه معرفتی بشر با شبکه‌ای از داده‌های بشری و غیر بشری ترابطی عمیق دارد. همچنین روایات امامیه نشان می‌دهد که معرفت، خود، فضیلتی محوری است که با مولفه‌های غیرمعرفتی همچون روان انسان، رفتار اخلاقی او و شکوفایی اجتماع، رابطه‌‌ای دوسویه دارد. در روایات امامیه می‌توان حوزه‌های اثرگذاری عوامل غیرمعرفتی بر معرفت و حوزه‌های اثرپذیری معرفت از این دسته از عوامل را مشاهده کرد. تحلیل یافته‌های مربوط به این بخش از مباحث نشانگر آن است که عوامل و زمینه‌های موثر بر باور یکسان نیست و از سوی دیگر، میان حوزه‌های اثرپذیر نیز ترتب وجود دارد. روایات امامیه، با ارائه دستورالعمل‌هایی بصیرتی برای کسب باور صادق، از معرفتی نورانی در طول معارف بشری سخن می‌گویند که آثاری همچون اهل ذکر شدن، تعقل و تفکر، استشاره، دوراندیشی، دشمن‌شناسی، وقت‌شناسی و در نهایت رسیدن به روشن‌بینی و سلامت معرفتی و بصیرت به دنبال خواهد داشت.

دیربازی است که بررسی موضوع ضرورت دخالت دین در زندگی اجتماعی بشر، یکی از مباحث دین‌شناختی تلقی شده است. در این میان یکی از مهم‌ترین مصادیق مداخله اسلام در زندگی انسان‌ها، ضرورت دخالت دین در فرآیند جرم‌انگاری و تعیین مجازات در نظام‌های کیفری بوده‌است؛ زیرا که اسلام براساس ویژگی‌های ذاتی خود مانند جامعیت ، جاودانگی، خاتمیت، هدف متعالی و جهانی بودن ضرورت دارد که در نظام کیفری دخالت کند. ازهمین‌رو، مسئله اصلی این رساله اثبات ضرورت دخالت باورهای اسلامی به لحاظ معرفت شناختی، هستی شناختی و انسان شناختی، در جرم‌انگاری و تعیین مجازات است. فرضیه رساله حاضر نیز این است که دخالت دین به لحاظ تئوری و عینی در جرم‌انگاری و تعیین کیفر ضرورت داشته است. ضرورت دخالت دین در جرم‌انگاری‌ها و در تعیین کیفرها درنظام کیفری اسلام به دو صورت رخ‌داده است؛ یکی به لحاظ مبنای معرفت‌شناختی، هستی‌شناسی و انسان‌شناختی؛ بدین معنا، که در منظومه‌ی جزایی اسلام، جرم‌انگاری‌ها و تعیین مجازات‌ها، مبتنی برنوع تلقی ویژه مباحث معرفت‌شناسانه، هستی‌شناسانه و انسان شناسانه‌ی دینی است. همین امر موجب شده است که در مباحث معرفتی، در کنار روش‌های عقلی، عرفانی، روش وحیانی نیز به‌عنوان سلطان روش‌ها پذیرفته ‌شده است. همچنین در موضوع هستی شناختی، هستی‌شناسی دینی مطرح گردیده که به جهان‌بینی فراطبیعی اعتقاد یافته است. در انسان‌ ‌شناسی نیز به انسان‌شناختی اسلامی باورمند است که انسان خلیفۀالله تلقی شده‌است. و دیگر به لحاظ مصداقی و موردی، بدین بیان که گزاره‌های دینی به‌طور عملیاتی شده در جرایم حدی به معنای اعم (حدود، قصاص، دیات) و نیز در جرایم تعزیری به جرم‌انگاری پرداخته و برای مرتکبین آن جرایم بر اساس مبانی معرفت‌شناختی، هستی‌شناختی و انسان‌‌ ‌شناحتی دینی، مجازات‌ها معین ‌شده‌اند. البته براساس تفسیر متفاوت از آموزه‌های مذهبی دربرخی از شرایط تاریخی مانند عصرغیبت، میان فقهای امامیه در اجرای مجازات‌های حدی اختلاف ‌نظر وجود داشته که اکثریت فقیهان امامیه اجرای کیفرها را در زمان غیبت پذیرفته و برای اثبات آن به ادله عقلی و نقلی تمسک جسته‌اند.گروه دیگر نیز از میان متفکران مسلمان در طی سال‌های اخیر به دلیل ارتباط با پیشرفت‌های صنعتی‌جوامع غربی و اثرپذیری از آن‌ها، به حیث دیدگاه مخالف ضرورت دخالت دین در نظام کیفری و جرم‌انگاری جرایم حدی و تعزیری و تعیین مجازات برای آن‌ها و اجرای کیفرها در شرایط کنونی بوده که از آن به‌عنوان چالش برون دینی یادشده است. این چالش، برخی نظری و برخی دیگر عملی است که هر دو بخش به ‌نقد گرفته‌شده است. به همین دلیل برآیند نوآورانۀ رساله، این است که ضرورت دخالت دین به لحاظ معرفت‌شناختی، هستی‌شناختی و انسان‌شناختی در جرم‌انگاری و تعیین مجازات به خوبی اثبات شده و نمونه عینی آن جرم‌انگاری جرایم حدی و تعزیری و تعیین مجازات و اجرای آن‌ها در همه اعصار تلقی شده‌ است.