جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

‫ادوار اجتهاد نزد علماي اماميه و علماي اهل سنت به دوره‌هاي مختلفي تقسيم مي‌گردد. از ديدگاه اماميه، پايه‌هاي اجتهاد در عصر امام باقر( و امام صادق( پي‌ريزي شده است، و با شروع دوران غيبت صغري، نواب خاص امام زمان( ملجأ مشکلات شيعيان گرديدند. پس از آن‌ها، اين وظيفه به نواب عام يا فقها تفويض شد. پيش از قرن پنجم ابن عقيل عماني و ابن جنيد، قواعد اصولي و اجتهادي را تشريح و تبيين مي‌نمودند. بزرگاني از اماميه چون سيد مرتضي و شيخ طوسي با نبوغ و تلاش خود، اجتهاد را متحول کردند و سپس ابن ادريس حلي، محقق و علامه حلي راه آنان را در پيش گرفته و اجتهاد را از ايستايي به پويايي تبديل نمودند؛ آن‌ها توانستند با نوآوري‌هاي خود، اصول جديدي را وارد اجتهاد نمايند. از دوران صفويه، با رواج اخباري‌گري، مساله اجتهاد با وضعيت جديد و مخاطره‌آميزي مواجه شد؛ اما با تلاش‌هاي وحيد بهبهاني ريشه اخباري‌گري خشکانده شد و شاگردان او در توسعه و تکميل اجتهاد تلاش‌هاي وافري نمودند. نکته قابل ذکر آن است که بحث اجتهاد در نزد اهل سنت، زودتر از شيعيان آغاز شد. با رحلت پيامبر اسلام(، نظرات اجتهادي خلفا و فقهاي اهل سنت در مقابل نص، و يا در مسائل مستحدثه از عوامل رشد اجتهاد بود. اجتهاد در اين دوره بر اجماع، استصحاب، قياس و اجتهاد به راي استوار بوده است. اماميه نيز معتقد است که در عصر ائمه( اجتهاد وجود داشته است اما به علت حضور ائمه، شيعيان کمتر از اهل سنت، اجتهاد را مورد استفاده قرار مي‌دادند؛ شاگردان ائمه سعي مي‌کردند به نقل احاديث اکتفا کنند، اما از فهم و قدرت استنباط احکام در حد مسائل و احکام آن زمان بي‌نصيب نبودند.