جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫جامعه اسلامي از ابتداي شکل‌گيري در زمان رسول خدا( تا پايان حکومت خلفاي راشدين، در ابعاد مختلف قابل مطالعه و بررسي است، و پژوهش حاضر بعد اقتصادي آن را با روش کتابخانه‌اي مورد بررسي قرار داده است. جزيرة‌العرب، به‌دليل آب و هواي گرم و سوزان، و صحراهاي خشک و پوشيده از شن‌هاي روان، نمي‌توانست اقتصادي مطلوب داشته باشد. مردم اين منطقه عموماً به‌وسيله دامداري، کشاورزي، تجارت، و بعضي مشاغل جنبي و خدماتي زندگي کرده، و از سطح اقتصادي ضعيفي برخوردار بودند. اما اسلام با ايجاد اخوت بين مسلمانان، اصلاح ساختار مالکيت، بنيان سنت قرض‌الحسنه و وقف، پيشنهاد قانون مضاربه و مساقات، و قوانين ديگر اقتصادي چهارچوب جديدي را در قالب مکتب اقتصادي خاص خود ارايه نمود. پيامبر اسلام(ص) در عمل نيز اقدام به تقويت منابع بيت‌المال از راه جمع‌آوري زکات، خمس، فيء، غنايم، خراج، جزيه و انفال نمود. بعد از رحلت آن حضرت، تغييراتي در سياست‌ها و وضعيت اقتصادي مسلمين ايجاد شد؛ به‌خاطر فتوحاتي که پيش آمد، وضعيت معيشتي مردم رونق يافت و خزانه از بيت‌المال پر شد. خليفه اول با وجود تلاش در جهت همانندسازي رفتار و سنت خود با رسول خدا(، گاهي براي استحکام حکومت خود تبعيضاتي را در بخشش بيت‌المال روا مي‌داشت. عمر نيز علاوه بر اقداماتي در زمينه بهبود اوضاع اداري و اقتصادي مسلمانان، به سرمايه‌گذاري‌هاي زيربنايي و عمراني اقدام نمود. او در اجراي عدالت و زندگي به شيوه پيامبر، بسيار سختگير بود. اما شيوه عثمان با خلفاي پيشين متفاوت بود، و گرفتار انحراف اقتصادي، ظلم و نابرابري در تقسيم بيت‌المال، و بدعت در دين گرديد. در مقابل، امام علي(ع) تلاش کرد تا بخشش‌هاي ناعادلانه از بيت‌المال را به خزانه بازگرداند، نظارت بيشتري بر قيمت‌ها داشته باشد، و امنيت راه‌هاي تجاري را برقرار کند. توجه مضاعف به بينوايان، نصب واليان شايسته، و اعمال سياست‌هاي تشويقي از مهم‌ترين اقدامات اقتصادي آن حضرت بود.

‫ولايت فقيه به‌معناي آن است که فقيه جامع شرايط رهبري، از طرف شارع مقدس، رهبري امت اسلامي را به‌عهده بگيرد. ثبوت عيني ولايت فقيه در طول تاريخ اسلام، سه دوره وکالت، نيابت خاصه و نيابت عامه را سپري نموده، که به‌ترتيب مقارن عصر حضور معصوم، غيبت صغري و غيبت کبري مي‌باشد. بررسي آياتي که به‌عنوان ادله نقلي ولايت فقيه مطرح شده، نشان مي‌دهد که اين آيات اگرچه ولايت فقيه را في‌الجمله اثبات مي‌کند اما مناقشات فراواني را در پي دارد؛ ولي در بخش روايات، روايت سليمان بن خالد، مقبوله عمر بن حنظله، مشهوره ابي‌خديجه، توقيع شريف امام زمان‌( و برخي احاديث ديگر، حد نصاب حجيت فقهيه را فراهم مي‌آورد. از اين ادله، ولايت انتصابي و مطلقه فقيه جامع شروط رهبري، استنباط مي‌شود، که در طول ولايت معصوم است. حجيت اين ادله، از نظر سند و دلالت، تام بوده، و برخي روايات که از ناحيه سند يا دلالت ضعف دارند، مؤيد ادله تامه هستند. بنابر اين، ادله ديگري که اقامه مي‌گردد براي تأييد استنباط ما از اين روايات خواهد بود. مثلاً يکي از دلايل، اجماع فقهاي اماميه بر ولايت فقيه است که اين استدلال تام مي‌باشد. علاوه بر آن، استدلال به سيره متشرعه و سيره عقلا نيز ممکن خواهد بود. همچنين در کنار دلايل عقلي مانند اخذ به قدر متيقن، حرمت حکومت غيرفقيه، و برهان مبتني بر اصلحيت، قاعده لطف مي‌تواند قياس منطقي تامي را براي اثبات ولايت انتصابي و مطلقه فقيه به‌وجود آورد. از سوي ديگر، سه شرط فقاهت، عدالت و کفايت براي ولي فقيه لازم است، اما اعلميت در ولي فقيه، شرط نمي‌باشد. حدود اختيارات ولي فقيه نيز مساوي با اختيارات سلطنتي معصومين‌( است. راه شناخت ولي فقيه هم مراجعه به خبرگان است که پس از تشخيص او را به مردم معرفي مي‌کنند. بدين ترتيب، تبعيت از او بر جميع امت اسلامي واجب گرديده، و هيچ‌کس حق نقض فرمان او را ندارد.