جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫اسلام بر خلاف مکاتب سرمايه‌داري و سوسياليستي که تنها به بعد خاصي از وجود انسان توجه کرده‌اند، تمام ابعاد انسان را مورد توجه قرار داده، و بر اين اساس، مي‌توان سه نوع مالکيت شامل مالکيت خصوصي، دولتي و عمومي را از آموزه‌هاي اسلامي استخراج نمود، که هر کدام در خدمت تأمين بخشي از نيازهاي فردي و اجتماعي انسان قرار دارد. يکي از موضوعاتي که محل تلاقي هر سه نوع اين مالکيت‌ها قرار مي‌گيرد، موضوع زمين و مالکيت آن مي‌باشد. در اين زمينه، فقه اسلامي زمين را به چهار دسته تقسيم مي‌کند؛ زمين‌هايي که به‌طور طبيعي آباد بوده و بشر در آباداني آن‌ها نقشي نداشته است، بر اساس نظر مشهور ميان فقها، جزء انفال بوده و ملک امام به‌شمار مي‌رود. زمين‌هاي مانند مزارع، باغ‌ها و روستاهايي که با کوشش و تلاش انسان‌ها آباد گرديده اما اکنون صاحبان آن‌ها صرف‌نظر کرده يا از بين رفته‌اند، نيز جزء انفال بوده و ملک امام محسوب مي‌شود. همچنين زميني که سابقه احيا و مالکيت و يا حق تصرف از ناحيه کسي را ندارد، و آباداني هم بر آن صورت نگرفته، بر اساس نظر مشهور ميان فقهاي اماميه جزء انفال است. و اما زمين‌هاي مواتي که قبلاً آباد بوده و اکنون ويرانه و متروک شده‌اند، داراي انواع مختلف و احکام متفاوت است؛ اگر قبلاً به‌صورت طبيعي آباد بوده است، اکنون جزء انفال و ملک امام است. اگر قبلاً توسط مردم احيا شده و اکنون صاحبان آن اعراض کرده‌اند، به‌دليل آن‌که موات و بدون مالک محسوب مي‌شود، ملک امام خواهد بود. حتي اگر اعراض صاحبان زمين نيز مشخص نباشد باز هم ملک امام تلقي مي‌شود. اما اگر مشخص باشد که مالک آن اعراض نکرده ولي ناشناس باشد، ساير افراد براي احياي آن بايد از حاکم شرع اجازه بگيرند. ولي اگر مالک مشخص باشد، چنين زميني در حکم موات و انفال نبوده، و بدون اذن صاحب آن، کسي حق تصرف در آن‌جا را ندارد.