جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫بر اساس آيات 172 تا 174 سوره اعراف، که اصطلاحاً به آيه ذر معروف است، استفاده مي‌شود که خداوند از ذريه بني‌آدم بر پرستش خود پيمان گرفته، تا در قيامت از ربوبيت خداوند اظهار بي‌اطلاعي نکنند. پژوهش حاضر اين مسأله را با تکيه بر ديدگاه‌هاي مفسران قرآن، و بعضي از متکلمان، عرفا و فيلسوفان شيعه و اهل سنت مورد بررسي قرار داده، و اين فرضيه را پيگيري مي‌کند که جريان عالم ذر واقعاً صورت پذيرفته و هيج کنايه و مجازي در اين کلام الهي وجود ندارد. بر اين اساس، درباره عالم ذر دو ديدگاه اصلي در بين علماي فريقين وجود دارد؛ عده‌اي قايل به وقوع جريان عالم ذر بوده، و معتقدند که آِيه مذکور خبر از مرحله‌اي در خلقت انسان قبل از ورود به اين دنيا مي‌دهد، که خداوند همه انسان‌ها را يک جا گرد آورده و آن‌ها را مورد خطاب قرار داده است. برخي نيز معتقدند که اين آيه اشاره به فطرتي دارد که در نهاد هر انساني قرار گرفته تا به‌وسيله آن خداي خود را بشناسد، پس آيه از باب تمثيل چنين تعبيري آورده است. علاوه بر اين دو ديدگاه اصلي، گاهي نظرات خاصي نيز ارايه گرديده، همچون ملاصدرا که اين مسأله را مربوط به عالم عقول مي‌داند. حاصل بررسي‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد که وقوع عالم ذر به واقعيت نزديک‌تر است؛ مطابقت داشتن آن با ظاهر لفظي آيه، و وجود روايات فراوان، مؤيد اين نظر است. از سوي ديگر، به‌دليل صعوبت درک جزئيات اين مسأله، بهتر است که اصل وجود آن را پذيرفته، و جزئيات آن را به راسخين در علم واگذاريم. اختلافات ظاهري هم که در روايات مرتبط با اين مسأله مشاهده مي‌شود، هيچ‌گاه اصل جريان عالم ذر را مخدوش نساخته و لطمه‌اي به آن نمي‌زند؛ به‌علاوه، توجه به شرايط نقل و تدوين حديث در آن زمان، بروز چنين اختلافاتي را توجيه مي‌نمايد.