جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رذایل اخلاقی، صفاتی هستند که در زندگی فردی، اجتماعی، مادی و معنوی انسان نقش مؤثری دارند بنابراین بررسی و شناخت آن ها ضروری است. عجب، از جملة رذایلی است که نقش زیانباری در سرنوشت انسان دارد و از همین روی این رساله به بررسی آن از دیدگاه آیات و روایات پرداخته است؛ البته در این بررسی علاوه بر آیات و روایات، به گفتار بزرگان اخلاق نیز توجه شده است. عجب با تمام مراتب و ریشه هایش (جهل، غفلت، حب نفس، ضعف عقل و احساس حقارت) نکوهش گردیده و از گرفتار شدن به دام آن، به شدت نهی شده است؛ زیرا این خصلت ناپسند دارای پیامدهای شوم دنیوی و اخروی است که زمینة سقوط و هلاکت انسان را فراهم ساخته، او را به سر حد شرک و کفر می رساند. برای پیشگیری و درمان عجب، دو راه «شناختی» و «عملی» ذکر شده است. انسان در راه شناختی، حقیقت خویش را می شناسد و می یابد که وظیفة او فرمانبرداری از خدا است، همچنین به پروردگار خویش شناخت پیدا می کند و او را مالک همة موجودات می داند و این گونه شناخت را همواره در خود فعال و زنده نگه می دارد. انسان باید اسبابی را که زمینه ساز عجب است بشناسد و از پیدایش آن در وجود خویش جلوگیری بنماید. در راه عملی نیز انسان باید در برابر پروردگار خویش تسلیم شود و تنها خدا را در قلب خود جای دهد و تمام اعمال را برای رضای او انجام دهد تا خویشتن را از سقوط در دام خودپسندی و اسارت نفس نجات داده، زمینة صعودش را به قلة رفیع انسانیت فراهم کند.

موضوع این پایان نامه «بررسی وظایف اخلاقی و دینی فرزندان نسبت به والدین در متون اسلامی» است که با تأمل در آیات قرآن، استفاده از احادیث ائمه طاهرین(علیه السلام) و استفاده از اندیشه ها و اندرزهای عالمان علوم دینی در شش فصل تدوین شده است: در فصل اول، کلیات تحقیق بیان شده است. در فصل دوم، اهمیت و جایگاه والدین در متون اسلامی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم انواع و گونه های مختلف وظایف فرزندان از نظر اخلاقی، دینی، اجتماعی و اقتصادی با استفاده از متون اسلامی بررسی شده است. فصل چهارم شامل دو قسمت است: در قسمت اول، احسان و نیکی و اهمیت آن ذکر شده و در قسمت دوم، به نیکی و احسان به والدین و آثار اخروی آن پرداخته شده است. در فصل پنجم، عاق والدین مورد بحث قرار گرفته است. فصل ششم شامل سه قسمت است: در قسمت اول، گستره و قلمرو وظایف فرزندان نسبت به والدین، در قسمت دوم، محدودة اطاعت فرزندان از والدین و در قسمت سوم، وظیفه فرزندان نسبت به والدین غیر مسلمان و گناهکار بررسی شده است.

هدف پژوهش بیان ویژگیهای شخصیتی مشاور در اسلام است ، ابتدا به تجزیه و تحلیل مفاهیم مندرج در عنوان پرداخته و سپس مفهوم شخصیت را از نظرگاههای دانشمندان از جمله فروید، آلبرت آلیس ، کارل راجرز و.. از دید منابع اسلامی بررسی کرده و به تحلیل رابطه شخصیت و اجرای نقش نشسته است به این منظور که ، مشاوره دادن و یا مشورت خواستن یک نقش است و شاکله هرکس بر نقشی که ایفا می کند، تاثیر دارد و اگر چنین است که هست پس ویژگی عامه مشاوران در هر نوع مشورتی که از آنها خواسته شود، چگونه تعیین می شود؟ در ادامه بحث " شخصیت " این را از دید اخلاق اسلامی مورد توجه قرار داده است . کلمه دیگری که دراین بررسی مورد عنایت بوده ، مفهوم ویژگیهای مشاور بوده که در آغاز با سوال " مشاور کیست و چیست ؟ " از زوایای گوناگون درصدد پاسخگویی به این سوال برآمده است ابتدا به بیان رابطه مشاور و نقش او پرداخته ، سپس به بین ویژگیهای شخصیتی مشاور، از طریق بررسی رابطه معانی الفاظ مترادف با مشاوره و مشورت مانند شورا، مشارکت ، دلالت ، هدایت یا راهنمائی و همچنین لغات متضاد آن از جمله : ضلالت و یاغی ، مقایسه مشاوره و راهنمائی ، تعریف هر کدام و بیان انواع هدایت پرداخته است در پایان بررسی ویژگیهای مشاور می توان گفت ملاک ما در تعیین این ویژگیها آن بخش از خصوصیات اخلاقی است که شارع مقدس آن را برجسته تر کرده و نمایانده است . مثلا علی (ع ) در نهج البلاغه مالک را از مشورت با بخیل یا ترسو و یا حریص با ذکر دلایل متقن برحذر داشته است و براساس همین خصوصیات مرز مشاور را از غیر مشاور جدا کرده ، بعنوان ویژگیهای شخصیتی مشاور معرفی شدند

این رساله با عنوان «بررسی اهداف، اصول و روش های تربیتی از دیدگاه قرآن» در چهار فصل تنظیم شده است: در فصل اول (کلیات) به تبیین مسئله، سؤال ها، هدف، پیشینه، روش و مفاهیم کلیدی تحقیق پرداخته شده است. فصل دوم به اهداف تربیت اختصاص دارد که عبارت اند از: هدف غایی (قرب و رضوان الهی)، اهداف طولی (اسلام، ایمان، تقوا، ورع، یقین و رضا) و اهداف عرضی (اهداف تربیتی انسان در ارتباط با خود، خدا، دیکران و طبیعت). در فصل سوم، تناسب تکلیف با قدرت، تدرج، اعتدال، تغافل، استمرار و انگیزه درونی از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل چهارم، برای تحقق بخشیدن به اهداف تربیتی، روش هایی از قبیل: تشویق و تنبیه، تبشیر و انذار، تمثیل و تشبیه، پرسش و پاسخ، داستان گویی و تذکر بررسی شده اند.

حسد در لغت به معنای آرزوی زوال نعمت از دیگری است و به کسی از وجود نعمت در دست دیگران ناراحت شود و آرزوی زوال آن را داشته باشد حسود گفته می شود. بخل نیز به معنای امساک از بذل است و مقابل آن جود می باشد. حسد شعبه ای از بخل است زیرا کسی که از انفاق آنچه دارد به دیگران بخل می ورزد، پس کسی که به نعمت های الهی بخل می ورزد در حالی که مربوط به او نیست به مراتب بخیل تر از اولی می باشد. از آنجا که حسد و بخل یکی از بیماریها و گناهان قلبی است و مضرات فردی و اجتماعی فراوانی به دنبال دارد، لذا شناخت این دو رذیله و تبعات آن می تواند به اصلاح خود و اجتماع کمک نماید. در این تحقیق به سوالاتی از این قبیل پاسخ داده شده است که: بخل و حسد به چه معناست و چه اتباطی بین این دو صفت وجود دارد؟ نشانه های حسد چیست؟ و مضرات فردی و اجتماعی حسد و بخل کدامند؟ چه عواملی باعث ایجاد آن می گردد و راه مبارزه با آن کدام است؟ آیا حسد همواره مذموم است؟ موانع انفاق که نقطه مقابل بخل است چیست؟ این تحقیق در 6 فصل پاسخ گوی این سوالات است. در فصل اول به معنای لغوی و اصطلاحی حسد و بخل پرداخته شده است. همچنین حسد و بخل در آیات و روایات نیز مورد بررسی قرار گرفته است. قرآن کریم پاکیزه گاه از حسد را ستوده و راه نجات از حسودان را پناه جستن به خداوند سبحان می داند و آثار پرهیز از آن را کم شدن فاصله طبقاتی، آرامش در جامعه، محبت و صمیمیت در دنیا و چندین برابر پاداش در آخرت برمی شمارد. در فصل دوم مراتب و نشانه های حسد مورد بررسی قرار گرفته است. برای حسد سه مرتبه ذکر کرده اند که در مرتبه اول شخص از این صفت در وجود خود ناراحت است و درصدد رفع آن برمی آید. در حالت دوم از حسد خود ناراحت نیست ولی ظاهر خود را از اطاعت آن باز می دارد و مرتبه سوم این میل را دوست داشته و در ناگواری های محسود شادی خود را اظهار می دارد. و این قسم سوم است که حرام می باشد. از جمله نشانه های حسد، انتقاد شدید، زود پذیرفتن، بدگویی در مورد شخص، سخن چی و ناراجتی از خوشی دیگران است. حال این حد ممکن است بر ثروت، شجاعت و یا حتی چیزهای جزئی باشد. در فصل سوم به مضرات فردی اجتماعی بخل و حسد پرداخته شده است: بیماری روحی، کوتاهی عمر و منفور شدن از جمله آثار فردی و جلوگیری از ترقی، تنزل جامعه از آثار اجتماعی حسد می باشد ایجاد دشمنی، نابودی انسان و دوری از خداوند نیز از جمله مضرات بخل می باشد. در فصل چهارم به عوامل ایجاد بخل و راه مبارزه با آن ها پرداخته شده است. عداوت و دشمنی، حفظ ارزش خود، ترس از نرسیدن به مقصود، حب ریاست، حرص، بخل، احساس حقارت و شکست زیاد از عواملی است که موجب بروز حسد می شود. دوستی بیش از حد مال دنیا نیز بخل را به دنبال دارد. راه مبارزه با حسد در دو مرحله پیشگیری و درمان امکان پذیر است. در فصل پنجم به ضد بخل و حسد اشاره شده است. ضد بخل، بخاوت است و انفاق به قلب، به جوارح، به بیان و به امور خارجی مثل مال از اقسام ان است. در فصل ششم به عوامل کلی که سقوط اخلاقی و روش خودسازی و ویژگی تربیت اسلامی پرداخته شده است. پیروی از هوای نفس، دنیا و شیطان از عوامل سقوط اخلاقی هستند. تقویت عقل، تفکر از عمل و بدبینی به نفس از راههای خودسازی انسان است. در این تحقیق متون دینی مورد بررسی قرار گرفته است و با روش کتابخانه ای به گرد آوری و توصیف موضوع پرداخته شده است. حاصل اینکه حسد به عنوان شاخه ای از بخل از جهت متون دینی مذموم و ناپسند است مگر در مورد نعمتی که نصیب فاجر شده باشد. پیامدهای حسد و بخل در جامعه قابل تأمل است و منجر به تفرقه، اختلاف و سایر آسیب های فردی و اجتماعی می شود لذا افراد جامعه باید سعی در ریشه کن نمودن این رذیله از وجود خود شوند و با استفاده از راه های تربتی مورد بررسی به نتایج مطلوب ست یابند. واژگان کلیدی این تحقیق حسد، بخل می باشد. حسد به معنای آرزوی زوال نعمت از دیگران و بخل نیز به معنای خودداری از بذل و بخشش نسبت به کسی که استحقاق آن را دارد.

این تحقیق، رابطه معلم و شاگرد را از دیدگاه اسلام مورد بررسی قرار داده است. در بخش اول پس از بیان مسئله، سؤال ها، اهداف، پیشینه، اهمیت، ضرورت و روش تحقیق و تعریف مفاهیم و واژه های کلیدی، مباحثی چون: ماهیت، اهمیت، ضرورت، عناصر، اجزا، انواع و موانع ارتباط مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش دیگر این رساله، نقش معلم در تعلیم و تربیت، اهمیت و جایگاه شاگرد در تعلیم و تربیت و نقش و تأثیر رابطة معلم و شاگرد که خود شامل: حفظ و تقویت یادگیری، رشد فردی، رشد اجتماعی و رشد اخلاقی می شود، بررسی شده است. همچنین ویژگی ها و عوامل مؤثر ارتباط معلم و شاگرد از موضوعات مهمی است که به آن پرداخته شده است. در پایان، راهکارها و روش هایی برای برقراری ارتباط مؤثر بین معلم و شاگرد ارائه شده که مهم ترین آن، روش الگویی است.

پژوهش حاضر با عنوان ( جلوه های رحمت پیامبر اعظم(صلی الله علیه و آله و سلم)) با هدف بررسی و شرح تجلیات رحمت پیامبر اعظم ( صلی الله علیه و آله و سلم) در اوصاف فردی و در مناسبات اجتماعی آن حضرت می باشد . خداوند متعال ، پیامبر خاتم ( صلی الله علیه و آله و سلم) را « رحمة للعالمین » و « اسوه حسنه » معرفی نموده و اطاعت از ایشان را بر همه واجب دانسته است. از این رو الگو گیری و تبعیت از ایشان ، نیاز به شناخت وصف کمالی ایشان ( رحمت آن حضرت ) دارد. بهترین معرف شخصیت ایشان، آیات قرآن کریم است. زیرا قرآن سندی محکم و موثق و به دور از افراط و تفریط ، در بیان ویژگیهای اخلاقی آن حضرت می باشد. رحمت در لغت به معنای خیر و نعمت ، آمرزش و عفو و گذشت ، مهربانی و شفقت و عطوفت ، رأفت و احسان می باشد و ( رحمة للعالمین) به معنای بخشایشگر می باشد ، رحمت به دو قسم رحمت رحمانیه و رحمت رحیمیه تقسیم می شود ، که رحمت رحمانیه عام بوده و شامل تمامی مخلوقات می گردد و رحمت رحیمیه ، رحمت خاص است و شامل حال مؤمنین می شود. در باب تجلی رحمت پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم) در اوصاف ایشان، در آیات قرآن و روایات ، مواردی از صفات و فضایل آن حضرت مانند ( رحمت ، شرح صدر ، خلق عظیم و رفق و مدارا ) ذکر شده است ، که إعطای این صفات به نحو اکمل ، با عنایت ویژه حق تعالی به آن حضرت ، موجب افضیلت ایشان بر سایر انبیای الهی که این صفات را در مراتب پایین تری دارا هستند، شده است. در باب معنی رحمت در آیات قرآن، پیامبر رحمتی برای عالمیان معرفی شده است که این رحمت، رحمت عام الهی است و به خاطر مرتبه والای ایشان در خلقت، همه چیز در عالم از وجود ایشان بهره می برند. رحمت پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم) در واقعه فتح مکه و در رویارویی و مدارا با مشرکان و منافقان نمود پیدا کرد، آنجا که فرمودند : « الیوم یوم المرحمة» و نمونه هایی از شرح صدر نبوی در مواجهه با افرادی که قبلاً خونشان حلال اعلام شده بود ولی بعد مشمول عفو و گذشت ایشان شدند ، متجلی می گردد. علاوه بر این، رحمت پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم) در مناسبات اجتماعی ایشان در قالب ایجاد مساوات بین طبقات مختلف جامعه ( اعم از عرب و عجم ، سیاه و سفید ، مرد و زن ) در عرصه های مختلف اجتماعی و در باب تکریم ( اعم از مسلمان و غیر مسلمان ، زن و مرد ، ثروتمند و فقیر و کودک و بزرگ ) و همچنین اهتمام رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم) به امور مستضعفان و عزت بخشیدن به آنان جلوه گر شده است. در طول تاریخ، بسیاری از محققان به بیان و شرح ویژگیهای پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم) پرداخته اند، اما برخی از آنها بیانی تاریخی داشته و برخی دیگر ، صرفاً از روایات استفاده نموده و برخی مطالب را به صورت کلی و در ضمن شرح وقایع تاریخی بیان کرده اند و یا بنا را بر اختصار گذاشته و شرح و توضیح نداده اند. اما در پژوهش حاضر سعی شده به شرح تمام جنبه های رحمت پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم) در حوزه های اوصاف فردی و مناسبات اجتماعی ایشان پرداخته شود. از آنجا که موضوع این پژوهش ، دینی و تاریخی است، پژوهشگر سعی کرده از طریق منابع قرآنی و روایی و منابع تاریخی در زمینه سیره پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم) و به روش کتابخانه ای به تبیین وصف رحمت پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم) پرداخته و در جهت تحقق اهداف پژوهش گام بردارد . واژگان کلیدی : رحمت ، پیامبر ، شرح صدر ، رفق ، مدارا ، مساوات ، مستضعفان.

موضوع این پژوهش بررسی جایگاه حضرت زهرا (س) در منابع روایی، تفسیری و تاریخی اهل سنت می باشد. ضرورت آگاه کردن جامعه اسلامی از وقایعی که در تاریخ برای اهل بیت : به ویژه حضرت زهرا (س) رخ داده است، زمینه ای شد برای نگاشتن این رساله تا جامعه اسلامی از این ماجراها بی اطلاع نماند و ادعای شیعه در مورد حقانیت اهل بیت : از طرف اهل سنت اثبات شود. علاوه بر این در برخی موارد نظر تحلیلی هم ارائه شده است و این به خاطر برخی از دیدگاه های منفی نسبت به حضرت زهرا (س) از طرف عده ای از اهل تسنن می باشد. هدف از گردآوری این پژوهش، اثبات عظمت حضرت زهرا (س) از منظر محدثان و عالمان اهل سنت می باشد. برای دست یافتن به هدف مذکور، ابتدا مقاطع مختلف زندگی حضرت زهرا (س) اعم از دوران پیش از تولد، کودکی، نوجوانی و ازدواج ایشان و همچنین وقایع پیش آمده بعد از رحلت پیامبر ( ص) و چگونگی رویارویی حضرت زهرا (س) با آن را بیان می کنیم. در ادامه به بخشی از آیات مربوط به حضرت زهرا (س) که در منابع روایی و تفسیری اهل سنت آمده می پردازیم که البته این تعداد غیر از آیاتی است که در منابع شیعه آمده است. در پایان هم جایگاه حضرت زهرا (س) را در نزد خداوند، پیامبر ( ص)، صحابه و علمای اهل سنت عنوان می کنیم. در نتیجه این پژوهش در می یابیم که بسیاری از دانشمندان اهل سنت دربارة حضرت زهرا (س) مطالبی را عنوان کرده اند که از آن به نقش مؤثر و پررنگ و اساسی آن حضرت در وقایع اسلام و پیشرفت آن پی می بریم. تحقیق حاضر با استفاده از روش کتابخانه آی است. روش جمع آوری اطلاعات به اعتبار ماهیت، کتابخانه ای و موردی و به اعتبار موضوع، دینی می باشد. واژگان کلیدی: اهل سنت، فضایل.