جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

توفیق الحکیم ماجرای اصحاب کهف را در چهار پرده نمایشی به نگارش در آورده است. مترجم، این نمایشنامه را از جلد نخست المؤلفات الکامله چاپ اول (1994م) گرفته و آن را به فارسی برگردانده است. وی در مقدمه ای نسبتا طولانی ضمن شرح احوال و آثار توفیق الحکیم و تبیین و توضیح نمایش و نمایشنامه نویسی در کشورهای عربی، انتقاداتی نیز به این نمایشنامه نموده است.

وحدت امت اسلامی یکی از مهمترین مسایلی است که قرآن کریم و معصومین (علیهم السلام) بدان توجه خاصی داشتند. قرآن کریم در موارد گوناگونی به این مسأله مهم پرداخته است و دعوت کرده است که همگی چنگ در ریسمان الهی بزنند و به این طریق از تفرقه و جدایی منع کرده است. و همچنین علی(ع) و دیگر معصومین(ع) نیز از این نکته مهم غافل نبودند و رمز موفقیت و سعادت جامعه اسلامی را همان وحدت و دوری از تفرقه و اختلاف می دانند. در این تحقیق از روش کتابخانه ای استفاده شد است. این تحقیق شامل چهار فصل می باشد. فصل اول: اهمیت و ضرورت و وحدت اسلامی: در این فصل تلاش شده است که درباره اهمیت وحدت امت اسلامی بحث شود و وجود این وحدت چه تأثیراتی بر امت خواهد داشت و همچنین از نظر اسلام درباره اجتماع بحث شده است. و همچنین نقش ایران در این زمانه چگونه بوده است. فصل دوم: وحدت اسلامی و چگونگی ایجاد آن. در این فصل سعی شده است که مشترکات انسانی، مشترکات ادیان، وحدت مسلمین و مواردی که بر وحدت انسانها تأثیر گذار است مورد بررسی قرار گیرد و همچنین از چگونگی به وجود آمدن این وحدت سخن به میان آمده است. فصل سوم: وحدت از دیدگاه علی(ع) و دیگر معصومین(علیهم السلام) : در این فصل سعی شده که وحدت از دیدگاه معصومین(ع) بحث شود و همچنین روایات و گفته های ایشان تا آنجا که مقدور بوده، آورده شود و همچنین از مشقتهای علی(ع) که برای وحدت امت اسلامی کشیده اند بحث شود. فصل چهارم: تفرقه و تأثیر آن بر انسانها و گروها: در این فصل سعی برآن شده است که در رابطه با تفرقه و عوامل آن و چگونگی ایجاد آن و همچنین تأثیر آن بر افراد و گروها بحث شود. همچنین به اهمیت اینکه همان گونه که وحدت باعث انسجام و قوت می گردد تفرقه باعث از هم پاشیدگی و ضعف و ناتوانی خواهد شد.

رساله حاضر شامل ده بخش به شرح ذیل است: 1- زندگینامه امام علی (ع) به اختصار و چند نکته از فضائل ایشان 2- خطبه در صدر اسلام و خطبای نامی 3- اظهار نظر مورخان و نویسندگان قدیم و جدید درباره سخنان امام (ع) 4- زندگینامه سیّد شریف رضی 5- تشکیک مورخان قدیم وجدید در صحت نهج البلاغه و انتساب آن به سیّد مرتضی 6- نظر شارحان نهج البلاغه درباره آن 7- مدارک واسناد نهج البلاغه 8- معرفی منابع و اسناد و رُوات کلمات 9- کارهایی که درباره نهج البلاغه انجام گرفته است 10- تنظیم تاریخی و موضوعی نهج البلاغه

در این تحقیق از روش کتابخانه ای استفاده شده است و مشتمل بر پنج فصل می باشد که در این پنج فصل به طور اجمالی موارد زیر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. فصل اول: در این فصل سعی شده تا اشاره ای شود به «سیره شناسی» و مطالبی در زمینه اهمیت بحث در سیره، معنا و مفهوم واژه سیره، سیره یا منطق عملی، اسلام مکتب منطق عملی، سیره ثابت است یا متغیر؟ مورد بررسی قرار گرفته است. فصل دوم: در این قسمت سعی شده به تاریخ زندگی پیامبر اسلام(ص) قبل از بعثت اشاره ای شود. و مطالبی در زمینه تولد و نامگذاری و حوادث هنگام تولد، سرپرستی، کودکی، حلف الفضول و... مورد بررسی قرار گرفته است. فصل سوم: در این فصل سعی شده تا اشاره ای گردد به شیوه رسالتی پیامبر(ص) و مطالبی در زمینه عبادت و آمادگی برای رسالت، سرآغاز بعثت پیامبر اکرم(ص). کیفیت نزول وحی بر پیامبر، مراحل دعوت، شیوه های دعوت و ترتیب در آن مورد بررسی قرار گرفته است. فصل چهارم: دراین فصل سعی شده به برخی از سیره های فردی پیامبر اشاره ای شود و مطالبی در زمینه عظمت اخلاقی رسول خدا، اخلاق و آداب پیامبر در آیینه روایات، حفظ حدود الهی، استخدام وسیله، تعادل، زهد، ساده زیستی، حریت، تفکر و تدبر، استقلال و.... مورد بررسی قرار گرفته است. فصل پنجم: در این فصل سعی شده به برخی از سیره های اجتماعی پیامبر اشاره ای شود و مطالبی در زمینه رفق و مدارای پیامبر، تکریم، مهربانی رسول خدا، مساوات، عدالت اجتماعی، برقراری پیمان اخوت، مشورت با اصحاب، عدم مذاهنه، نفی استرحام، عدم انظلام، دستور جهاد با کفار و.... مورد بررسی قرار گرفته است.

آنچه در این نوشتار مورد بحث و بررسی قرار می گیرد، در ده فصل تحت عنوان فرهنگ واژگان قرآن حروف (م-ی) طبق تفسیر ابوالفتوح رازی(روض الجنان و روح الجنان) می باشد. اما پیش از شروع این بحث لازم دانستیم تا پیرامون مواردی از قبیل، زندگی و آثار و احوال ابوالفتوح رازی، تفسیر او و تاریخ ترجمه فارسی قرآن مباحثی را ارایه نماییم. همچنین در ادامه و پس از پایان فرهنگ لغات، حروف (م-ی) که پنج فصل این تحقیق را شامل می شود، پیرامون دو مورد دیگر یعنی اختلاف قرائات و نیز واژگان غیر رایج و نامانوس به کار رفته در تفسیر ابوالفتوح که در دوران اخیر کاربرد ندارند بحث خواهد شد. بنابراین آنچه در ذیل هر یک از مباحث ذکر شده در فوق، در ادامه این نوشتار خواهد آمد به قرار ذیل می باشد: فصل اول مربوط به معرفی ابوالفتوح رازی و شرح حال او و نیز آشنایی اجمالی با آثار او می باشد. فصل دوم درباره مهمترین اثر ابوالفتوح یعنی تفسیر روض الجنان، ابعاد و ویژگیهای آن، سخن بزرگان درباره این تفسیر و مواردی دیگری از این دست خواهد بود. فصل سوم این تحقیق تاریخچه ای است از ترجمه قرآن به زبان فارسی و پیشینه آن. آنچه در ذیل این عنوان آمده به قرار زیر می باشد: نمونه هایی از ترجمه های کهن قرآن به زبان فارسی، ریشه و اصل کلمه ترجمه، معانی و مفاهیم واژه ترجمه و موارد دیگری که بعداً ذکر آن خواهد آمد. فصل چهارم تا هشتم شامل لغاتی از قرآن کریم است که با حروف (م- ی) شروع شده اند. ضمن اینکه برای هر یک از این لغات ترجمه آن بر طبق ترجمه تفسیر ابوالفتوح رازی، و نیز شاهد مثال آن هم از آیات قرآنی همراه با ترجمه آن، به همان شیوه آورده شده است. با این توضیح که چون موضوع این پروژه یک فرهنگ واژگان قرآنی است، بنابراین آنچه در این پژوهش به عنوان مبنا و پایه کار و نیز ترتیب الفبایی واژگان آن مورد استفاده قرار گرفته، فرهنگ نامه قرآنی دکتر محمد جعفر یا حقی می باشد. مساله ای که در فصل نهم مورد بررسی قرار می گیرد این است که ابوالفتوح کدامیک از قرائات مشهور قرآن را مورد قبول دانسته و تفسیر خود را بر اساس آن نوشته است. بنابراین برای روشن نمودن این مساله چند نمونه از آیاتی را که در تفسیر ابوالفتوح دارای اختلاف قرائت هستند را مورد بررسی قرار داده تا از مجموع آنها نتیجه مورد نظر را کسب کنیم. در فصل دهم تعدادی از لغات فارسی قدیمی و غیر رایج که در ترجمه تفسیر روض الجنان مورد استفاده قرار گرفته اند به همراه معنی امروزی آنها ذکر شده است. در پایان نیز نتیجه گیری کلی و نهایی از مباحث ارایه شده در این فصول آورده خواهد شد.

هدف از این تحقیق، روشن نمودن جوانب آیه اولی الامر می باشد. زیرا نگرش های متفاوت به این آیه عملکردهای متفاوت در جهان اسلام به همراه داشته است. از آن جا که قرآن خود مبین خویش است. کلمه ولی و ولایت را به خوبی معنا نموده است و البته پیامبر(ص) نیز همواره به این موضوع مهم پرداخته اند. فصل اول که اولی الامر در قرآن نام دارد، شامل یازده مبحث پیرامون آیه اولی الامراست که از دیدگاه شیعه و اهل سنت مورد ارزیابی قرار گرفته است. در فصل دوم که عصمت اولی الامر را مورد بررسی قرار داده ایم، شامل سه مبحث می باشد که عبارتند از: عصمت اولی الامر و ضرورت آن و اینکه چرا عصمت برای رهبر و امام لازم است؟ و مبحث دیگری نیز در زمینه عصمت اولی در قرآن مورد بررسی قرار داده ایم و همچنین عصمت اولی الامر در روایات نیز مورد ارزیابی قرار داده ایم. فصل سوم علم امام است که در مورد دانش و علم امامت بحث شده و اینکه این علم از کجا سر چشمه می گیرد. فصل چهارم نیز در مورد انتصابی یا انتخابی بودن امام است که به دلایل انتصابی بودن امام پرداخته ایم که شامل هفت مبحث است که انتصاب و یا انتخاب امام از دیدگاه شیعه و اهل سنت مورد بررسی قرار داده ایم و اینکه انتخاباتی که در سقیفه مورد ادعای اهل سنت است آیا حقیقت داشته یا افسانه بوده؟ و در نهایت به افضلیت امام علی(ع) در تمامی فضایل پرداخته ایم. فصل پنجم که شامل اولی الامر در روایات می باشد، شامل 7 مبحث می باشد که احادیث معروف مانند: حدیث غدیر، حدیث ثقلین، حدیث منزلت، حدیث یوم الانذار، حدیث سفینه و دیگر روایات متواتر از پیامبر(ص) را بررسی نموده ایم و نظریه قندوزی دانشمند اهل سنت در مورد اهل بیت را مطرح کرده ایم.

عنوان و هدف کلی این پروژه «بررسی نکات اخلاقی و تربیتی سوره مبارکه عنکبوت» می باشد و اهداف جزئی آن عبارتند از: 1.آشنایی با سورۀ مبارکۀ عنکبوت و کلیاتی در مورد آن 2.آشنایی با روش های تربیتی در سوره مبارکه عنکبوت 3.شناخت مهم ترین نکات اخلاقی و تربیتی سوره مبارکه عنکبوت برای انجام این تحقیق با توجه به ماهیت موضوع از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از فن فیش برداری جمع آوری مطالب استفاده شده است. مهم ترین منابعی که پس از قرآن کریم در انجام این پژوهش از آن بهره گرفته شده است تفاسیر ارزنده ای چون المیزان، نمونه، مجمع البیان، نور، راهنما و ... بوده است. پس از تجزیه و تحلیل یافته ها در فصل چهارم نتایج ذیل حاصل می گردید: سوره مبارکه عنکبوت بیست و نهمین سوره از سوره های قرآن است که شامل 69 آیه و 980 واژه و 4195 حرف است و نام این سوره، از چهل ویکمین آیه آن یعنی « مَثَلُ الَّذِینَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْلِیَاءَ کَمَثَلِ الْعَنْکَبُوتِ...» گرفته شده است و از مجموع قرائن و سیاق آیات، مکی بودن سوره بیشتر مورد تأیید است. محتوای کلی این سوره بحث از آزمایش و امتحان انسان هاست و اینکه تفاوت ادعا و ایمان واقعی توسط آزمایش افراد مشخص می گردد و هیچ انسانی از این اصل مستثنی نیست. مهم ترین روش های تربیتی این سوره به ترتیب روش ابتلا و آزمایش، روش قصه و داستان، روش عبرت آموزی، روش مثل و روش جدل است. مهم ترین نکات اخلاقی و تربیتی این سوره آموزش استدلالی اصول عقائد اسلامی مخصوصاً توحید، نبوت، معاد و اطاعت از پدر و مادر، آثار نماز، هجرت و جهاد است. پیشنهاد می شود که هر یک از مفاهیم مذکور در سوره های قرآن کریم به صورت موضوعی تفسیر و تحلیل شوند و مهمترین محدودیتی که این پژوهش با آن روبرو بود، مفاهیم متنوع موجود در سوره و در نتیجه عدم تحلیل عمیق همه مفاهیم بود.

تحقیق حاضر به روش کتابخانه ای می باشد و در سه فصل تدوین گردیده است. قرآن مجید از همان ابتدای وحی تا امروز، نفوذ زیادی در اندیشه، زبان و زندگی مسلمانان داشته است. مسلمانان در نحوه و آداب زندگی خود و چه در سبک اندیشه و بیان خویش از کلمات وحی استفاده فراوانی بردند. ادیبان و سخنوران مسلمان نیز در اشکال گوناگون از مفاهیم، تعابیر و زبان قرآن بهره گرفته اند. تأثیر آیات قرآن و احادیث فارسی بسیار قابل اعتنا و توجه است، و یکی از سرمایه های جاودانی ایرانیان سروده های شاعران و عارفان و اندیشه های حکیمان و فیلسوفان و متکلمان ایرانی است، و بسیاری از ابیات و عبارات این بزرگان را «اشاره» ، «تلمیح» ، «اقتباس» ، «تضمین» ، «تحلیل آیات و قصص» و تمثیل های گوناکون این کتاب مبین و سخنان پیامبر و معصومین تشکیل می دهد. از جمله اشعار رودکی، فردوسی، ناصرخسرو، خاقانی، سنایی، عطار، مولوی، جامی و صدها شاعر دیگر، به آیتی و مضمونی ازآیات قرآن کریم و احادیث معصومین زینت گرفته است. سنایی از جمله شاعرانی است که بهره زیادی از قرآن گرفته است و محققین با بررسی آثار او، به وجود چهره های متفاوتی از این شاعر در اشعار او قائل شده اند. در مواردی او شاعری مداح و هجاگوی است و در مواقعی سنایی شاعری عارف با اندیشه های بلند عرفانی است که پیشرو مقتدای شاعران بزرگی می شود که پس از او در این راه گام می نهند و گاهی در اشعارش، او شاعری است که زشتیها و تباهی های اجتماعی را نقد می کند و درس زهد و اخلاق می دهد. آن چیزی که در طول تاریخ شعر فارسی، موجب بزرگداشت خاطره سنایی است، آن ترکیبی است که وی از «عرفان» و «زبان منسجم» خویش به وجود آورده وگاه این معانی را چنان ذوب کرده و در قالب بیان خویش ریخته است، که هیچ کس را توانایی آن نخواهد بود که این گونه اندیشه ها را به لفظی و عبارتی خوش تر ازسنایی ادا کند. تأثیر قرآن و حدیث در شعر سنایی کاملا بارز است و هیچ یک از شاعران فارسی زبان متقدم و معاصر سنایی به اندازه او از معانی کتاب خدا متأثر نبوده است و شاید بتوان گفت هیچ قصیده و غزل و تغزل سنایی نیست که در آن به طریق تضمن و حل یا ترجمه، اثری از قرآن کریم نباشد. از جمله حدیقه او یکی از شاهکارهای مثنوی سرایی در تاریخ ادبیات ایران است که در اشعار آن از آیات قرآن و احادیث بهره بسیار برده است و آن را الهی نامه نیز می نامند. در اشعار حدیقه از آیات قرآن در موضوعات مختلف استفاده شده است. در این کار به بازتاب و بررسی تفسیری آیات قرآن در حدیقه در سه زمینه توحید، معاد و نبوت پرداخته شده است که به نمونه هایی از آن اشاره می کنیم: به عنوان مثال بیت زیر به توحید ذاتی اشاره دارد: آن زمان لاالا الاالله و هم راه نبود در بر شاه اشاره دارد به آیه 19 سوره محمد(ص) : «فا علم انه لا الا الا الله....» در فصل چهارم که فصل اصلی این نوشتار می باشد زمینه هایی چند با توضیحی که داده شد آورده شده و با توضیح و روشن سازی عملکرد هر کدام با توجه به اصل اختصار و عدم تکلف و با کمک گیری از مباحث ذکر شده در کل تحقیق پایان بخش این بررسی می باشد که در فصلی جداگانه ارایه گردیده است.

عناوین این رساله به شرح ذیل است: مشکل اعراب سوره های : ضحی تین علق قدر زلزال قارعه عادیات تکاثر عصر همزه فیل قریش ماعون کوثر کافرون نصر مسد اخلاص فلق و ناس

تحقیق ارائه شده با عنوان «مبانی عرفان عملی از دیدگاه قرآن» می باشد. که به بررسی مبانی، موضوع، مسایل و روشهای مطرح شده در عرفان عملی از دیدگاه قرآن کریم پرداخته است، و به روش کتابخانه ای جمع آوری گردیده، که از جمله منابع مهم مورد استفاده کتابهای عرفانی، اخلاقی، تاریخی، کلامی، لغوی و تفسیری می باشد. این مجموعه در قالب 4 فصل تدوین گردیده که در ذیل به خلاصه ای از آن اشاره می شود. فصل اول: شامل کلیات و مفاهیم است. در این فصل سعی برآن شده که مفاهیمی چون عرفان، اقسام عرفان، موضوع علم عرفان و شخصیت عارف و رابطه آن با زاهد و عابد مشخص شود. و سپس منبع عرفان معرفی گردیده است. در ادامه تصوف و صوفی و پیدایش آن در جوامع اسلامی و در انتها با توجه به دلایل عقلی و آیات و روایت به این نتیجه رسیده ایم که تصوف و صوفی مورد رد و انکار واقع می شوند. فصل دوم: با عنوان معرفت شناسی عرفانی از دیدگاه قرآن ذکر شده است. این فصل به معرفی تجربه عرفانی که همان کشف و شهود عارفانه است پرداخته است و در ادامه به انواع این تجربه و سپس استناد به آیات و روایات در مورد این تجربه عرفانی پرداخته شده است. در انتها به علل راز داری و یا سخن گفتن عارفان از این تجارب اشاره شده است. فصل سوم، حالات و مقامات عارفان از دیدگاه قرآن را بیان می کند. در ابتدا تعریفی از حال و مقام را داریم و سپس به صورت مجزا حالات و مقامات که یک عارف در سیر و سلوک خویش می پیماید تا به همان مقصد خود که «لقاء الله» است برسد را شرح داده و آیات و روایات قرآنی را شاهد بر آن آورده ایم. فصل چهارم: روشهای کسب معرفت از دیدگاه قرآن است. در ابتدا تعریفی مختصر از معرفت شده است و سپس چند روش که از دیدگاه قرآن مورد قبول واقع شده، که یک عارف برای رسیدن به تجارب عرفانی می تواند کسب کند معرفی گردیده است. از جمله این روشها: فکر، ذکر، محبت، ولایت و تأویل می باشد. که هر یک را به اختصار شرح داده ایم.