جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله حاضر، باعنوان «بررسی واژه توکل در آیات و روایات و مقایسه آن با آراء محمد غزالی» مجموعه ای است، تنظیم یافته در قالب چهار بخش که مطالب گردآوری شده پیرامون این موضوع، پس از بحث لغوی و اصطلاحی به بررسی این واژه در آیات و روایات می پردازد، در آیات قرآن کریم واژه توکل و وکیل به صور و معناهای متنوعی آمده است. و سعی شده است که نشانه هر انسان متوکل در قرآن از قبیل، صبر و تقوا و ایمان و ... بررسی شود. و همینطور روایاتی از اهل بیت علیهم السلام آورده شده است. و در بخش سوم زندگینامه و آراء محمد غزالی در مورد توکل بررسی شده است و در بخش چهارم تفاوت آیات و روایات اهل بیت علیهم السلام با آراء محمد غزالی بررسی شده است. و در پایان آنچه که حاصل آمده است، این است که: توکل یعنی اعتماد و تکیه در همه امور به خداوند متعال همراه با سعی و تلاش آدمی، به طورکلی انسان همه سعی خود را به کار می گیرد اما تکیه بر اسباب و کوشش خود ندارد و نتیجه را به خدا می سپارد.

هدف پژوهش بررسی و شناخت، ماهیت، انگیزه ها و ابزارهای رستگاری در دین اسلام و آیین زرتشتی، براساس متون مقدس این دو دین است. روش پژوهش دریافت مفاهیم رستگاری به صورت تقلیل گرایانه با جزءنگر با رویکردی توصیفی- مقایسه ای بوده است. بنابراین پژوهش دین اسلام و آیین زرتشی براساس متون مقدس (قرآن و گاتاها) هر دو تعریف جامعی از مفهوم رستگاری ارائه داده اند. در کلیات مفهوم رستگاری نیز کاملا مطابقت دارند. اختلاف جزئی میان این دو آیین در خصوص مفهوم رستگاری نه از سر تناقض بلکه از سر تفاوت های زمانی و بر اثر شرایط ظهور هر یک از این دو آیین بوده است. از همین رو می توان این دو دین را ادیان الهی و برآمده ازمبدا و منشا یکسان دانست

این پایان نامه تحقیقی است پیرامون ادیانی که درقرآن از آنها سخن رفته و منشأالهی دارند . سعی شده دین و شریعت براساس سیرتاریخی ازآغاز تاکنون موردبحث قرارگیرد. مباحث این پژوهش عبارتند از: تعریف اصطلاحات ادیان توحیدی، بررسی آیین حنیف ابراهیم(ع)، آیین صابئین، آیین مجوس، آیین یهود و سیرتاریخی یهود پس از استقرار درفلسطین، آیین مسیحیت،آیین اعراب قبل از اسلام، آیین اسلام و بعثت محمد(ص)و وقایع ده سال دوران هجرت آن حضرت.

موضوع آخرالزمان و فرجام جهان یکی از مباحث اساسی و بسیار کاربردی در حوزه دین پژوهی می باشد که همواره مورد بحث و بررسی قرارگرفته است. این مبحث، موضوعات فراوانی را نیز شامل می شود که یکی از مهمترین آنها مساله ظهور منجی آخرالزمان است که مورد توافق همه ادیان الهی و نیز تاحدودی ادیان غیرالهی می باشد. از دیگر مباحث مهم در این موضوع، بررسی حوادث و رویدادها و نیز جنگهایی است که در این دوره اتفاق می افتد، البته این حوادث و اتفاقات در ادیان مختلف تا حدودی مشابه یکدیگر است و از جهاتی نیز بایکدیگر تفاوت دارد. از تشابهات آنها این است که در کنار منجی معمولا یک ضد منجی نیز ظهور می کند که همواره دشمن اصلی منجی قلمداد می شود. اما در مورد چگونگی ظهور منجی و نیز شخصیت وجودی منجی و ضدمنجی و همچنین سایر حوادث آخرالزمان تمایزاتی میان ادیان وجوددارد. اما این نکته حائز اهمیت است که ادیان سامی، از تشابهات بیشتری بهره می جویند، این پایان نامه به بررسی این مباحث در دو دین بزرگ اسلام و مسیحیت و همچنین نگرش این دو دین به مبحث آخرالزمان در عصر حاضر می پردازد. برای بررسی این موضوعات با مراجعه به کتب و منابع این دو دین و بررسی تطبیقی آن، نتایجی چند حاصل گردیده است. از جمله، این که رویکرد این دو دین بزرگ آسمانی به این مبحث، چگونه است و نیز عقاید و باورهای مسلمین و مسیحیان در این باره چگونه تبیین گردیده است. هرچند که نفوذ عوامل بسیاری در این رویکرد تاثیر بسزایی داشته است. این پایان نامه با رویکردی تاریخی و با ارائه مستندات تاریخی و روایی و حدیثی به این موضوع پرداخته است.

در این پایان نامه دو موضوع آفرینش و مرگ در اساطیر ملل مختلف مورد بحث قرار گرفته است. در موضوع آفرینش، نخست باورهای اساطیری ملت ها، درباره ی آفرینش انسان و جهان تشریح گردیده و سپس درباره ی وجوه اشتراک و افتراق باورهای اساطیری آفرینش و میزان تأثیرپذیری این باورها از یکدیگر بحث شده است. در موضوع مرگ به سه مبحث پرداخته شده است: 1- دیدگاه گذشتگان درباره ی پدیده ی مرگ و چگونگی رویارویی با آن توضیح داده شده است و سپس به مراسم و باورهای ملت های مختلف پرداخته ایم 2- اعتقاد به جهان پس از مرگ و بیان سیر تحول و شکل گیری این باورها، همراه با ذکر نمونه هایی از اساطیر به تفکیک اقوام و ملت های دارنده ی اسطوره، توضیح داده شده است 3- اساطیر و باورهای مربوط به پایان جهان، بخش دیگری از این رساله را تشکیل می دهد. در این بخش گفته شده که بعضی از ملت ها برای جهان، پایانی قایل هستند که پس از آن زندگی و حیاتی متصور نیست و برخی از ملت ها، پایان جهان را با ظهور یک منجی همراه می دانستند که پس از اصلاحات او، جهان به کمال خود می رسد.

این رساله شامل ترجمه بخشی از کتاب ساحتهای عرفانی اسلام نوشته آن ماری شیمل است که حاصل یادداشتهایی در باب تصوف وتجاربی است که وی از سفرهای خود به کشورهای اسلامی شرق بدست آورده است. در اینجا نویسنده ابتدا بحث خود را با تعریف وتوصیف تصوف از دیدگاه محققین غربی و عرفای مسلمان آغاز می کند . پس با نگاهی به ریشه ها و مبانی عرفانی اسلامی به شرح ادوار مختلف تاریخ تصوف از قرن دوم تا قرن هفتم که دوره اوج و کمال آن است، می پردازد و ضمن بحث از عرفای برجسته هر دوره اقوال وعقاید مهم آنان، مقامات سلوک، مسائل مهم مطرح شده در طول تاریخ تصوف و برخی از سلسله های متصوفه سخن به میان می آورد. در قسمت پایانی برخی از اشعار و آثار عارفانه فارسی وترکی بررسی شده و تصوف در هند و پاکستان مورد بررسی قرار گرفته است.

مکتب تصوف از آغاز با کج روی و کج اندیشی هایی همراه بوده است که می توان مهم ترین آنها را بی اعتنایی به شریعت وحیانی دانست. اندازه این انحراف در همه زمان ها و نزد همه صوفیات یکسان نبوده است و بسا کسانی که از درون خود این مکتب و به نقد هم کیشان خود پرداخته اند. هدف ما، در این نوشتار نه آن است که میزان پایبندی علمی صوفایان به احکام شریعت را بسنجیم، و نه اینکه در موارد اختلاف آنان با فقیهان در حکمی از احکام شریعت، به داوری بنشینیم. بلکه مقصود این نوشتار، بررسی مبانی نظری شریعت گریزی در آیین تصوف است. با نگرشی کلی به آیین تصوف و بررسی سخنانی که بسیاری از آنها در لابلای حکایات گوناگون پراکنده است، می توان دلیل صوفیان برای شریعت گریزی را بر چند مبنای اصلی استوار نمود: 1- جداسازی شریعت از طریقت و حقیقت، و پافشاری بر این ادعا که حقیقت یافتگان، از شریعت بی نیاز می گردند. 2- تأکید بر مقام ولایت و خارج ساختن آن از انحصار عده ای خاص و بیان سخنانی از این دست که «بدعت اولیای کرام به منزله سنت انبیای عظام است» 3- تلاش برای نشان دادن هدف اصلی آموزه های دینی و افزودن این اصل که هدف، توجیه گر وسیله است. 4- ادعای آن که برخی از سالکان راه خدا چنان مست جمال الهی می گردند که عقل خود را از دست می دهند و بر این اساس، از بند تکلیف رهایی می یابند. در این نوشتار، با استناد به منابع اصلی صوفیان، هر کدام از این مبانی را در فصلی جداگانه مطرح ساخته و سپس به نقد و بررسی آنها پرداخته ایم.

فصل نخست این رساله گزیده ایست از آنچه در عرفان و حکمت اسلامی در توضیح جایگاه انسان در هستی آمده است و نظرات محیی الدین بن عربی، امام محمد غزالی و عزیز الدین نسفی و شیخ اشراق را در مورد خود شناسی و انسان شناسی مطرح می کند. فصل دوم به بررسی رابطه هنر و تفکر ملل شرقی پرداخته و به طور خاص هنر بودایی را مد نظر قرار داده است. فصل سوم در مورد رابطه تفکر اسلامی و هنرهای تصویری است. فصل پایانی هم به بررسی انسان در آثار هنری می پردازد.

بررسی اصطلاحات عرفانی آثار منظوم و منثور سعدی و مقایسه با سایر متون عرفانی قسمت عمده واساسی این پایان نامه را تشکیل می دهد. در این راستا ابتدا دو واژه عرفان و تصوف بررسی شد. مروری بر عرفان و تصوف تا قرن هفتم و در قرن هفت انجام گردید تا مقدمه ایی برای ورود در عرفان شیخ اجل شود. بررسی اصطلاحات عرفانی در آثار شیخ و مقایسه با آثار عرفانی پیش از سعدی عرفان شیخ را به اثبات رسانید. تصور ما در مورد افصح المتکلمین این است که یک معلم پند و اندرز و شاعر اجتماعی است حال آنکه تخصص و دقت در اشعار و آثار شیخ عرفان و تصوف ناب اسلامی او را به اثبات می رساند. سعدی شیرازی صوفی عاشق و آزاده ایی می باشد که راه نیل به مطلوب نهایی و معشوق ازلی را از طریق خدمت به خلق ودستگیری از درویشان می داند آثار افصح المتکلمین آکنده از نکات عرفانی و اصطلاحات صوفیانه است که به هر یک از آنها می توان جداگانه پرداخت و کتابها نگاشت تا جنبه عرفانی آثار که گاه قالب داستان زمانی در قالب پند و اندرز و ... ریخته شده است ، روشنتر گردد. در این پایان نامه تنها گوشه ایی از این امر انجام شد تا انشاا.. مقدمه ای برای توجه به آثار شیخ سعدی شیرازی از جنبه عرفانی شود.

با ظهور اسلام در شبه جزیره عربستان در قرن هفتم میلادی فصل جدیدی در صفحات تاریخ گشوده شد.با توجه به جامعیت اسلام و پیام قرآن که عدل و آزادی برای همه انسان ها بود ، مسلمانان به عنوان نیرویی آزادبخش مأموریت یافتند که دین اسلام را به جهمعه بشریت عرضه کنند ، در نتیجه به ناچار با کسانیکه مانع رسیدن پیام به آن ها بودند جنگیدند ، اسلام به سرعت از طرف اقوام و ملل گوناگون پذیرفته شد و دامنه حکومت مسلمانان در کمتر از یک قرن از طرف شرق به هندوستان و از طرف غرب به قسمت های شمالی آفریقا و قسمتی از خاک اروپا ( اسپانیای امروز) رسید. مسلمانان به توصیه و تشویق پیامبر به کسب علم و علم آوری پرداختند، علوم یونان، ایران، هند و چین را اخذ کرده، به گونه ای آن را گسترش دادند که خود صاحب نظریات و فرضیه های علمی شدند. همزمان با ظهور اسلام ، اروپا در قرون وسطی در جهل و خاموشی و نادانی بسر می برد و مردم اروپا از علم و تمدن بی بهره بودند، عاملی که باعث بیداری مردم اروپا شد و مشعل مدنیت را در اروپا روشن کرد، برخورد و مواجه مسلمانان با اروپائیان بود که از دو طریق حاصل شد. 1-حکومت مسلمانان در اسپانیا به مدت هشت قرن. 2-وقوع جنگ های صلیبی بین مسلمانان و مسیحیان اروپا به منظور باز پس گیری بیت المقدس از دست مسلمانان، به مدت دویست سال اروپائیان علم و فرهنگ و تمدن را از مسلمانان اخذ کرده و آن را پایه پیشرف های بعدی خود قرار دادند، نفوذ کلیسا برداشته شد و عقل و تجربه گرائی حاکم گردید و زمینه برای پیدایش رنسانس اروپا فراهم گردید و بدین ترتیب اروپا داخل در تمدن گردید.