جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع رنج که محصول مشقت و سختیهای انسانی در قالب ناکامی است در آموزه های دینی و علوم تجربی از جمله علم روانشناسی به گونه ای است که نوع نگرش و برداشت و تفسیر از این واژه می تواند در نوع برخورد انسان در فهم این مفهوم و موضع گیری مناسب در مقابل مسائل رنج آور، موثر واقع گردد. این پایان نامه با بهره گیری از آموزه های دینی و همچنین یافته های علمی بشر در علم روانشناسی، به طرح این موضوع پرداخته و سعی نموده است که با توجه به آن یافته ها و منقح نمودن و جداکردن وجوه مشترک و غیرمشترک، برداشت ها و استنباط های غلط که در بسیاری از موارد منجر به تجلی اموری ناشایست گردیده است، جلوگیری کرده تا از این مسیر فرد را به یک زندگی بهتر و ایده آل در سایه درایت و شناخت کافی راهنمایی نماید. پیام مکتب وحی اینست که یک جامعه زمانی پویاست که نگاه به موضوع رنج یک نگاه واقع بینانه بوده و آنرا پایه ای برای رشد و ترقی به سوی کمال بداند. ولی در صورتیکه نگاه واقع بینانه نبوده و یا به تعبیری با روبرو شدن رنجی و یا سختی، به دنبال رفع آسیب ها بر آید، قطعاً این روش نمی تواند جامعه و یا انسان را از انواع سختی ها برهاند. مگر در صورتیکه انسان در صدد شناسایی سبب و علل رنج ها باشد که در آن موقع می تواند آن جامعه ی پویای ایده آل، که آرزوی هر بشری است بوجود آورد. و همچنین روش تحقیق در این پایان نامه بصورت جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای است و روش تحلیل استنباطی قرآن به قرآن که همان سبک علامه طباطبایی در تفسیر المیزان است، می باشد.

بررسی سیره ی پیامبر اکرم (ص)به دلیل جایگاه خاص و اسوه ی حسنه بودن آن حضرت از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از آنجا که دین اسلام ، دو مذهب بزرگ شیعه و اهل سنت را شامل می شود، شناخت نگاه دو مکتب در ارتباط با شخصیت و سیره ی الهی آن حضرت در جهت بررسی روایات معارض با شأن پیامبر(ص) ضرورت دارد. بدین منظور این نوشتار به بررسی تطبیقی سیره ی رسول خدا (ص) بین کتاب کافی کلینی مهمترین و قدیمی ترین مجموعه ی حدیثی شیعه و صحیح بخاری از مواریث مورد اعتماد اهل سنت با تأکید بر بیان تفاوت ها و اشتراک ها اختصاص یافته است.رویکرد دو اثر یاد شده به سیره ی فردی پیامبر(ص) در راستای حفظ جایگاه آن حضرت است. اما در ارتباط با سیره ی اجتماعی پیامبر خدا (ص) نقاط قوت کتاب کافی نسبت به کتاب صحیح برای تبیین و انعکاس مقام الهی پیامبر اکرم (ص)چشم گیر تر است .از آنجا که در صحیح بخاری روایاتی معارض با مقام آن حضرت یافت می شود، می توان گفت که با وجود تلاش فراوانی که هر دو محدث (کلینی، بخاری) در تبیین صحیح سیره ی آن حضرت داشته اند، اما اهتمام کلینی بر نشان دادن شخصیت حقیقی پیامبر خدا(ص) قابل توجه است.

یکی از اولین اهداف که می توان گفت . اقدامی فرهنگی دینی در جهت شناساندن تکالیف دینی و واجبات است { دیگر از اهداف این تحقیق تلاش در جهت بررسی سیر تاریخی اختلاف بین مذاهب و یافتن ریشه های آن و انگیزه هایی که در آن ریشه ها وجود داشته و باعث پیدایش این شکافها در طول تاریخ اسلام گردیده است و درنهایت معرفی عوامل این تغییر و اختلاف به مسلمانان آزاد اندیش جهان است }و دیگر اینکه متأسفانه این اختلافات و لو اندک وجود دارد و کسانی که متولی و متکفل این امور هستند باید تلاشی مضاعف کشیده و با استدلالهای قوی و منطقی و با استفاده صحیح از قرآن و سنت و منابع مورد اتفاق به یک دیدگاه جامع افراد و مانع اغیار برسند. و هدف دیگر اینکه این عرصه و این باب باید در حوزه های علمیه و دانشگاه های معتبر دنیا برای طلاب علوم دینی و دانشجویان محقق باز باشد و پروژه تطبیق که می رود بیش از دو میلیارد مسلمان جهان را متحد نماید مورد حمایت قرار گیرد. امروز با پیشرفت دانش بشری در ابعاد گوناگون و در حوزه های علوم فرهنگی و اجتماعی و فراهم بودن امکان دست رسی به اطلاعات و منابع و مأخذ وقت آن رسیده است که با استفاده از این زمینه وسیع حرکتی مناسب و فراگیر در جهت تقریب بین مذاهب ایجاد نموده و به وحدت فکری و عقیدتی و سیاسی رسیده و با یک جمع بندی مورد اتفاق در درون مسلمانان جهان به هم سوی نگری با سایر ادیان رسمی دنیا پرداخته و با استفاده صحیح از مکتب آسمانی ادیان و همچنین از امکانات مدرن موجود جامع? جهانی امروز حلق? گمشده یا به عبارتی بهتر فراموش شده«وَاعتَصِمُوا بِحَبلِ اللهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا» را پیدا نموده و به آن چنگ زنیم، آن روز حقیقتاً روزی است که تمامی بتها و بت خانه ها فرو می ریزند وشیاطین بزرگ و کوچک نابود می شوند، جبه? حق و حقیقت در جهان در اکثریت قرار گرفته وحزب باطل در اقلیت قرار گرفته و در گوشه ای منزوی می شود .آن روز، روز ظهور همه خوبی ها و کمالات است و آن روز، روز واقعی اسلام ناب (محمدی) است و روز انسان کامل است ، وروز پیروزی نهائی تحت پرچم حضرت بقیه الله الاعظم(عج ) است.

در این پژوهش ابتدا بحث کوتاهی در مورد واژگان «انبیا» و «قصص» صورت گرفته است.سپس مبانی که در قصص مد نظر مفسرین بوده مانند اعتقاد به نقش هدایتی قرآن، اعتقاد به عصمت انبیا و حجیت قول صحابه و ... تدوین گردیده و در ادامه ویژگی های پیامبران در قرآن بیان شده، و به خصوص آن چه درقصص به آن توجه شده مانند مخلص، صالح و صدیق و ... توضیحاتی گفته شده ، همچنین به موارد اختلاف در ویژگی های هر یک از انبیا نیز اشاره شده است. سپس به بررسی ماخذ فریقین پرداخته که به دو بخش راویان و کتب تقسیم شده و در ضمن آن تعدادی از راویان روایت ها و کتاب های فریقین معرفی شده است. براساس مطالب مذکور مشخص می گردد که اهل سنت دو دیدگاه متفاوت نسبت به برخی از مبانی و راویان دارند. در ادامه داستان پیامبران پیگیری شده و برای بررسی تطبیقی قصص در تفاسیر، آرا آنها را به دو گروه، قسمت نموده؛ گروهی که از مطالب مخالف عصمت و مقام انبیا و اسرائیلیات در تفسیرشان سخن گفته و آنها را به دیده ی قبول نگریستند و گروهی دیگر که این داستان ها را نپذیرفتند ؛ ودر بخش نقد و بررسی این قصص، دلایل ایشان، در رد این داستان ها مطرح شده است.پس از انجام این پژوهش می توان بیان داشت که منشا و دلیل اصلی اختلاف در داستان ها مربوط به مبانی و ماخذ مفسرین است،و نیز مشخص گردید که اهل سنت دو دیدگاه نسبت به قصص انبیا دارند،که یکی از این دو گروه ،به دیدگاه شیعه نزدیک است ولی نظر اکثر اهل سنت مخالف شیعه می باشد.از تفاسیر شیعه، متاسفانه تفاسیری چون تفسیر مقاتل بن سلیمان با نظر اهل سنت بیشتر هماهنگ است.

کتاب مقدّس، برخی انبیاء را در زمره پادشاهان قرار داده است. از این رومباحثی چون وحی، معجزه،و عصمت را در مورد آنان مطرح نکرده است داوود و سلیمان از جمله این انبیاءاند که ازمنظر کتاب مقدّس نه معصوم اند و نه هیچ یک از شرایط پیامبران را در دارا هستند در مقابل قرآن کریم آنان را در زمره انبیاء قرار داده که در عین نبوّت ،از مقام پادشاهی در دنیا را برخوردار بودند در عین حال برخی از تفاسیر شیعه واهل سنّت با وجود اختلافاتی که در خود دارند در مواردی از کتاب مقدّس بی بهره نبوده اند.و به غلو و بزرگ نمایی در حوادث این دو داستان پرداخته اند. از همین رو اغلب این داستان ها را از وجه حقیقی آن خارج نموده و این دو نبی را متّهم به گناهانی نموده اند. لذاائمه شیعیان با تفاسیری که از منبع وحی الهی نشات گرفتهلغزش های مفسّرانی را که اغلب با رأی خود و یا با بهره گیری از نظریات اهل کتاب به تفسیر قرآن پرداخته اند را آشکار می سازندو از سوی دیگر مطالب غثّ و سمین کتاب مقدّس را به ما می نمایانند.این پایان نامه که به روش کتابخانه ای و با استفاده از منابع و مصادر شیعه و سنّی و کتاب مقدّس و قرآن کریم تدوین شده کوشیده تا حدودی با مقایسه داستان این دو پیامبر ،در این منابع پیوندی منطقی بین منابع مذکور ایجاد نمود و دیدگاه های هریک از پدیدآورندگان این داستان ها را درباره مفهوم عصمت بازشناسی کند.نتایج بدست آمده حاکی از آن است که داوود و سلیمان اگرچه مقام نبوّت را همراه پادشاهی داشته اند اما پادشاهی آن دو موجب طغیان آن ها نگشته است این در حالی است که کتاب مقدّس، آن ها را پادشاه معرّفی نموده و لذا صدور گناهان از جانب آن ها جایز خواهد بود. علاوه بر این، تعاریف هریک از فرقه های اعتقادی شیعه و سنّی از مفهوم عصمت که مهم ترین ویژگی انبیاء را تشکیل می دهد بر باورهای آنان از داود و سلیمان تأثیر داشته است. به عبارت دیگر هرچه قدر مفهوم عصمت در دیدگاه ناقلان این داستان ها گسترده تر باشد به همان میزان بر شناخت آن ها از داود و سلیمان به عنوان چهره ای معصوم تأثیر خواهد داشت.بنابراین آن گونه که از کتاب مقدّس بر می آید داود وسلیمان نه تنها مومن و موحّد نبوده اند بلکه هر دو در آواخر عمراز پرستش خدا روی گردان شده آن هم خدایی که جسمیّت داشته ونیازمند مأوایی برای خود بوده است گذشته از این روایات اهل سنت اتهام بت سازی و جادوگری را به سلیمان و نسبت زنای محصنه را به داود داده است لذا تنها در دیدگاه شیعیان این دو نبی معصوم اند.

داستان آدم و حوا از دیرباز مورد توجه تمامی ادیان ، گرایش ها و متفکران غیر دینی بوده است . لذا تحقیق در این مورد می تواند بسیاری از سوالات را در مورد حقیقت و هدف خلقت خداوند از نوع بشر پاسخ دهد و در این پژوهش سعی خواهد شد تصویری تقریبا جامع از مساله خلقت آدم و حوا ، شجره ممنوعه، داستان وسوسه ، عصیان و هبوط و توبه آنان ارائه شود و میزان تطبیق این داستان ها را در قرآن و تورات مورد بررسی قرار داده و در پایان هر فصل نتیجه ای از مباحث ذکر شده در آن فصل ارائه خواهد شد .این پایان نامه پژوهشی تطبیقی درباره داستان آدم و حوا در قرآن و تورات است که در 3بخش به قرار ذیل تنظیم خواهد شد: بخش اول كه شامل کلیات پژوهش نظیر تعریف موضوع و اهمیت آن مي گردد . بخش دوم بحث هاي تحقيقي و محتوايي است و شامل 4 فصل است.در بخش سوم نتيجه گيري نهايي بيان مي شود.در فصل اول ابتدا داستان خلقت در كتاب مقدس ، به ترتيب در عهد عتيق و در تلمود بيان شده و سپس داستان خلقت در قرآن بررسي شده و بعد از داستان آدم و حوا و ابعادي چند از زندگاني حضرت آدم ، آيات مرتبط با آدم(ع) بيان گرديده و نكات آيات ذكرشده است .در مرحله بعدي پژوهش جامع ترين آيات درباره آفرينش آدم، تفسير و توضيح آيات، خلقت انسان با نگاه به تفاسير بيان شده است .سپس آفرينش زن در تورات، قرآن و روايات بررسي شده استو درانتها به نتايجي كه از بررسي تطبيقي خلقت آدم و حوا در تورات و قرآن گرفته ايم، پرداخته ايم . فصل دوم مساله درخت ممنوعه و وسوسه آدم و حوا را در تورات و قرآن بررسي مي كند. بعد از پيش گفتار ، مبحث مذكور در توراتو سپس در قرآن بيان شده و در گام بعدي پژوهش آيات قرآن كه مرتبط با موضوع اين فصل است و ابعاد ديگري از زندگي حضرت آدم(ع)بيان گرديده است . در آخر نتايج بررسي تطبيقي شجره ممنوعه و وسوسه آدم و حوا ذكر شده است . در فصل سوم هبوط و توبه آدم و حوا در تورات و قرآن مورد بررسي واقع شده است. در اين فصل ابتدا هبوط از نظر لغت وعهد و ميثاق خداوند با آدم در تورات و قرآن بيان شده،سپس آثار نافرماني در تورات و قرآن كه عبارتند از آشكار شدن عورات و هبوط مورد بحث واقع شده است . در گام بعدي پژوهش مخاطبان هبوط در قرآن، تكرار هبوط در سوره بقره، توبه در تورات و قرآن، گفتگوي جبرئيل با آدم ، چگونگي توبه آدم و كلمات القا شده برآن حضرت مباحثي هستند كه به آن هاپرداخته ايم.نتيجه گيري از بررسي تطبيقي همان گونه كه در فصول قبل ذكر شد مرحله آخر اين فصل است . در فصل چهارم به مساله عصمت آدم پرداخته ايم . لزوم عصمت انبياء از نظر عقل واز نظر قرآن در اين فصل مورد بحث واقع شده است . سپس به مسائل ناسازگاري ظاهري اوصاف آدم در قرآن، مفهوم عصمت و عصيان ، توجيه هاي تعارض زدا و نقد آن ها در 6 مبحث پرداخته ايم .رابطه عصمت و لغزش ، جمله ي« ظلمنا انفسنا»، توبه و لفظ غفران در رابطه با حضرت آدم(ع)، فرق نافرماني ابليس و آدم و عصمت در دين يهود، مباحثي است كه مورد بررسي واقع شده است . در پايان نكته ها و پيام ها و سپس نتيجه گيري بيان شده است . در پايان اين پژوهش در بخش سوم مسائلي نظير خلافت حضرت آدم،قلمروي خلافت ايشان،زوج بودن در داستان آفرينش و..از جمله وجوه مشترك و مواردي مثل ملاك خلافت، فلسفه خلقت آدم، چگونگي خداوند و.. از جمله اختلافات به دست آمده در اين پژوهش است كه در نتيجه گيري كلي بيان شده اند.

رشد تجددگرایی در چند سده‌ گذشته موجب ایجاد دو جریان «تجدد‌گرایی دینی» و «سنت‌گرایی» در کنار دو رویکرد اصلی «تجددگرایی» و «بنیادگرایی» شده است. سنت‌گرایان، با همت گنون، شوان و شاگردان آنان تعالیم‌ منسجمیمبتنی بر اصول متافیزیکی و بر سیاق حکمت نوافلاطونی ارایه می‌کنند؛ نواندیشان دینی تجددگرایی را به عنوان یک واقعیت و یک فرصت پذیرفته، سعی دارند با بهره‌گیری از عقل و به‌کارگیری علوم جدید، دین را با شرایط انسانِ جدید انطباق دهند. نگرش سنت‌گرایان به دین در سه چهره یا مرتبه قابل تفکیک است که در پژوهش حاضر ابتدا دیدگاه سنت‌گرایان و سپس نواندیشان دینی معاصر ایران در این خصوص مطرح و نهایتاً مقایسه شده‌اند. اولین چهره‌ی دین، ذات و مثال اعلای ادیان است که حاوی ویژگی‌های کلی و مشترک ادیان بوده نزد سنت‌گرایان با نام «دین جاویدان» شناخته شده، مبیّن حقانیت و نجات‌بخشی همه‌ی ادیان است. دیدگاه نواندیشان دینی متمایل به «پلورالیسم دینی» است که در زمینه‌ی باور به حقانیت همه‌ی ادیان، مشابه سنت‌گرایان است لیکن این نگرش حقیقت کل را، جمع حقایق ادیان می‌داند و به خدای واحد ادیان بیشتر نگاهی عقلی دارد تا عینی. دومین چهره‌ی دین، دین وحیانی است که معمولاً حاوی متون مقدس، سنت بنیانگذار و مناسک مدونی است که شالوده و نظام یک دین را پایه‌ریزی می‌کنند. در نظر سنت‌گرایان این چهره از دین، الهی، مقدس و مقدّر است. اما نواندیشان دینی این چهره را امری سپنجی و به عنوان نهال دین تلقی می‌کنند که نگرش بنیانگذارِ دین به جهان را می‌نمایاند و پس از او رشد و تکامل می‌یابد. آخرین چهره‌ی دین، حاصل تعامل دین وحیانی با فرهنگ‌های جوامع دین‌ورز است. در منظر سنت‌گرایان، این وجه از دین حاوی بُعدی انسانی است؛ در تعاملِ گریزناپذیرِ الوهیت و بشریت، مهمترین موضوع حفظ روح قدسی و انسجام صوری دین است که ضامن اثربخشی و درست‌آیینی می‌باشد. اما نواندیشان دینی، اولاً بین دین و معرفت دینی تمایز قائل می‌شوند و دین را منحصر به دوران بنیانگذار دانسته توسعه‌ی آن را معرفت دینی قلمداد می‌کنند که امری کاملاً بشری، متکامل و عقلانی است و ثانیاًٌ به ضرورت تغییرات گسترده یا «اجتهاد در اصول» برای حفظ کارآیی دین در طول تاریخ قایل‌اند؛ در این تغییرات، تنها حفظروح دین مورد توجه قرار می‌گیرد نه حفظ صورت یا انسجام صوری دین.

یکی از موضوعاتی که همواره مورد بحث و تضارب آراء و اندیشه ها بوده، مساله عقل و وحی و رابطه بین آن دو بوده است. ما در این تحقیق رابطه بین عقل و وحی از نظر ملاصدرا و آگوستین را بررسی کرده ایم. ملاصدرا معتقد است بین عقل و وحی رابطه و هماهنگی عجیبی وجود دارد و این دو مکمل یکدیگر هستند و هیچ گونه تعارضی میان آموزه های قطعی وحی و گزاره های قطعی عقل وجود ندارد و نفرین بر فلسفه ای می فرستد که قوانین آن مطابق کتاب و سنت نباشد. صدرا می گوید عقل اساس علوم است در هر دو قسم تصوری و تصدیقی، و حجت باطنی است در اعتقادات، همان طوری که انبیاء و ائمه حجت ظاهری در دین خدا هستند.صدرا می گوید عقل حجیت مطلق و نامحدود ندارد بلکه دارای حجیت محدود است و در برخی موارد اساساً حجیتی ندارد. وی می گوید اصل توحید و ایمان نمی تواند مستند به شرع گردد چون دور پیش می آید و اینجا قلمرو عقل است ولی در بعضی از موارد عقل هرگز راه به جایی نمی برد مثل معاد جسمانی یا معراج روحانی و جسمانی پیامبر که باید از طریق عصای وحی پیش برود.از نظر آگوستین نور عقل بشر، انعکاسی از نور وحی و کاملاً فرع بر آن است. حکم حقیقی و حقیقت راستین، هر دو از آن خداست و به قلمرو وحی تعلق دارد و حکمی که از سوی عقل بشر صادر می شود و حقیقتی که در می یابد، هر دو عاریتی است. بنابراین اشراق و افاضه الهی مقدم بر فعالیت عقل بشراست و عقل تازمانی که به نور ایمان منّور نشود چندان روشنایی از خود ندارد و به عبارتی فهم پاداش ایمان است. جمله معروف وی این است «ایمان بیاور تا بفهمی».آگوستین معتقد است بشر هر گز نمی تواند به مدد ابزار ها و امکانات خود، به فهم اسرار الهی نائل گردد، بنابر این به مرجعی همچون کتاب مقدّس نیاز دارد و عقل بعد از ایمان آوردن می تواند ما را در فهم متون مقدس یاری کند.البته در تفسیر عقلی از متون مقدس هر کجا که کمترین تعارضی میان آموزه های دینی و عقل می نماید اعلام می کند که این جا خارج از محدوده عقل است و فقط باید ایمان آورد.

با نگاه به ادیان الهی خصوصاً ادیان ابراهیمی در می یابیم که ادیان متشکل از سه اصل می باشند. این سه اصل عبارت از خدا، معاد و نبوت می باشند.می توان گفت اصلی ترین و حیاتی ترین اصل هر دین نبوت است. اصل نبوت در ادیان الهی از دو منظر اهمیت زیادی دارد، اول اینکه اصولاً اثبات حقانیت دین در گرو اثبات نبی الهی آن دین می باشد. در ثانی متن این ادیان شامل اعتقاد به خدا و معاد و چگونگی آنها بر اساس آموزه های انبیای آن شکل می گیرد، چرا که اصولا دین به عنوان پیام خداوندی بدون نبی غیر قابل شناخت و درک است. به عبارت دیگر حتی سخن گفتن از خدا و معاد نیز در پرتو سخنان و رفتار نبی آن دین است که میسر می شود. بنابراین برای شناخت بهتر ادیان، اولین چیزی که باید مورد توجه قرار گیرد نبوت در آن ادیان می باشد. در این پژوهش نیز به فلسفه نبوت در کتاب مقدس سه دین بزرگ ابراهیمی اسلام، یهودیت و مسیحیت پرداخته ایم.در این تحقیق به بررسی فلسفی موضوع وحی و نبوت از دیدگاه قرآن و کتاب مقدس در ادیان اسلام،یهودیت و مسیحیت پرداخته شده است به این صورت که ابتدا به جایگاه فلسفی نبوت در این ادیان می پردازیم و با تحلیل و بررسی موضوعات پیرامون آن، اشتراکات و تفاوت های این مفهوم را استخراج می کنیم. تکیه ما در این تحقیق بر قرآن وکتاب مقدس است که اصلی ترین و دست اول ترین کتب مقدس این سه دین به شمار می روند، می باشد. به عبارت دیگر تأکید در این پژوهش، فلسفه نبوت در کتب مقدس این ادیان و نه خود ادیان می باشد. پرسش هایی که مبانی این پژوهش است عبارتند از اینکه آیا تفاوتی بین دیدگاه های این کتبوجود دارد یا خیر؟ در صورت پاسخ مثبت، آیا این تفاوت ها ساختاری و اساسی است یا آنکه جزئی و قابل اغماض است؟ ثانیاً بنابر اعتقاد ما که این سه دین، هر سه از جانب خداست و کاملا وحیانی است، در صورت تفاوت های بنیادین چگونه یکی بودن منبع آنها توجیه می شود؟ به عبارت دیگر آیا این تفاوت ریشه ای و عمیق از جانب خداست و یا در طول تاریخ با مصلحت جویی های جامعه بشری چنین تغییراتی در اصول دینی ادیان بوجود آمده است؟در این تحقیق به بررسی فلسفی موضوع وحی و نبوت از دیدگاه قرآن و کتاب مقدس در ادیان اسلام، یهودیت و مسیحیت پرداخته شده است. همه ادیان ابراهیمی دارای سه اصل مشترک به نام توحید، نبوت و معاد می باشند و دو اصل توحید و معاد و بطور کلی همه شئونات این ادیان بر اساس تعالیم انبیای آن شناخته می شوند.بر این اساس به تبیین ابعاد مختلف وحی و نبوت در قالب چهار بخش معرفی اجمالی ادیان، نبوت در قرآن، نبوت در عهدین و مقایسه آن ها پرداخته ایم.در این راستا سعی بر آن داریم که ابتدا به جایگاه فلسفی نبوت در این ادیان بپردازیم و با تحلیل و بررسی موضوعات پیرامون آن، اشتراکات و تفاوت های این مفهوم را استخراج کنیم.در یک نگاه جامع به بحث نبوت، می توان از چرایی ها در ابعاد نبوت سخن به میان آورد. ازجمله آنها که در این تحقیق نیز مورد توجه قرار گرفته است می توان به معجزه به عنوان راه عقلی در باب اثبات نبوت، عصمت انبیا، تعالیم انبیا و خاتمیت اشاره کرد. البته می باید در خصوص طرح مباحث در نظر داشت که گرچه اساساً نگاه فلسفی در طرح و پرداختن به موضوعات مورد نظر بوده است، اما برای روشن تر شدن موضوع، به بررسی مباحث کلامی مرتبط با آنها از قبیل معرفی ادیان مسیحیت، یهودیت و اسلام، معنای نبی و وحی در کتب قرآن و عهدین، معرفی و شناخت کتاب مقدس و قرآن نیز می پردازیم. از این بررسی برداشت می گردد که در بعضی از ابعاد وحی و نبوت، مفاهیم تنها دارای اشتراک لفظی است و با توجه به اینکه ما معتقدیم این ادیان دارای ریشه مشترک اند، می توان گفت این اختلافات از آنجا ناشی می شود که مسیحیت و یهودیت در طول قرن های متمادی متأثر از ادیان و سنت های غیر الهی نظیر یونان و روم باستان به صورت امروزی در آمده اند و بر اساس نظر پژوهشگران و محققان، کتب مقدس این ادیان نیز در طول قرن ها دچار تحریف های بسیاری در لفظ و معنا شده است.1- آنچه که از این پژوهش بر می آید آن است که بر اساس قرآن و عهدین فلسفه وجودی انبیا هدایت و نجات انسان هاست، با این تفاوت که در عهد عتیق این نجات محدود به بنی اسراییل می شود اما قرآن نجات کل بشریت را در نظر دارد و نظام الهیات پولسی نجات حقیقی و کامل را فقط در گرو مرگ مسیح و ایمان به او می داند.2- در مسیحیت ضرورت وجود نبی آنگونه که در اسلام و یهودیت وجود دارد، مطرح نمی شود. بلکه فیض الهی است که بطور رایگان به بشر داده شده و انسان برای هدایت چندان نیازی به عقل و اختیار خود ندارد.3- مسیحیت و یهودیت از ابتدا آنگونه که امروزه هست، نبوده و در طول زمان در اثر تماس با ادیان و سنت های غیر الهی به صورت امروزی درآمده اند. کتب مقدس این ادیان نیز در طی نسل های متمادی شکل امروزی را به خود گرفته است. بنابراین با وجود اعتقاد به ریشه مشترک با اسلام، در الهی بودن منشأ این تغییرات تردیدهای بسیاری وجود دارد.

علامه محمدتقی جعفری و آیت‌الله مکارم شیرازی با نگاهی هوشمندانه به جایگاه دین اسلام و تشیع در جهان معاصر، به شرح نهج‌البلاغه پرداخته‌اند؛ تأکید بر ویژگی‌های اخلاقی و تربیتی در این دو شرح، به همراه ویژگی‌های عام آن دو،مدنظر پژوهش پیش‌رو است.بر این اساس می‌توان گفت شرح علامه بر نهج‌البلاغه دارای مباحث استطرادی و موضوعی متنوع است و صبغه فلسفی دارد. علاوه بر این مولف آراء و اندیشه‌های دانشمندان معاصر را در خدمت معارف نهج‌البلاغه درآورده و با نگرشی نقادانه از این آراء برای تقویت بنیان اندیشه دینی بکار برده است و مخاطبان این اثر، بیشتر فرهیختگان فرهنگی جامعه هستند تا مخاطبان عام.شرح آیه الله مکارم شیرازی مختصر و موجز است و اطلاعات اجمالی از طریق پرداختن به سیاق کلام و جغرافیای متن به خواننده عرضه می‌نمایدو این اثر برای عموم مردم به نگارش درآمده است.همچنین دو شارح ضمن توجه به اخلاق فردی و اجتماعی در نهج‌البلاغه، از علوم انسانی و نوآوری و نواندیشی در شرح مباحث استفاده نموده‌اند؛ علامه با عنایت به مباحث حقوق بشر و نیز اصول روان‌شناسی و فلسفی به تبیین معارف اخلاقی پرداخته و آیه الله مکارم شیرازی با تکیه بر اخلاق روایی و توجه به بعد تاریخی و جامعه‌شناسی به بازگشایی مطالب می‌پردازد.