جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش بررسی آیات مربوط به شفاعت اندیشه های کلامی امامیه و بعضی از فرق اسلامی درباره شفاعت و شبهاتی که در مساله شفاعت است و همچنین منشاآ اختلاف فرق اسلامی را مورد بررسی قرار دهد آیات قرآن کریم در مورد شفاعت به عنوان نمونه انتخاب شده و نظرات فرق اسلامی علی الخصوص امامیه و معتزله بیان شده است در این پژوهش با استفاده از شیوه کتابخانه ای و با استعانت از روش فیش برداری ، اطلاعات مورد نیاز از منابع دست اول و دوست دوم جمع آوری شده و روش کلی در تحقیق ، روش توصیفی و تحلیلی است براساس این پژوهش شفاعت که بعنوان یک اصل مسلم در اسلام پذیرفته شده از عرف وارد دین نشده است بلکه با استفاده از آیات قرآن کریم و روایات معصومین (علیهم السلام ) به آن اعتقاد حاصل شده است . خداوند به پیامبر امر فرمود: "واستغفر لذنبک و للمومنین " یعنی : برای گناه خود و مومنین استغفار کن ، و پیامبر امتثال امر خواهد کرد. خداوند هم درخواست پیامبر را پذیرد "و لسوف یعطیک ربک فترضی ".

هدف پژوهش : تحلیل و مقارنه مسائل و احکام شرکت در فقه اسلامی و قانون مدنی. روش پژوهش : با استفاده از روشهای تحقیق بنیادی و نظری و با بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای. طرح پژوهش : این پژوهش به دو بخش شرکت در فقه اسلامی و قانون مدنی تقسیم گردیده و در هر بخش جداگانه به جزئیات امر پرداخته شده است. نتیجه کلی : اصول کلی بسیاری از جزئیات مسائل و احکام شرکت در فقه اسلامی و قانون مدنی مشترک است.‬

نوشتار موجود شامل 8 بخش می باشد، در ابتدا در قسمتی تحت عنوان کلیات، ضرورت و اهداف موضوع، پیشینه موضوع و سئوالات تحقیق آورده شده است. بخش اول: تحت عنوان مرگ می باشد که عقبات مرگ و عوامل آسانی سکرات مرگ را بررسی کرده و عوامل پس از مرگ و علت های ترس از مرگ را هم بیان کرده است. بخش دوم: حیات قبر است که درباره حیات دنیوی و موت پیش از ولادت و سؤال و جواب در قبر و فایده آن مورد بررسی قرار داده و در آخر هم نقش صدقات برای مرده را بیان کرده است. بخش سوم: روح است که ماهیت روح و سرّ علاقه روح به قبر و چگونگی حیات روح در عالم برزخ و نزدیکترین راه برقراری ارتباط روح با نظام برزخی مورد بررسی قرار داده. بخش چهارم: برزخ است، از این بخش به بعد که مهمترین بخش به شمار می آید که بعد از تعریف از حیات و برزخ ضرورت وجود برزخ فلسفه برزخ و چهره و ماهیت آن را مورد بررسی قرار داده است. بخش پنجم: که مراتب عالم برزخ است، درباره سختیها و فشار برزخ و عوامل کاهش یا ازدیاد عذاب ها در برزخ را بیان کرد. بخش ششم: بهشت و جهنم برزخی است که در این بخش نمونه هایی از بهشت و جهنم در برزخ و حوض کوثر در برزخ و چگونگی دوام در برزخ را مورد بررسی قرار داده است. بخش هفتم: سؤال و جواب برزخی است که در اینجا سؤال از اعمال در برزخ و وضع متوسطین یا مستضعفین در برزخ و اینکه آیا از مستضعفین فکری سؤال می شود. بخش هشتم: که آخرین بخش است که برزخ را از نظر فرهنگها و عقل و وحی و از نظر کتاب و سنت مورد بررسی قرار داده است.

نکات اساسی که در این پایان نامه مورد بحث قرار گرفته عبارتند از: -‎1 از دیدگاه اسلام همچنان که وجود خدا از جمیع جهات غیرمتناهی و نامحدود می باشد، از حیث صفات جمال و کمالات وجودی از قبیل علم و قدرت و اراده و حیات و غیره نیز غیرمتناهی و نامحدود است . -‎2 عمومیت قدرت خدا به معنای صحیح آن، در قرآن کریم مطرح شده است . همچنین پیامبر گرامی (ص ) و ائمه معصومین (ع) این موضوع را تبیین می کردند. از میان متکلمان اسلامی، امامیه با پیروی از پیامبر (ص ) و ائمه معصومین (ع)، این صراط مستقیم را دنبال کرده اند و از این دیدگاه، خداوند بر تمام مقدورات قادر است . هم به چیزهای که واقع شده است، قادر است و هم به چیزهایی که واقع نشده است، تواناست . حتی بر قبیع و ظلم و جور نیز توانایی دارد ولی به جهت حکمتش اینها را انجام نمی دهد. -‎3 قدرت انسان از طرف خدا به او تفویض شده است و انسان در کارهای ارادی خویش مجبور نیست و حتی کارهای ارادی اش از لحاظ وجودی، در کل به علت تامه (خدا) منسوب است . و در اینجا تاثیر قدرت خدا و قدرت انسان به صورت طولی است، نه عرضی. اما متکلمان اشعری و معتزلی هر کدام بنوعی راه افراط و تفریط را رفتند و از مسیر حق و صراط مستقیم منحرف شدند. -‎4 فیلسوفان اسلامی براهین محکم و استواری در مورد "عمومیت قدرت خدا" اقامه کرده اند با این بیان که وجود ممکنات به جهت برخورداری از ویژگی "امکان" هیچ استقلالی از خود ندارند و وجودشان عین ربط و وابستگی بوده و از این رو به وجود واجب الوجود که در نهایت استقلالی و غنی ذاتی می باشد، وابسته هستند. پس قدرت خدای سبحان بر همه هستی سیطره دارد. -‎5 از این نگرش انسان از استقلال ظاهری برخوردار است (و این قدرت از طرف خدا به او افاضه شده است ) ولی این استقلال در حقیقت، عین فقر است، پس تنها او (خدا) مالک حقیقی و واقعی است چنانکه خداوند در قرآن کریم می فرمایدک (یا ایها الناس انتم الفقراء الی الله و الله هو الغنی الحمید [فاطر آیه ‎15]) هان ای مردم شما نیازمند به خدا هستید و خداوند بی نیاز ستوده است ./

السلام علی مهدی الذی یملای الارض قسطا و عدلا کما ملئت ظلما و جورا رب ادخلنی مدخل صدق و اخرجنی مخرج صدق و اجعل لی من لدنک سلطانا نصیرا تحقیق حاضر با مسأله شناخت شروع می شود و با تفسیری پیرامون آیه فطرت و آیه میثاق پایان می یابد. در فصل دوم خوانندگان عزیز ابتدا با مسأله شناخت و راه های رسیدن به شناخت و موانع شناخت و راه های زدودن موانع شناخت آشنایی کافی پیدا می کنند. بعد از توضیح مختصری از شناخت به بحث اصلی که فطرت می باشد پرداخته می شود که در این فصل تعریف فطرت، ویژگی های فطرت، در اینکه آیا فطرت همان غریزه است یا نه اشاره شده، و همچنین آیه فطرت مورد تفسیر و بررسی قرار گرفته و دیدگاه دانشمندان و روانشناسان و تعبیر خاصی که آنها از فطرت داشتند و به بیان دیگری به آن اشاره کردند، اضافه شده است. و در پایان این فصل عواملی که باعث شکوفایی فطرت و همچنین موانع آن و راه های زدودن موانع به دنبال آن به آثار اخلاقی و عملی شناخت خدا از راه دل و فطرت اشاره شده است. و در فصل آخر آیه میثاق مورد بررسی قرار گرفته و نظریه هایی که پیرامون آیه بیان شده و نقدهایی هم بر آن صورت گرفته و در نهایت نظریه اصلی و نهایی بیان شده. کلید واژه ها: فطرت- دل- شناخت.

نوشته حاضر پیرامون شناخت خداوند از راه نظام آفرینش انسان می باشد. که هدف ازآن شناخت پروردگار از ساده ترین راه یعنی تدبر وتامل در یکی از آیاتش می باشد لذا لازم بود که تحقیق در دوبخش آورده شود که بخش اول آن به عنوان مقدمه ای است برای بخش دوم. در بخش اول به عنوان مقدمه مسئله شناخت پرداخته شده است وانواع نظریات موجود در ارتباط با حل معمای هستی از ظرف مادیون والهیون را بررسی می نماید وبه هرکدام پاسخ می دهد ودر نهایت به این نظریه قابل قبول می رسد که خداوند آفریننده هستی است. در بخش دوم که خود شامل چندین فصل می باشد ابتدالازم بود مراحل خلقت انسان در بدو آفرینش بررسی شود لذا پس ازبررسی این مراحل به کیفیت شناخت خداوند از راه نظام اعضای بدن انسان پرداخته شده وتک تک اعضای بدن از لحاظ علمی وتوحیدی مورد بررسی قرار گرفته است ،سلول یکی ازریز ترین عضو بدن می باشد که تمام اعضاء نیز از همین عضو کوچک ساخته شده اند چنان نظم وهماهنگی بین سلول ها بدن برقرار است که با کمی دقت در آن بی درنگ پی به علم وقدرت خالق بی همتا می بریم وهمین تامل به ریزترین عضو کافی است که مارا به مبدا بزرگ ،آفریدگار هستی آشنا سازد . علاوه برآن بدن ازدستگاههای مختلفی تشکیل یافته از دستگاه تنفس گرفته تادستگاه گوارش وگردش خون و... نظم وهماهنگی در این دستگاه ها نیز به وضوح قابل مشاهده است وهریک کار خود را دقیق وبی عیب ونقص ادامه می دهند تا انسان حیات داشته باشد. «فتَبَارَکَ اللهُ اَحسَنُ الخالِقینَ » « پس آفرین بر خداوند که بهترین خلق کنندگان است». این سخن بی درنگ برزبان انسان جاری می شود وخداوند را تحسین می نماید ،بلکه آفرین بر قدرت نمائی بی نظیری که در ظلمت ،تاریکی های سه گانه « شکم ،رحم ومشیمه » این چنین تصویری زیبا با این همه عجایب وشگفتی ها برقطره آبی نقش می زند . آفرین بر این علم وحکمت که این همه استعداد وشایستگی را در چنین موجود ناچیز وبی ارزش ایجاد می کند وآنچه برای انسان لازم بوده ودر آینده به آن احتیاج داشت آفرید ،وآفرین بر او که زیباترین موجودات که انسان است را « احسن تقویم » آفرید، « لَقَد خَلَقنَا الاِنسانَ فی اَحسَنِ التَّقویمِ » « ما انسان رادر احسن تقویم آفریدیم » . پس با شناخت چنین آفریدگار دانا وتوانایی جای بسی قدر دانی وسپاس وتشکر باقی است، تشکر از خالق بی همتا می تواند استفاده درست از اعضا و قوای بدنی در راه او باشد لذا تمام نیرویمان را بکار گیریم وبه بهترین شکل موجود خداوند را عبادت وسپاس گوییم زیرا هدف ازخلقت انسان جز عبادت نمی باشد . چون خداوند خود تمام زمینه های عبادت را فراهم نموده است وهم موجودات هستی ازماه وخورشید وستارگان گرفته تاحیوانات وگیاهان مسخر انسان آفریده شده اند لذا غفلت از آفریدگارمان ناسپاسی بزرگی است که قابل بخشش نیست، خدا یاتورا به خاطر همه نعمت هایت سپاس می گویم وتنها تو را می پرستم .

یکی از مسائل مهمی که برای انسان در راه رسیدن به کمال و ایمان حقیقی مورد نظر است مسئله توحید و شناخت خالق هستی است شناخت نیروی اندیشمندی است که خداوند در وجود انسان قرار داه است تا به وسیله آن خداوند و طبیعت اطراف و هر آنچه در کائنات موجود است بشناسد. انسان با چنین وسیله ای نمی تواند به تکامل متعالی نزدیک شود. هرگاه خود و طبیعت را بشناسد، خداوند را ادراک می کند و هرگاه خداوند را بشناسد، از جهان اطراف خویش بهره بیشتری خواهد برد. حضرت علی ( ع) می فرمایند: من عرف نفسه فقد عرفه ربه: هر کس خود را شناخت می تواند خدا را بشناسد. لازمه شناخت خداوند شناخت خویشتن است. در این تحقیق بر آن شده است که به بررسی مختصری پیرامون شناخت، ارزشمندترین و برترین عنصر در زندگی انسان است بپردازد. قرآن علاه بر این که خود کتاب شناخت است و از ارزش های فراوانی برای شناخت برخوردار است از عبارات خاصی برای معرفت ( شناخت) انسان استفاده می کند. «فاعلموا این الله عزیز حکیم» بدانید که خداوند شکست ناپذیر و حکیم است. در این نوشتار به راه های شناخت و موانع شناخت پرداخته شده است. مولا علی ( ع) می فرماید: «اعلی المعارف معرفه الله» برترین شناخت ها شناخت خداست. کلید واژه = وحی انسان همواره نیازمند یک تکیه گاه است تا در تمامی امور جسمی و روحی از او استمداد جوید تکیه گاهی که بتواند تمای نیازهای بشری را برآورده سازد و خود، بی نیاز مطلق باشد. چنین پشتوانه عظیمی، خالق یکتایی است که جهان را آفریده و زندگی موجودات به دست اوست. خداوندی که خالق موجودات است دارای صفاتی باید باشد که بتواند به دیگران این صفات را انتقال دهد که ذات، دلیل صفت است ذات خداوند دلیل بر صفات اوست. دلیل دیگر برای وجود صفات خداوند آن است که خداوند بخشنده کمالات و جمالات به تمامی کائنات است و اگر کسی کمالی را دارا نباشد نمی تواند آن را به دیگر ببخشد بنابراین پروردگار از چنین صفات ارزشمندی برخوردار است. انسانی که به وجود خداوند متعال با این صفات ایمان می آورد و او را بشناسد و می داند که خالق او همان خدایی است که قرآن را بر پیامبرش نازل کرد، پیامبرش را فرستاد تا بشر را راهنمایی کند. باید همواره در یاد خدا باشد. ذکر خداوند مجرای ارتباطی عمیق میان انسان و خداوند است خداوند را همواره حاضر و ناظر بر تمامی امور دانسته از چنین حضوری استفاده کرده خود را تابع دستورات الهی قرار دهد به طور کلی هر گاه انسان از ذکر خداوند دوری کند از یاد او غافل شده است و غفلت از خداوند آغاز تیره روزی انسان است. خداوندا به عزت و جلالت ما را همواره از ذاکرین قرار بده. در استفاده از منابع سعی شده بیشتر از قرآن، منابع قدیمی و دست اول که تقریباً همگان در مورد آنان اتفاق نظر دارند مطالب به صورت فیش برداری و سپس تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری گردد. امید است اهداف مورد نظر در این تحقیق تحقق یافته باشد. اگرچه در کتب تفسیری و اعتقادی و عرفانی در مورد شناخت خداوند تألیفات فراوانی وجود دارد، اما آنچه محقق را به پرداختن این موضوع واداشته است عدم وجود کتاب و تحقیق مستقل است که به طور تفصیل به موضوع شناخت خداوند از راه وحی پرداخته باشد. همچنان که اشاره شد مکتب بسیاری به بررسی شناخت خدا اثبات وجود خدا همچون کتاب تفسیر بر دعاهای مختلفی که با مضمون شناخت خداوند وارد است در نهج البلاغه بهترین معرف وجود خداوند وجود مبارک امیرالمؤمنین ( ع) که جان عالمی فدای آن عارف به حق خداوند باد می باشد.

قرن پنجم پیش از میلاد را می‎توان سرآغاز شکاکیت دانست، چون قبل از آن شک و تردیدی در امکان علم به واقعیت نبود. در این قرن با ظهور سوفسطاییان، امکان حصول علم به واقع مورد تردید قرار گرفت. ما در این رساله ضمن بیان کلیاتی در باب شکاکیت، نگاهی به شکاکان قدیم و سوفسطاییان انداخته‎ایم و پس از آن شک روشی دکارت را مورد نقادی قرار داده‎ایم؛ چون او حد فاصل میان فلسفه قدیم و جدید و پدر فلسفه جدید است. دکارت درصدد یافتن راهی برای شناخت حقیقت بود و به همین دلیل ابتدا در همه چیز شک کرد و تلاش نمود که به یقین برسد. نگارنده بر این اعتقاد است که علاوه بر شک روشی دکارت، فلسفه دکارت به دلیل قول به ثنویت ذهن و عین، زمینة نوعی شکاکیت واقعی را پی‎ریزی کرده است. در ادامه به شکاکیت هیوم پرداخته‎ایم و اثبات کرده‎ایم که نتیجه منطقی آرایش شکاکیت است و آن را مورد نقادی قرار داده‎ایم. پس از آن به کانت پرداخته‎ایم چون اهمیت نقش کانت در فلسفه جدید تا آنجاست که مورخان فلسفه، فلسفه جدید را به دو دوره قبل و بعد از کانت، تقسیم کرده‎اند، چنانکه فلسفه یونان را به دو دوره قبل و بعد از سقراط تقسیم کرده‎اند. نگارنده معقتد است که کانت با پذیرش و تعمیم اشکال هیوم در باب علیت و پیشینی کردن آن‎ها به شکاکیت رسیده است و آدمی را ناتوان از شناخت واقع دانسته است. به همین دلیل کانت معتقد است که عقل نظری فقط پدیدارها را درک می‎کند و از ادارک شیء فی نفسه ناتوان است. شکاکیت کانت زمینه ساز شکاکیت‎های بعد و پیچیده‎تر از شکاکیت‎های قبل از اوست، چون در واقع شکاکیت خام گذشته که ناشی از اصالت واقع خام بود به شکاکیت‎های پیچیده‎ای تبدیل شد که کانت آن را ارائه کرد یا زمینه ساز آن شد. در پایان به نقد و بررسی مدعا و ادله شکاکان پرداخته‎ایم. ابتدا مدعای آن‎ها را مورد نقادی قرار داده‎ایم و سپس نگاهی نقادانه به بعضی از ادلة آن‎ها انداخته‎ایم.

در فرهنگ های لغت برای عدل معانی و کاربردهایی ذکر شده است که مهمترین آنها عبارتند از : تعادل و تناسب ، تساوی و برابری ، اعتدال یا رعایت حد وسط در امور ، استوار و استقامت . می توان گفت : جامع معانی یا کاربردهای یاد شده این است که هر چیزی در جایگاه متناسب خود قرار گیرد به گونه ای که سهم مناسب و شایسته خود را از هستی و کمالات آن دریافت کند و بحق و سهم دیگران تجاوز نکند . در یک تقسیم بندی کلی می توان عدل خدواند را به دو دسته تقسیم نمود که عبارت است از : عدل خدا در جهان تکوین که شامل عدل خدا در آفرینش جهان و عدل خدا را در ادامه زندگی موجودات است و قسم دوم عدل تشریعی خداوند که از دو جنبه قابل بررسی است : اصل تشریع: یعنی انسان ها در برابر تخلف از قوانین و عمل نکردن آنها به تکالیف و نیز : پاداش دادن به آنها در برابر امتثال تکالیف . اگر چه همه مسلمانان به عدل الهی اعتقاد دارند و این مسئله از ضروریات اسلام به شمار می رود ولی هر یک از عقل گرایان و ظاهر گرایان ؛ عدل الهی را به گونه ای خاص تفسیر نموده اند . عقل گرایان که آن را بر اساس حسن و قبح عقلی تفسیر نموده اند خود را معتقد و مدافع واقعی عدل الهی دانسته و منکران حسن و قبح عقلی را در حقیقت منکر عدل به شمار آورده اند. عدل هم در مذهب معتزله ، و هم در مذهب امامیه از اصول اساسی مذهب آنان به شمار آمده است بدین جهت این دو مذهب کلامی را « عدلیه » می نامند . بر هر خردمندی آشکار است که خداوند بعد از آن که انسان را آفرید تا آن که، تمام اسباب زندگی و عبادت را از عقل و ارسال رسل و انزال کتب و سایر لوازم طاعت را بر او فراهم کرد از او عبادت نخواست . نمی بینی از کودکان و مجانین عبادت نخواست ، زیرا که اطفال بالغ نیستند و مجانین از عقل بهره ندارند و خداوند هر چه بر بندگان انجام داده عین رحمت است . خدای تعالی، عادل و دادگستر است ؛ زیرا عدل یکی از صفات کمال است و خداوند عالم ، همه ی صفات کمال را دارا می باشد و نیز کراراً ، در کلام خود عدل را ستوده و ستم را نکوهش می کند و مردم را به عدالت ، امر نموده و از ظلم ، نهی می فرماید . در سوره ی نساء ، آیه ی 40 می فرماید : « اِنَّ اللهَ لا یَظلِمُ مِثقالَ ذَرَّهٍ » ؛ خلاصه ی ترجمه : خدا به اندازه ی ذره ای به کسی ظلم نمی کند . همچنین حضرت علی ( علیه السّلام) در حکمت 446 نهج البلاغه می فرمایند : « اَلعَدلُ یَضَعُ الامورَ مَواضِعَها» عدل قرار می دهد امور را در جایگاهش . بنابراین ، هر پدیده ای در پیش خود ، در نهایت خوبی ساخته شده است ؛ زشتی و ناروایی و یا عیب و نقصی که در بعضی از موجودات دیده می شود ، از راه مقایسه و نسبت پیش می آید . مثلاً مار و کژدم وجودشان نسبت به انسان بد و ناروا است و خار ، چون به گل قیاس شود ، زیبا نیست اما در جای خود، آفریده های شگفت انگیز و سر تا پا زیبایی هستند .

در میان آثار با ارزش در زمینه شخصیت این فقیه عارف ، کارهای بسیار به چشم می خورد اما آنچه جای خالی آن در بین این آثار کاملا مشهود است وجود مجموعه نسبتا جامعی از زندگی شیخ بهائی است مجموعه ای که بتوان دیدگاههای گوناگون را به نمایش گذاشت . البته در این نوشتار ما مدعی نیستیم که همه جوانب زندگی ایشان را دقیق مورد نقد و بررسی قرار داده ایم ؛ چرا که نه از نظر زمانی و نه از نظر دسترسی به همه منابعی که درباره شیخ است ، هیچ یک برای ما میسر نبوده و نیز ذکر تمام آن مطالب در این رساله نه ممکن بود و نه لازمم . برای دستیابی به این هدف ، این اثر درد و بحث اصلی تنظیم شده است : بحث اول نگاهی به زندگانی آثار و افکار شیخ بهائی داریم که از فصول مختلف تشکیل شده است ؛ فصل اول ؛ نسب و خانواده ، فصل دوم ؛ زندگی اجتماعی ، فصل سوم ؛ زندگی سیاسی ، فصل چهارم ؛ زندگی علمی ، فصل پنجم ؛ جایگاه فقهی ایشان ، فصل ششم ؛ شیخ بهاآالدین و علوم دیگر و هر یک از این فصول نیزبه قسمتهای جزئی تر تقسیم شده است در این بحث سعی بر آن نمودیم تصویری ارائه دهیم از حیات اجتماعی ، علمی ، فرهنگی و سیاسی بهاآالدین محمد مشهود و متخلص به شیخ بهائی فقیه عارف ، حکیم ریاضیدان ، منجم ، شاعر ادیب و مورخ محقق نیمه دوم قرن دهم و نیمه اول قرن یازدهم که دوره تاریک عصر صفویه را تا حدی تابناک نمود. ایشان در خردسالی با استعداد شگفت در بسیاری از علوم رایج زمان خویش توانست به مرحله استادی برسد و آوازه شهرت و نبوغش شاه عباس را بر آن داشت که وی را از مقربان بارگاه خویش قرار دهد و بدین صورت در سایه توجهات آن پادشاه با اطمینان توانست آثار ارزنده و نفیسی را از خود بر جای گذارد. در فقه ، آثار، اصول ، آداب صوفیه ، هندسه ، فلک ، حساب ، حکمت کلام مهارت و اطلاع رسانی وافی داشت . در فقه آنچه او نوشته تازگی دارد، در زمینه فتوی راه را برای فقهای بعدی به صورت ابتکاری بازگذاشته است ؛ حدیث شناسی را به طرز نوینی مطرح کرده ؛ در حساب و هندسه نیز نوآوری دارد و بسیاری از مسائل مفصل را حل کرده است مشهورترین اثر ایشان در فقه جامع عباسی ؛ در اصول زبده الاصول ؛ در ریاضی خلاصه الحساب و در نحو صمدیه می باشد امیتاز مولفات بهائی در اینست که عمومی است و از حشو و زواید بدور است . علاوه بر اشتغال به تعلیم و تالیف از خدمات اجتماعی و سیاسی غافل نبوده و در سیاست با تصدی سمت شیخ الاسلامی نقش مهمی در اداره امور ایفا نمود هر چند ایشان ابیات بسیاری سروده لیکن کمتر از او به عنوان یک شاعر حرفه ای یاد می شود، البته اغلب او را به عنوان یک دانشمند یا فقیه مشهور و حاذق در زمان خود می شناسند. آنچه شیخ را نسبت به دیگر شاعران همطراز خود برتر می کند، توانایی او در سرودن شعر به دو زبان فارسی و عربی است . دیوان اشعار عربی و فارسی ایشان با ۲۵۵۳ بیت در این میان جایگاه ویژه ای دارد آثار شیخ را از دو دیدگاه می توان بررسی نمود: یکی از نظر محتوای شعری که در بیان احساسات درونی از آنها استفاده می نموده است و شامل شعر دینی ؛ مدح ؛ مرثیه ؛ توصیف طبیعت ؛ غزل و دیگری از نظر عناوین آثار شعری که شامل الف ) مثنویهای بهائی ؛ مثنوی شیخ ابوالمیثم ؛ مثنوی شیر و شکر؛ مثنوی نان و پنیر؛ مثنوی نان و خرما؛ ب ) وسیله الغوز و الامان فی مدح صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف ) ج ) طوطی نامه ؛ د) پند اهل دانش و هوش به زبان گربه و موش ؛ ه) المخلاه که زیباترین آثار منظوم بهائی معروف به توحید است : تاکی به تمنای وصال تو یگانه اشکم شود از هر مژه چون سیل روانه خواهد به سرآید شب هجران تو یانه ای تیر غمت را دل عشاق نشانه جمعی به تو مشغول و تو غایب زمیانه و بحث دوم که ترجمه مهدویه شیخ بهائی را در بردارد در این قسمت بطور گذرا بیان داشته ایم که دانشمندان سنی و شیعه آثار بسیاری در خصوص مهدی موعود - عجل الله تعالی فرجه الشریف - تالیف نموده اند و به ویژه شعرا که برای ابراز علاقه و دلبستگی شدید خود به ساحت مقدس ولی عصر (عج ) و نیز برای دفاع از عقاید حقه خود اشعار فراوانی را به زبان های فارسی ، عربی و... سروده که در این میان شعرائی که به زبان عربی نغمه سرایی کرده و آثار گرانبها و با ارزشی از خود به یادگار گذاشته اند کم نیستند. از آن میان می توان به مهدویه شیخ بهائی اشاره کرد. زیبائی و جذابیت این قصیده و استحکام آن از نظر ادبی و بلاغی از جایگاه ویژه ای برخودار است مخصوصا آنکه قصیده به زبان شاعری جاری شده که علاوه بر طبع شعر از توانایی علمی بالایی برخوردار است و مسائل دقیق علمی و تاریخی مستند را با الفاظی زیبا در شعر خود آورده است ، این شخصیت هرچند بیش از یک یا دو قصیده درباره حضرت ولی عصر (عج ) نسروده است ؛ ولی به قدری شاعرانه و فاضلانه می باشد که با دهها قصیده برابری می کند. شایسته است احوال و آثار این شخصیت برجسته در میان مردمان انتشار یابد تا جهانیان بدانند که او به تنهائی در کسب علوم کارامتی را انجام می داد و بزرگداشتهایی را که از او یاد شده است در اینجا بنویسیم مثنوی هفتاد من کاغذ می شود. نامش در برگ برگ فرهنگ اصیل تشیع جاودانه باد اما ماخذی که در این کار از آنها مدد جستم به چند بخش تقسیم می شوند: بخش اول منابعی که بصورت مقاله های متوالی در روزنامه ها، مجلات و ماهنامه ها بود؛ بخش دوم منابع به طریق شفاهی و صحبت با صاحبنظران و اساتیدی که در این زمینه و یا در بخشی از آن اطلاعاتی را به اینجانب عرضه داشتند؛ و بخش سوم کار، تجلیل و دیدگاه شخص اینجانب در اطراف این موضوع که آنرا در جای بحث بکار برده ام مهمترین نویسندگانی که از آثارشان بهره برده ام محمدعلی مدرس در اثر گرانبهایش ؛ ریحانه الادب که در تدوین بخش اصل موضوع یعنی شخصیت شیخ بهائی از آن استفاده نمودم و نیز عباس قمی و محمدباقر موسوی خوانساری در آثار پربهای ایشان فوایدالرضویه و روضات الجنات و نیز مصطفی صدری در کتابش رجال و مشاهیر نامی ایران اطلاعات نسبتا کاملی درباره آثار و زندگی بهاآ الدین محمد به من ارائه دادند، در زمینه تدوین بخش حیات علمی آن جناب یعنی شاگردان و استادان وی از کتاب الغدیر علامه