جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تکرار واژه و جا به جایی آن در ساختار متن، یکی از عواملی است که موجب غرابت بخشیدن به زبان شعری یک شاعر می ‌گردد. یکی از عوامل تشخص زبان شعری حسین منزوی نیز «تکرار واژه» در غزلیات اوست. «تکرار واژه» در غزلیات حسین منزوی افزون بر این که مربوط به شیوه بیان اوست و توجه خواننده را از محتوای گزاره ‌ای پیام به خود پیام معطوف می ‌گرداند، در عین حال برای تحت تاثیر قرار دادن ساختار معنایی غزلیات او نیز به کار گرفته شده است. بدین گونه که منزوی، در کنار تکرار واژه، عناصر ادبی و هنری دیگر نظیر تقابل، ایهام، تناسب معنوی و ... را هم به کار برده است. در این پژوهش، مقوله «تکرار واژه»، که منزوی برای برجسته نمودن زبان شعر خویش از این شگرد، بهره جسته، مورد بررسی و مداقه قرار گرفته است.

صادق چوبک متعلق به نسل دوم نویسندگان ایرانی است که پس از تثبیت داستان کوتاه، در ارائه نمونه هایی موفق در این عرصه کوشیدند. چوبک در داستان هایش به زندگی اقشار بینوا و فرودست پرداخت و از زبان و لحن آنان سود برد تا واقعیت های زشت و تلخ حیات را با دقت و جزئیات تمام به تصویر کشد. نثر فارسی در دوره مشروطه با تحولات عمده و چشمگیری در گستره لفظ و معنا رو به رو شده است. عوامل متعددی در ایجاد این تحولات دخیل اند که روزنامه نگاری یکی از مهمترین آنها است. روزنامه وقایع اتفاقیه - که یکی از اولین های حوزه روزنامه نگاری و نخستین روزنامه فارسی زبانی است که در سالهای متمادی به طور مرتب انتشار یافته است - به دلیل تقدم، جذابیت ها و حساسیت های ویژه ای دارد که بررسی مفصل ویژگی های سبکی آن، به درک صحیح تر و علمی تر سیر تحول نثر فارسی به طور عام، و نثر دوره قاجار به طور خاص، کمک زیادی می کند.در این مقاله، مهمترین ویژگی های سبکی این روزنامه، با ذکر شواهد متعدد از نثر آن، تحلیل و دسته بندی شده است.

فرمالیست ‌های روسی ادبیات را نوعی کاربرد ویژه زبان تلقی می ‌کردند که با انحراف از زبان عملی (practical language) و در‌هم ‌ریختن آن محقق می ‌شود. به همین سبب، با تاکید بر جایگاه خاص زبان در نقد آثار ادبی، بحث ‌های تازه ‌ای را در حوزه نقد مطرح کرده‌ اند که الهام ‌بخش بسیاری از منتقدان متاخر در نقد و تحلیل این ‌گونه آثار شده است. «آشنایی ‌زدایی» (defamilarization) مهمترین مفهومی است که فرمالیست‌ ها بر آن تاکید می‌ کردند و «هنجارگریزی» (deviation) از کلیدی ‌ترین بحث‌ های آن است. برای هنجارگریزی نیز انواعی برشمرده‌ اند که از ‌جمله آنها می ‌توان به هنجارگریزی زمانی (باستان‌ گرایی) اشاره کرد. در مقاله حاضر، با توجه به این رویکرد، سعی ‌شده است ابعاد گوناگون باستان ‌گرایی واژگانی شعرهای آزاد نیما یوشیج با تاکید بر نقش سنت در آن‌ و همچنین دیدگاه نوگرایانه شاعر تحلیل شود و شواهد و نمونه‌ هایی از این نوع کاربرد زبانی، با توجه به الزامات شاعر در پای ‌بندی به سنت ‌در برخی موارد و پایبند نبودن بدان در مواردی دیگر، عرضه شود.

تحولات اجتماعی و سیاسی و فرهنگی ایران در دوران قاجار جامعه به‌ شدت سنتی ایران را در ‌برابر امواج تمدن غربی قرار داد و در مجموع، شرایطی به وجود آورد که تا آن زمان برای جامعه ایران بی ‌سابقه بود. پژوهش حاضر در ‌پی پاسخ‌ گویی به این پرسش است که آیا شرایط ویژه اجتماعی و فرهنگی عهد قاجار تاثیری در شعر و نقاشی این دوران گذاشته است؟ و اگر پاسخ مثبت است، آیا تاثیر پدید آمده در این دو حوزه هنری مشابه بوده است یا خیر؟بدین‌ منظور نخست با بررسی شرایط اجتماعی و فرهنگی ‌عهد قاجار و پژوهش در شعر و نقاشی این دوران در می ‌یابیم که، در هر دو حوزه جریان ‌های چهارگانه متناظری وجود داشته که دو جریان از آنها کاملا جدید است. تمسک شاعران و نقاشان به شیوه ‌های گوناگون بیان هنری چیزی نیست جز آزمونی برای برون ‌رفت از بحران اجتماعی -‌ فرهنگی دوران قاجار.نتیجه ‌گیری مقاله آن است که شرایط اجتماعی مشترک تاثیری واحد در این دو هنر بر جای گذاشته؛ تاثیری که سرگذشت آنها را به گونه ‌ای دور از انتظار به یکدیگر شبیه ساخته است.

در دوران قاجار، در ‌پی آشنایی ایرانیان با ادب و فرهنگ سایر ملل، ترجمه آثار ادبی رونق گرفت و به غنای زبان و ادب فارسی افزود. منطق ‌الحمار (خرنامه)، از ترجمه‌ های ادبی این عهد، در اصل به زبان فرانسوی نوشته شده و ترجمه آن، در اغلب منابع، به اعتمادالسلطنه (1259-1313‌ ق) نسبت داده شده است که بر زبان فرانسوی تسلط داشت و آثاری از آن زبان به فارسی ترجمه کرده بود. در دوران قاجار، ترجمه آثار ادبی اروپایی از زبان ترکی متداول بود و در اغلب این ترجمه ‌ها، برای حفظ اصالت اثر، به زبان واسطه اشاره ‌ای نمی ‌شده است. از آن ‌جا که آثار ترجمه ‌ای معمولا رگه ‌ها و تاثیراتی از زبان مبدا با خود دارند، در این مقاله با بررسی سبک نوشتاری خرنامه (ساختار و کاربرد واژگان و تعبیرها و جمله‌ ها) نشان داده شده که اثر از زبان ترکی به فارسی ترجمه شده است نه از اصل فرانسوی آن. رگه‌ هایی از سبک‌ های گوناگون نثر که پس از ترجمه، برای آرایش و تزیین و افزودن مطالب انتقادی به آن راه‌ یافته نیز نشان داده شده است. این موارد خط‌ مشی دارالترجمه ناصری را در ترجمه آثار ادبی نشان می ‌دهد. ترجمه ‌های ادبی گروهی انجام می‌ گرفته و اثر را چندین بار نویسندگان و ویراستاران بررسی و ویرایش کرده ‌اند.

اغلب گمان می‌ کنند که منظومه «صدای پای آب» سپهری منظومه ‌ای صرفا توصیفی - شاعرانه است. اما این مقاله، از طریق آگاهی ‌های به ‌دست آورده، ثابت می‌ کند که در لایه‌ های پنهان این منظومه کارکردی فلسفی نهفته است. همچنین، در این اشعار بین عناصر و پدیده‌ های طبیعت نوعی کنش هستی‌ شناسی دیده می‌ شود؛ زیرا سپهری از جمله شاعرانی است که هم از آموزه ‌های مکاشفه‌ ای و هم از قابلیت ‌های توصیفی و هنری برخوردار بوده است.سپهری، با درکی هوشمندانه، مفاهیم معنادار عناصر را به ‌خوبی در می ‌یابد و سپس تلویحا رابطه دیالکتیک پدیده‌ ها و نوع نظم کیهانی آنها را در قالبی شاعرانه بیان می ‌کند. اندیشیدن به اضلاع و کانون‌ های ارجاعی و فکری منظومه نشان می‌ دهد که او زوایای پنهان این شعر را در منزلتی تعالی‌ گرایانه و با رویکردی غایت‌ شناسانه فراهم آورده است.از رهگذر دریافت ‌ها، به جرئت می‌ توان گفت که شاعر در این شعر صرفا در پی توصیف و بیان لذت نفس در قالب و نگاهی شاعرانه نبوده است، بلکه از این رهیافت مبانی بنیادین وجودشناسی را به‌ گونه ‌ای معرفت ‌شناختی تبیین کرده است.از این ‌رو، نگارنده در این مقاله با چنین نگرش و دریافتی و با استفاده از روش مطالعه کتابخانه‌ ای و با شیوه تحلیلی - فلسفی به گردآوری مطالب و اثبات نظریات خود مبادرت ورزیده است.

با توجه به رابطه تنگاتنگ زبان و سنت ‌های فرهنگی، از قرن نوزدهم علاوه بر آموزش زبان بر آموزش فرهنگ نیز تاکید شد. با این حال، کمبود تحقیقات در ‌خصوص تاثیرات فرهنگ ایرانی در آموزش زبان فارسی به غیر ‌فارسی ‌زبانان کاملا مشهود است. روش کار در این ‌جا با تهیه پرسشنامه همراه با کنترل روایی صوری و محتوایی آن بوده است. پیکره مورد بررسی پنجاه فارسی ‌زبان را در سنین و سطوح تحصیلی متفاوت دربر می ‌گیرد که ممکن است به آنها با هدف تحلیل فراوانی عواملی به ‌عنوان جاذبه‌ های فرهنگی برای آموزش فرهنگ توجه شود. این موارد در سه بخش بررسی شده است: بررسی فراوانی جاذبه ‌های فرهنگی ایران، تاثیر محیط یادگیری و جاذبه ‌های فرهنگی در آموزش فارسی، و اثرگذاری برگزاری کلاس در محیط‌ های متفاوت و برگزاری کلاس ‌های فرهنگی. بر این اساس، نتایج تحقیق، که در قالب 6 جدول و نمودار عرضه شده، نمایانگر آن است که پیش ‌زمینه فرهنگی نقش مهمی در یادگیری زبان دارد و سبب بروز نگرش ‌های مثبت یا منفی درباره زبان می ‌شود.

ژاک لاکان (J.Lacan, 1901-1981)، روان کاو معاصر فرانسوی، در گسترش مفاهیم نظریه زیگموند فروید (S. Freud) سهمی بسزا دارد. او دیدگاه های فروید را در باب ناخودآگاه پذیرفت و آن را گسترش داد و گفت ضمیر ناخودآگاه ساختی زبان مانند دارد. این سخن لاکان، که تحت تاثیر نظریات زبان شناسی فردینان دوسوسور (F.De Saussure) نیز هست، راهی نوین در پژوهش های روان کاوی باز کرد. او روند رشد یک کودک را از بدو تولد تا بزرگ سالی در چهارچوبی از شناخت روان و زبان و با اصطلاحاتی نظیر «ساحت خیالی»، «ساحت نمادین»، «فاز آینه»، «فقدان»، «نام پدر»، و « ابژه دیگری کوچک و بزرگ» تبیین می کند.هدف از نگارش این مقاله نقد و بررسی شعر «تا انتها حضور» از منظر رشد روانی سوژه در نظریه روان کاوی لاکان است. با توجه به قرینه های یافت شده در این شعر نظیر «کلمات»، «گفت»، «واژه»، «صحبت»، و درون مایه اصلی این شعر (پدیدآمدن دگرگونی به سبب حضور زبان) که اساس نظریه لاکان، یعنی زبان، را القا می کند این نتیجه حاصل شده است که این روش برای بررسی این اثر کاربرد دارد. هم چنین با توجه به این باور پساساختارگرایان که «واقعیت یک متن زبان شناختی است»، نقد حاضر نیز موید نقد دیگری بر این اثر از منظر پساساختارگرایی است

امروزه آموزش و پرورش، به منزله یکی از مهم ترین نهادهای اجتماعی- تربیتی، نقش بسیار برجسته و بی بدیلی در امر فراگیری، بهبود، و ارتقای شاخص های اخلاقی، فرهنگی، و تربیتی دارد. این نهاد، با تهیه محتوا، روش، و ابزار مناسب، می تواند باعث تکامل و تعالی جامعه و متضمن آینده ای روشن و امید بخش باشد. در پژوهش پیش رو، با هدف بررسی سیمای زن در کتاب های فارسی دوره های راهنمایی و دبیرستان، پارامترهایی نظیر تصویرها، صفات، ویژگی ها، نقش و جایگاه، حضور و تاثیر، و شاخصه های متمایز از زن در کتاب های این دوره بررسی و تحلیل شده است. حضور فیزیکی زنان و دختران در کتاب های فارسی این دوره ها بسیار کم تر از حضور مردان و پسران است؛ به طوری که کم تر از 0.017 تصاویر و نقوش این کتاب ها مربوط به زنان و دختران است. از آن جایی که بخش ناچیزی از محتوای کتاب های فارسی به زنان و نقش های اجتماعی، اقتصادی، و فرهنگی آنان اختصاص یافته است صفاتی که معرف زنان است، به طور قابل توجهی، کم تر از مردان است. صفات مرتبط با مردان بیش تر در حوزه های شناختی و بعضا در حوزه های اجتماعی و اخلاقی است؛ مانند دانایی، سخت کوشی، کنجکاوی، شجاعت، و جوان مردی. در حالی که بیش تر صفات زنان در حوزه های اجتماعی و اخلاقی قرار دارد؛ مانند مهربانی، پاکیزگی، و فداکاری. به طور کلی نتایج تحقیق نشان داد که کتاب های فارسی مقاطع راهنمایی و دبیرستان حاوی کلیشه های جنسیتی بوده و نتوانسته اند نقش اجتماعی زنان و مردان را از طریق محتوا انتقال دهند؛ از این رو باید اذعان کرد که این کتاب ها نیازمند اصلاحات و تحولاتی اند که همه افراد را، صرف نظر از جنس، دربرگیرد. سیمای زنان و مردان را در شرایط گوناگون خانوادگی، شغلی، علمی، سیاسی، و ادبی و به گونه ای متناسب و متوازن ترسیم کند و زمینه وسیعی از توانایی های انسانی را در اختیار هر دو جنس بگذارد.