جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫شناخت مسايل اجتماعي مکه و مدينه، به‌عنوان زادگاه و بستر رشد اسلام، بسيار سودمند است، و بدون فهم شرايط اجتماعي حاکم بر جامعه مکه و مدينه پيش از اسلام، درک صحيحي از رسالت پيامبر(ص) و اقدامات او نخواهيم داشت. جامعه مکه و مدينه پيش از بعثت، از نظر اعتقادي پايه و اساس ثابتي نداشتند. بت‌پرستي باور اکثريت مردم آن ديار بود، و آيين حنيف پيروان اندکي داشت، اما يهوديت در مدينه ريشه دوانده بود. جامعه مذکور داراي ساختار قبيله‌اي بود، و رياست آن بر عهده شيخ قبيله بود، و جز فرمان او هيچ قانوني بر جامعه حکم‌فرما نبود. در اين جامعه، خانواده که مهم‌ترين نهاد و کوچک‌ترين واحد اجتماعي است، کاکردهاي بسياري داشت. پيش از اسلام، زن در جامعه مکه و مدينه، از پايگاه پاييني برخوردار بود، حق انتخاب نداشت، از ارث محروم بود، و طلاق حق مسلم مرد تلقي مي‌شد. در اين جامعه، فقط مالکيت فردي معتبر بود، و به‌علت فقدان حکومت، مالکيت عمومي معنايي نداشت. اقتصاد جامعه نيز بر محور بازرگاني و کشاورزي استوار بود. از نظر قشربندي اجتماعي، جامعه به سه طبقه اشراف، متوسط و طبقه پايين تقسيم مي‌شد. همزمان با بعثت پيامبر اسلام(ص) ، نظام طبقاتي حاکم بر مکه و مدينه فرو ريخت، و از سوي آن حضرت، توحيد، نبوت و معاد سه اصل ديانت اسلام اعلام گرديد. پيامبر اسلام، عامل برتري را تقوا قرار داد و فرهنگ الحادي را به فرهنگ توحيدي تبديل نمود، و فضيلت‌هاي فراموش شده انسان را به او بازگرداند. پيامبر با تشکيل حکومت اسلامي در مدينه، يک نظام بسامان و منسجم را به‌وجود آورد. اسلام با ارتقاي پايگاه اجتماعي زنان، او را از حق مالکيت، ارث و اختيار برخوردار ساخت، و ازدواج‌هاي غيرمشروع را ممنوع ساخت. نظام اقتصادي با تأسيس بازار، تأکيد بر تجارت، و هدايت سرمايه‌گذاري در قالب مضاربه و قرض الحسنه، متحول گرديد، و نظام جديد تعليمي و تربيتي در مساجد و خانه‌ها بنا گرديد.