جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫پژوهش حاضر، اختلاف نظر شيعه اماميه و فقهاي مذاهب اربعه اهل سنت در منابع و مصادر اجتهاد را منعکس مي‌سازد. اين نوشتار در واقع ترجمه و تحقيق کتاب منابع استنباط فقهي از نظر مذاهب اسلامي تأليف آيت‌الله ناصر مکارم شيرازي به زبان اردو است، که رويکردي تقريبي و تطبيقي، استفاده فقهاي مذاهب خمسه از منابع اجتهاد را بررسي مي‌کند. نويسنده ضمن بيان اجمالي منابع فقه و مصادر اصلي استنباط فقهي در اسلام، نخست اتفاق نظر فقهاي مذاهب خمسه در باره منبع فقه و استنباط فقهي بودن کتاب (قرآن کريم)، سنت، اجماع و عقل را بررسيده و ديدگاه‌هايي مبني بر تحريف قرآن و در نتيجه عدم حجيت قرآن را رد و حجيت ظواهر کتاب و سنت را اثبات کرده و قول و فعل و تقرير پيامبر اسلام و ائمه معصوم را حجت و جزء سنت دانسته است. آن‌گاه شرايط حجيت اجماع و تحقق آن و آراي موافق و مخالف حجيت اجماع را نيز تحليل مي‌کند. حجيت عقل و دليل عقلي، به عنوان يکي از منابع معتبر استنباط فقهي، که مورد قبول فريقين است، از مباحث بعدي اين نوشتار به شمار مي‌آيد. در ادامه موارد اختلاف نظر فقه اماميه با فقه مذاهب اهل سنت در حجيت و اعتبار قياس، استحسان، مصالح مرسله، فتح ذرايع و سد ذرايع و حجيت عرف و عدم حجيت اين امور در استنباط حکم فقهي به وسيله آن‌ها تحليل مي‌شود. نگارنده کتاب مذکور بر اين باور است که هيچ دليل معتبر شرعي و عقلي مبني بر حجيت اين مورد وجود ندارد، در حالي که چهار دليل نخست، ادله شرعي و عقلي محکم و اعتبار لازم براي استنباط فقهي را دارند.

‫چکيده : اين تحقيق به تشريح ادله عقلي و نقلي جواز و امکان تفسير قرآن کريم و شبهه هاي مبتني بر عدم جواز و امکان مي پردازد و پاسخ آن ها را نيز با دليل هاي عقلي و نقلي مي دهد. نويسنده در ضمن سه فصل ادله قائلان به عدم جواز تفسير را باز گفته و با توجه به سيره پيامبر اسلام(ص) و ائمه معصومين(، صحابه پيامبر اسلام، آيات قرآن و عقل، ادله آنان را باطل مي کند. وي در فصل اول به بحث درباره مفهوم واژگان کليدي تحقيق پرداخته و معناي تفسير در لغت، اصطلاح و ديدگاه مفسران، معناي لغوي و اصطلاحي تأويل و تفاوت آن با تفسير، معناي امکان و اقسام آن،‌معناي جواز، شرايط مفسر و علم و آشنايي وي با علوم مختلف بحث و بررسي شده است. فصل دوم به دليل هاي امکان و فهم‌پذيري تفسير اختصاص دارد و ادله عقلي آن، مانند برهان لطف و هدايت، برهان حکمت و نقض غرض، مقصود از نزول قرآن و ادله تلفيقي همچون: اعجاز قرآن، دعوت به تحدي و مرجعيت و معيار شناخت روايات به عنوان دليل هاي عقلي جواز و امکان تفسير قرآن بيان گرديده و سپس ادله نقلي جواز تفسير همچون: استناد به آيات متعددي از قرآن، استناد به چندين روايت و نيز استناد به سيره عملي پيامبر اسلام، ائمه معصومين( و صحابه پيامبر اکرم و روش و بناي عقلا، سيره مسلمانان و علماي اسلام، از ديگر ادله امکان و جواز تفسير قرآن ذکر مي گردد. در فصل سوم ادله مخالفان جواز تفسير و نقد آن ها ارائه گرديده، که در اين زمينه شبهه هاي عقلي مبني بر: مشکل بودن معناي قرآن و محدوديت علمي بشر، علم اجمالي مبتني بر وقوع تحريف در قرآن، دگرگوني معارف بشر و درک نادرست وي از قرآن، اختلاف هاي موجود در فهم ها و ادراکات، علم اجمالي نسبت به اراده خلاف بعضي ظواهر قرآن کريم، بلندي محتواي قرآن و ... مطرح و پاسخ آن ها داده شده است. آن گاه شبهه هاي و ادله نقلي مبني بر عدم جواز تفسير قرآن، مانند استناد به برخي آيات و روايات، که در آن ها ابهام عدم جواز تفسير وجود دارد، بحث و بررسي مي شود.

---