جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف این مقاله شناخت جامعه شناسانه مسجد با تکیه بر شناخت گفتمان های مسجد در ایران دوره معاصر است. سوال اصلی ما این است که چگونه می توان مسجد را در بستر جامعه مدرن شناخت؟ برای این منظور به کمک تحلیل گفتمان های مسجد، این نهاد را در بستر اجتماعی، فرهنگی و تاریخی آن قرار می دهیم. از این منظر ما نگرش بیرونی دینی به مسجد داریم و درصدد بررسی مسجد از منظر معارف اسلامی نیستیم. منظور از گفتمان های مسجد نیز مباحث، نظریات و تلقی های مختلف از مسجد است. این گفتمان ها در هر دوره و شرایط تاریخی متناسب شرایط خاص هر دوره شکل گرفته اند؛ و در آرا و آثار محققان، روحانیان، نویسندگان، رسانه های گروهی و مطبوعات منعکس شده است.در این مطالعه چهار گفتمان شامل گفتمان سنتی، گفتمان سکولار، گفتمان ایدئولوژیک - انقلابی، و گفتمان ایدئولوژیک - انتقادی به مثابه گفتمان های غالب مسجد در ایران معرفی و ویژگی های هر کدام جداگانه تحلیل می شوند. سپس با تاکید و تمرکز بر گفتمان ایدئولوژیک انتقادی که مبتنی بر تحقیقات جامعه شناختی است ضمن ارایه نمونه هایی از این تحقیقات، مسایل کنونی مساجد در ایران شناسایی و بررسی شده اند. بخش پایانی، فصل مجموعه رهیافت های روش شناختی برای مطالعه مسجد است.

در مقاله حاضر پس از ارایه تعاریفی از روایت و ویژگی های تحلیل روایتی، دلایل رواج و اهمیت آن به عنوان یک روش شناسی و نیز تکنیکی برای مطالعه، مقایسه و تجزیه و تحلیل، مورد بحث و بررسی قرار می دهیم. در ادامه پس از تشریح خصوصیات زبانشناختی و ساختاری تحلیل روایتی کاربرد آن در داده های متنی (داستان) و نیز شفاهی (به ویژه مصاحبه های شرح حال نگارانه) نشان داده می شود و امتیازات و محدودیت های آن مورد نقد و ارزیابی قرار خواهد گرفت.

روش های تطبیقی، ابزارهای پژوهشی مفید و توانمندی برای تولید، آزمون و بسط تئوری های کلان در جامعه شناسی شمرده می شوند. با این وجود، در تحقیقات تطبیقی - همانند سایر روش های تحقیق در علوم اجتماعی - مسایل و مشکلاتی وجود دارد که اگر صریحا به آن ها پرداخته نشود می تواند محدودیت های مهمی در زمینه اعتبار نتایج حاصل از این نوع تحقیقات به وجود آورد. در حقیقت، مشکلات و دام های روش شناختی مختلفی در سر راه انجام این نوع پژوهش وجود دارد که پژوهشگران باید نسبت به آن ها، آگاه باشند و هنگام انجام تحقیق و تفسیر نتایج به آن ها توجه کنند.این مقاله به تشریح سه مشکل اساسی در تحقیقات تطبیقی کلان اختصاص یافته است که عبارتند از: مغالطه های محیطی و فردگرا؛ تورش انتخاب و مساله درجات آزادی.مغالطه های محیطی و فردگرا از پرش های نامناسب در میان سطوح تحلیل کلان و خرد به وجود می آیند و هنگامی روی می دهند که استنباط یا استنتاج در یک سطح تحلیل بر اساس داده ها مربوط به سطح دیگر انجام پذیرد. مشکل تورش انتخاب در مطالعات تطبیقی از انتخاب تعمقی کشورها از سوی محقق مقایسه کننده ناشی می شود که می تواند به خطای استنباط در تحقیق منجر شود. مشکل درجات آزادی در تحقیقات تطبیقی کیفی بر این مساله ابتنا دارد که در این نوع مطالعات، غالبا تعداد عوامل تبیینی نسبت به موردهای تحت بررسی بیشتر است، و از این رو، طرح تحقیق برای آزمون فرضیه ها دچار ابهام و مشکل می شود تا جایی که نمی توان برای وارسی درستی فرضیه ها به جواب های روا و معتبری دست یافت.

هدف از این تحقیق، بررسی رابطه مشارکت سیاسی زنان با سرمایه اجتماعی آنان است. سرمایه اجتماعی، موقعیت ها و روابط موجود در گروه بندی ها و شبکه های اجتماعی است. در این مطالعه، از نظریه تضاد فرهنگی پیر بوردیو به عنوان چارچوب نظری برای تبیین ابعاد سرمایه اجتماعی استفاده شده است. روش تحقیق ما در جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده ها، روش پیمایش می باشد. این مطالعه بر روی 398 نفر از زنان هجده سال به بالای ساکن در شهر شیراز صورت گرفته است؛ این افراد به دو گروه شاغل و خانه دار تقسیم می شوند. برای جمع آوری اطلاعات، از تکنیک پرسشنامه استفاده شده است که اعتبار آن، به روش صوری، و پایایی آن، به کمک آماره آلفای کرونباخ سنجیده شده است. با تقسیم سرمایه اجتماعی به چهار بعد، به همراه در نظر گرفتن دو وجه از مشارکت سیاسی یعنی نگرش نسبت به مشارکت و شیوه مشارکت، مشاهده می شود که همبستگی های معناداری میان ابعاد سرمایه اجتماعی و میزان مشارکت سیاسی پاسخ گویان وجود دارد. با توجه به یافته های موجود لزوم فراهم آوردن بستر مناسب برای زنان جهت گسترش شبکه های روابط اجتماعی و تقویت پیوندهای ارتباطی مبتنی بر صمیمیت و علاقه خصوصا در خانواده ضروری به نظر می رسد.

در این مقاله سعی داریم تا وضعیت دینداری دانشجویان دانشگاه ها در مقایسه با غیر دانشجویان را نشان دهیم. آن چه موجب توجه به این موضوع شده، تاکیدی است که در تحقیقات اجتماعی بر رابطه بین مدرنیته و سکولاریسم وجود دارد. هر چند تاکنون پیتر برگر از نقد نظرش در مورد دست یابی به سکولاریسم به عنوان نتیجه مدرنیته دست کشیده است، هنوز این داعیه وجود دارد که افراد با تحصیلات بالاتر در مقایسه با افراد دارای تحصیلات کمتر، افراد در دانشگاه در مقایسه با افراد خارج از دانشگاه، نسبت به ارزش ها و رفتارهای دینی بی اعتنا هستند. سعی شده است تا ضمن استفاده از چارچوب مفهومی برگر، و توجه به ابعاد دینداری (بعد اعتقادی، رفتاری در سطح رسمی و غیر رسمی و نگرشی) با روش پیمایش به بررسی وضعیت دینداری این دو گروه پرداخته شود. نتایج به دست آمده تایید کننده نظر برگر دوم است. به عبارت دیگر، نتایج نشان دهنده دینداری دانشجویان و افراد غیر دانشجو با اختلاف کم است. با این وجود، همه افراد از الگوی واحدی در دینداری پیروی نمی کنند. بدین لحاظ است که به کارگیری اصطلاح «دینداری چند وجهی» برای بیان وضعیت دینداری این دو گروه در تهران از اعتبار بیشتری برخوردار است.

بزه کاری نوجوانان با آثار منفی روانی، اقتصادی و اجتماعی، یکی از مسایل اجتماعی مهم ایران است. زیرا جامعه ایران از نظر ساختار جمعیتی، کشوری با جمعیت نوجوان و جوان است. هدف این مقاله جستجوی علل بزه کاری نوجوانان (در ابعاد دزدی، تخریب و خشونت) در کل جامعه ایران نیست؛ بلکه تمرکز آن بر شهر رشت است تا با انجام چنین مطالعاتی در شهرهای بزرگ دیگر، زمینه برای اظهار نظر درباره جامعه ایران فراهم شود. در این بررسی از چهارچوب نظری ترکیبی، متشکل از عناصری که از نظریه های پیوند اجتماعی، خویشتنداری و فعالیت های روزمره، استفاده شده است. یافته های این مطالعه نشان می دهد که نوجوانانی که خویشتنداری ضعیفی دارند، پیوند اجتماعی آن ها نیز ضعیف است و بزه کاری بیشتری را مرتکب می شوند.

با مطالعه تغییر الگوی نظام شهری در سطح جهانی، ملی و منطقه ای می توان به ساختاریابی مجدد اقتصادی - اجتماعی و فضایی این مناطق آگاهی پیدا کرد. افزایش بی رویه شهرنشینی و تشدید روند ساخت و سازها در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران به بروز مشکلات عدیده ای در زمینه مدیریت شهری به ویژه تامین زیرساخت های شهری منجر شده است. استان مازندران با ویژگی های طبیعی منحصر به فرد خویش از جمله کانون های تحولات اخیر در عرصه توسعه شهری بوده است. توزیع فضایی شهرهای استان مازندران در طی سال های 1365 و 1375 معرف تمرکز و انبوهش جمعیت شهری در قسمت های مرکزی استان است. این مطالعه سعی دارد با بهره گیری از قانون رتبه - اندازه به بررسی تغییر شبکه شهری استان در طی دو سرشماری اخیر بپردازد. روش تحقیق مورد استفاده در این مطالعه به صورت توصیفی - تحلیلی بوده است. ابتدا داده های آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و سپس نتایج تحقیق با نرم افزارهای اکسل و اتوکد ترسیم شده است. نتایج این تحقیق نشان داد که سیستم شهری استان نامتوازن، و مهم تر این که نیازمند سیاستگذاری توسعه منطقه ای برای توزیع مناسب تر جمعیت و ملاحظه نقش شهرهای کوچک تر به ویژه در نیمه غربی استان است.

بزرگ علوی، نویسنده ای واقع گراست. و رمان او (چشم هایش) از نوع رمان سیاسی - اجتماعی است. مقاله حاضر، نقد و تحلیل مسایل اجتماعی رمان مذکور است. پس از بیان مقدمه ای درباره رمان، نویسندگان می کوشند درون مایه های اصلی رمان را نشان دهند و به تشریح و تبیین درونمایه های مانند اشرافی گری، عشق، تجدد و مدگرایی زنان اشرافی، مبارزه اجتماعی، اختناق سیاسی - اجتماعی، سرسپردگی و اطاعت کورکورانه، ناکامی روشن فکران مبارز و... بپردازند.

هدف این تحقیق بررسی تاثیر عوامل اجتماعی و فرهنگی بر میزان گذران فراغت در بین دانش آموزان شهرستان آباده است. پس از مروری بر پژوهش های داخلی و خارجی و هم چنین نظریه های مرتبط با موضوع، یک چارچوب تلفیقی با استفاده از نظریه بوردیو تهیه شده که بر پایه آن یک مدل تجربی شامل تاثیر نه متغیر مستقل بر میزان گذران اوقات فراغت در بین دانش آموزان شهرستان آباده به دست آمد.روش تحقیق در این مطالعه، پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق کلیه دانش آموزان مقطع متوسطه شهرستان آباده بوده است که یک نمونه 500 نفری از دخترها و پسرهای دبیرستانی با شیوه نمونه گیری تصادفی نظام مند انتخاب شده اند. نتایج تحقیق نشان دهنده آن است که به ترتیب متغیرهای استفاده از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی، دلبستگی به دوستان، مذهبی بودن، و دلبستگی به مدرسه بر روی هم 36.1 درصد تغییرات را در میزان اوقات فراغت دانش آموزان تبیین می کنند.

هدف این مقاله سنخ شناسی و طبقه بندی انواع یاریگری ها و تعاونی های سنتی در ایران است. بر اساس سمت و سوی کنش یاریگری، همکاری به سه نوع درون سویه، برون سویه و میان سویه تقسیم می شود. دگریاری نمونه بارز همکاری برون سویه است که خود به چند نوع قابل تقسیم است. خودیاری مصداق کامل همکاری درون سویه است که خود به دو نوع خودیاری مشاع و خودیاری مفروز تقسیم می شود. همیاری نمونه بارزی از همکاری میان سویه است که از جهانی نظیر دگریاری و از لحاظ برخی ویژگی ها شبیه خودیاری است. تعاونی های سنتی همان خودیاری، همیاری و دگریاری تشدید یافته است که به سه نوع قابل طبقه بندی است: تعاونی سنتی با محور اصلی خودیاری مانند «بنه»، تعاونی سنتی با محور اصلی همیاری مانند «واره» و یا «شیرواره»، و تعاونی سنتی با محور اصلی دگریاری مانند «سازمان های وقفی». بدیهی است که با ترکیب سه نوع اصلی یاریگری سنتی (خودیاری، همیاری و دگریاری)، شکل های جدیدی از یاریگری به وجود می آیند که هر یک از آن ها در شرایط خاص و برای پاسخ گویی به برخی نیازهای گروه حاصل شده است.