جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

واژه های استضعاف و استکبار از واژه هایی هستند که در حوزه های عبادی، سیاسی، اجتماعی،اقتصادی و علمی پر کاربرد هستند. استضعاف از ریشه ( ض ع ف ) و از باب استفعال به معنی خواستن ناتوانی و ضعف برای شخص دیگری است و مستضعف کسی است که ضعیف قرار داده می شود.استضعاف در قرآن کریم در معانی مختلفی مانند عدم موقعیت اجتماعی، نداشتن راه چاره، سلب قدرت، فقدان ایمان تحقیقی و استضعاف مؤمنان ناوابسته آمده است.استکبار از ریشه ( ک ب ر ) و از باب استفعال به معنی برتری خواهی، امتناع از پذیرش حق از روی عناد و تکبر است و در اصطلاح، این لغت بیشتر به سلطه جویی، استعمار و استثمار معنا می شود. استکبار در قرآن کریم در عناوینی مانند : استکبار ابلیس از سجده به آدم، استکبار افراد در برابر پیامبران، استکبار برای نگاه داشت موقعیت برتر و استکبار برخواسته از خواسته های پست نفسانی و استکبار برخواسته از جهل و ناآگاهی و... آمده است. در این نوشتار و در پی بررسی و مقایسه معنایی و کاربردی کلمات استضعاف و استکبار و مشتقّات این دو کلمه در قرآن از دو مفسّر یکی از اهل سنت سید قطب و دیگری از تشیّع از علامه طباطبایی، مورد بررسی قرار می گیرد و معلوم می شود مشترکات تفسیری این دو مفسّر بیشتر از مفترقات آن ها است. مطالب پایان نامه از مطالعه قرآن کریم و کتب تفسیری و منابع کتابخانه ای به روش فقهی و استنباطی با توجه به آیات قرآن کریم و دو تفسیر المیزان و تفسیر فی ظلال القرآن و منابع لغوی کهن درباره کلمات کانونی است و استفاده از کتابخانه ها قلمرو این تحقیق می باشد. واژگان کلیدی: قرآن، تفسیر، مفسّر، استضعاف، استکبار.

---

---

‫چکيده : پايان نامه حاضر، با رويکردي تطبيقي و مقارنه‌اي، ديدگاه‌هاي اجتماعي در تفسير في ظلال القرآن سيدمحمد قطب و تفسير نمونه آيت‌الله ناصر مکارم شيرازي به عنوان نماينده و مصاديقي از تفاسير اهل سنت و تفاسير شيعه اماميه را مقايسه کرده و نحوه بحث درباره گرايش اجتماعي در قرآن را از منظر اين دو تفسير بيان مي‌کند. نويسنده، روش تفسير اجتماعي قرآن را از ديدگاه تفاسير شيعه و اهل سنت با ذکر نمونه‌هايي از اين تفاسير را به تصوير کشيده و روش بحث در مسايل اجتماعي قرآن را از ديدگاه سيدمحمد قطب و آيت‌الله ناصر مکارم شيرازي تبيين مي‌سازد. وي در چهار فصل به اين مسأله پرداخته است. در فصل اول ابتدا تعريف تفسير از بُعد لغوي و اصطلاحي مطرح کرده، سپس با تعريف تفسير اجتماعي، ضرورت تطبيق دادن تفاسير قرآني با واقعيات اجتماعي عصر کنوني را بررسيده و ادله جواز تفسير اجتماعي قرآن، تاريخچه اين نوع تفسير، عوامل پيدايي تفسير اجتماعي با توجه به تغيير و تحولات علمي و اجتماعي جهان و اهميت اين نوع تفسير را بيان مي‌نمايد. او در ادامه به روش‌هاي مختلف پرداختن به تفسير اجتماعي با ذکر نمونه‌هايي چند از آن همت گمارده و مباني تفسير اجتماعي، مانند مرجع قرار دادن نصوص ديني، داشتن قدرت اجتهاد در زمينه آيات اجتماعي قرآن و داشتن درک صحيح از مسايل اجتماعي را بررسي کرده است. در فصل دوم نخست از شخصيت علمي و تفسيري آيت‌الله ناصر مکارم شيرازي سخن گفته، سپس روش تفسيري ايشان را در تفسير اجتماعي با توجه به مفاد تفسير نمونه شرح مي‌دهد. در فصل سوم نيز همچون: فصل پيشين ابتدا به معرفي سيدمحمد قطب، مؤلف تفسير في ظلال القرآن و افکار و انديشه‌هاي قرآني وي پرداخته، سپس روش تفسير اجتماعي ايشان در تفسيرش را باز مي‌گويد. نويسنده، مباني تفسيري و اجتماعي موجود در دو تفسير نمونه و في ظلال القرآن را با يکديگر مقايسه و روش فکري نويسندگان اين تفاسير و استفاده کردن از عقل و روش عقلي در تفسير قرآن توسط آنان را بيان مي‌کند. در فصل چهارم به صورت مقارنه‌اي، ديدگاه‌هاي مشترک در تفسير اجتماعي دو تفسير مذکور مطرح گرديده و پرداختن به اموري همچون: وحدت اسلامي، حکومت اسلامي، حق حاکميت، مسايل مهم سياسي- اجتماعي اسلام و اوضاع اجتماعي عصر کنوني در تفسيرهاي مزبور برجسته شده است.