جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع این تحقیق عبارت است از: آرامش در خانواده از دیدگاه اسلام. واژه آرامش در لغت به معنای فراغت، راحتی و ایمنی است. آرامش گوهر گرانسنگی است که هر انسانی از هر مرام و آئینی و در هر شرایطی بدان چشم می دوزد و از آنجا که اسلام دینی جامع و کامل است به این نیاز بشر توجه نموده تا آنجا که یکی از مهمترین اهداف ازدواج را تحصیل آرامش زن و شوهر در کنار یکدیگر می داند. لذا هدف از گردآوری این تحقیق بررسی عوامل تأثیرگذار در ایجاد آرامش در خانواده از دیدگاه اسلام می باشد. در زمینه آرامش کتاب ها و مقالات گوناگونی نوشته شده که اغلب آن ها از بُعد روانشناسی به این موضوع پرداخته اند و بیشتر آن ها نیز برگرفته از متون و منابع غربی می باشد اما امتیاز تحقیق حاضر این است که تلاش شده از جنبه دینی و با توجه به منابع قرآنی و متون روایی ، به بیان عوامل مؤثر در ایجاد آرامش پرداخته شود. این تحقیق از پنج فصل تشکیل شده که ابتدا در فصل اول به مبحث جایگاه خانواده در اسلام و اهداف ازدواج پرداخته شده است و در فصل های بعدی به بیان نقش های عوامل معنوی، اخلاقی ، فرهنگی، اجتماعی و عوامل اقتصادی در ایجاد آرامش در خانواده پرداخته شده است.

انبیاء عظام انسان های برگزیده و ممتازی بودند که به خاطر خصائص عالی انسانی و روحیه پاک بشری از جانب حق تعالی برای هدایت و ارشاد انسان ها برگزیده شده اند. وجود آنها مجمع کلیه صفات عالی بشری و قلبشان سرشار از عشق به خدا و توحید و یگانه پرستی بود. خداوند، آنها را برگزید و به آنها قلبی سرشار از صبر و بردباری عطا نمود تا بتوانند این راه سخت و پر مشقت؛ یعنی هدایت بشر را تحمل نمایند. انبیاء ( ع) از مقام عصمت برخوردار بودند. عصمت؛ به معنی دوری از هر گونه خطا و گناه است. آنها سعی می کردند انسان ها را از گناه و خطا دور نموده، به اطاعت از خدا و ترک گناه راهنمایی کنند؛ البته در راه چنین هدف ارزشمندی، سختی های فراوانی را متحمل شدند؛ زیرا عده ای گمان می کردند که این انسان ها ( انبیاء) به خاطر رسیدن به مقام و ثروت در پی چنین ادعایی برآمده اند و به همین خاطر موقعیت خود را در خطر می دیدند و با این بزرگواران به دشمنی می پرداختند و در این راه از هیچ گونه آزار و اذیتی فرو گذار نمی کردند. انبیاء ( ع) که به منبع الهی متصل بودند و می دانستند که این تلاش ها بی ثمر نیست، سعی و تلاش فراوانی نمودند تا بتوانند انسان ها را هدایت کنند؛ در این میان، عده ای به حقانیت آنها پی بردند، هدایت شدند و به خدای یکتا ایمان آوردند و عده ای دیگر به لجاجت و دشمنی خود ادامه دادند. اعمال و رفتار انبیاء الهی، الگو و سرمشق رفتاری همه انسان ها است؛ چرا که آنها تنها برای راهنمایی و سعادت انسان ها و رضایت خداوند قدم بر می داشتند و تمامی لحظه های زندگی خود را در راه اطاعت و بندگی خداوند و رسالت عظیمشان صرف نمودند و فرمان الهی را به گونه ای شایسته به انجام رساندند. وظیفه ما این است که از تمام اخلاق و رفتار و سکنات ایشان سرمشق گرفته، خدا را به خاطر نعمت بزرگ هدایت، سپاس گوییم و سعی کنیم همچون انبیاء ( ع) جز به رضای الهی قدم بر نداریم. روحشان در جوار حق شاد باد.

موضوع این تحقیق « اخلاق فاطمه زهرا سلام الله علیها با رویکرد خانوادگی، تربیتی و اجتماعی» است. در این تحقیق سعی شده که به رفتار و منش آن بزرگوار در زندگی خانوادگی در برخورد با همسر و پدر، در تربیت فرزندان و ترویج علم و دانش، در برخورد با نامحرمان، در ایثار دیگران بر خود توجه شود و بدین وسیله، الگویی مناسب برای زندگی فردی و اجتماعی همگان ارائه دهد. این پژوهش شامل دو بخش است: بخش اول « فاطمه زهراسلام الله علیها از تکوین تا ازدواج » که شامل سه فصل است: فصل1. مقام و منزلت فاطمه زهراسلام الله علیها؛ فصل 2. اسامی و القاب فاطمه زهرا سلام الله علیها؛ فصل 3. شمه ای از کودکی و عوامل تربیت فاطمه زهرا سلام الله علیها . بخش دوم« الگو سازی و اخلاقیات فاطمه زهرا سلام الله علیها » که شامل یک مقدمه و سه فصل می باشد و هر فصل دارای چند قسمت است: مقدمه: الگو و ضرورت نیاز به الگو یابی؛ فصل 1. الگو سازی و اخلاق خانوادگی فاطمه زهراسلام الله علیها که دارای سه قسمت است: فاطمهسلام الله علیها و پدر، فاطمهسلام الله علیها و انتخاب همسر، فاطمه سلام الله علیها در خانه ی همسر. فصل 2. الگو سازی و اخلاق تربیتی فاطمه زهراسلام الله علیها که دارای دو قسمت است: فاطمهسلام الله علیها و تربیت فرزندان، فاطمه سلام الله علیها و علم و دانش. فصل3. الگو سازی و اخلاق اجتماعی فاطمه زهراسلام الله علیها که دارای سه قسمت است: فاطمهسلام الله علیها و عفت و حیا، فاطمه سلام الله علیها و توجه به جسم، فاطمه سلام الله علیها و مردم داری. منابعی که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفت کتابهای روایی بود که در آنها احادیثی در رابطه با حضرت زهرا سلام الله علیها وجود داشت مانند آثار شیخ صدوق ( الهدایه، علل الشرایع، خصال)، آثار شیخ مفید ( احکام النساء، الارشاد)، بحار الانوار مجلسی و بسیار کتب روایی دیگر. روش انجام این پژوهش اسناد و مدارکی و کتابخانه ای است.

این تحقیق با موضوع «احترام به آراء و افکار دیگران از دیدگاه آیات و روایات» در شش فصل تنظیم شده است: فصل اولِ این تحقیق پس از بررسی واژه های مربوط به موضوع به تعریف و اهمیت موضوع در روابط اجتماعی پرداخته، به توجه اسلام به عنوان یک مکتب کامل به آزادی های فردی و اجتماعی اشاره می کند. فصل دوم به گونه های روبه رو شدن با آرا و افکار انسان ها را در چهار نوع بررسی می کند: پذیرش و تسلیم در برابر اندیشه و رأی دیگران، مخالفت و تعصب ورزی در مواجهه با رأی دیگران، مواجهه منطقی با رأی دیگران که بین دو حد بالا است و برخوردهای نامناسب تبلیغاتی. فصل سوم به آثار احترام به آرا و افکار دیگران پرداخته، آن را در سه بخش بررسی می کند: الف آثار فردی که عبارت اند از: آمادگی روانی برای پذیرش دیدگاه های مناسب، حرکت افراد در جهت اجرای عدالت و افزایش عزت نفس در افراد. ب آثار اجتماعی که عبارت اند از: گسترش نظام مشورت و فرهنگ مشاوره، بهبود روابط اجتماعی و ارتقای فرهنگ عمومی. ج آثار علمی که عبارت اند از: برقراری مذاکره و مناظره در مسائل علمی، تولید علم، نقد یافته های علمی و پیشرفت علم. فصل چهارم به پیامدهای عدم احترام به آرا و افکار دیگران می پردازد. فصل پنجم در مورد راه های گسترش فرهنگ احترام به رأی دیگران است. فصل ششم به بررسی سیرة اولیای دین در مواجهه با آرا و افکار دیگران پرداخته است؛ برای مثال، پیامبر اسلام| از طریق تماس های فردی، برخورد ملایم، استدلال با حکمت، جدال به شیوه احسن و موعظه حسنه، در آرا و افکار مخالفان تأثیر می گذاشتند.

انگیزش، از اساسی ترین مباحث در اخلاق نظری و عملی، و فرایندی است که طیّ آن، عاملی درونی در انسان به نام انگیزه، رفتار او را نیرو و شدّت می بخشد و جهت می دهد; از این رو، عنصری مهم و تأثیرگذار بر رفتار انسان به شمار می آید. از سوی دیگر، چون رفتارهای اخلاقی انسان میان دیگر رفتارهای او، به دلیل رابطه مستقیم رفتارهای اخلاقی با سعادت جاودانی انسان، اهمیت و جایگاه ویژه ای دارد، بررسی و شناخت این رفتارها و چگونگی ایجاد، تغییر، تقویت و تضعیف آن ها به شدّت با اهداف اخلاقی مرتبط می شوند و اهمیت می یابند. هدف از این تحقیق، یافتن و تبیین دیدگاه متون دینی در اسلام و به طور عمده، قرآن کریم درباره سرچشمه های فطری انگیزه های اخلاقی، سپس شیوه ها و زمینه های تقویت این انگیزه ها است. برای رسیدن به هدف پیشین، ابتدا به بررسی تک تک آیات قرآنی پرداخته شده و آیاتی که مرتبط با موضوع به نظر می آمدند، دسته بندی، و دلالت هر یک بررسی شده است. ضمن بحث ها مؤیّدها و شواهدی نیز از میان احادیث و یافته های علمی جدید بیان شده است. تحقیق، پنج 5 فصل دارد که یافته های اصلی آن بیش تر در دو فصل 3 و 4 آمده است که چکیده ای از آن ارائه می شود: 1. دسته ای از آیات، بر وجود آگاهی های فطری دلالت دارند که این آگاهی ها، مستقیم یا غیر مستقیم به بینش های اخلاقی مربوط می شوند. از سوی دیگر، چون داشتن بینش، در جهت دادن به انگیزه مؤثّر است و تقویت آن، زمینه تقویت انگیزه را فراهم می کند، انگیزه های اخلاقی را می توان با فطریات شناختی مرتبط دانست و با هدایت و تقویت آن ها، انگیزه های اخلاقی را نیز هدایت و تقویت کرد. 2. درباره گرایش ها، دلیلی بر وجود گرایش های اصیل فطری اخلاقی یافت نشده است; بلکه آن چه از ادلّه مورد بحث به دست آمده، این است که سرچشمه انگیزه های اخلاقی، خداگرایی و کمال گرایی نامتعیّن انسان است که در فطرت بشر ریشه دارد و جهت یابی آن ها به سوی انگیزه های اخلاقی، نیازمند هدایت است. 3. درباره شیوه ها و زمینه های تقویت انگیزش اخلاقی نیز به مواردی اشاره شده است که عبارتند از عرضه مستقیم اطّلاعات و بینش ها، فراهم ساختن زمینه های تفکّر و تعقّل، فراهم آوردن زمینه همنشینی با عالمان دین و نیز بیان نتایج و غایات رفتار یا ارزش اخلاقی، تصویرپردازی از حقیقت اعمال، تمجید و تعظیم ارزش ها، ستایش از پیروان ارزش و دارندگان صفات نیک، اقدام برای هجرت یعنی دوری گزیدن از محیط های نامساعد و تغییر گروه همسالان، اقدام برای جهاد و امر به معروف و نهی از منکر، اصلاح روابط خانوادگی و سرانجام، زدودن انحراف های اجتماعی از جامعه مسلمانان; البتّه چهار مورد اخیر از طریق زمینه سازی در تقویت انگیزه های اخلاقی و تضعیف انگیزه های ضدّ اخلاقی، تأثیر می کنند.

حضرت فاطمه زهرا(س) یکی از حجت های خداوندی است و جنبه الگویی و رهبری دارد و حضررات ائمه در اعمال و رفتار، وی را سر مشقشان قرار می دادند. وی تنها زن معصوم امت اسلامی است که نقش رهبری دارد و به عنوان«حجت» و « اسوه» برای مردم معرفی و اطاعتش واجب می باشد بنابراین ابعاد فکری و زندگیش باید کاملا شناخته شود در این نوشتار، اصالت خانوادگی فاطمه(س) نحوه ازدواج ایشان، تأمین حقوق شوهر و آیین همسرداری و خانه داری، شیوه های تربیتی و پرورش فرزندان و رفتارهای ایثارگری او با مردم و اجتماع و آموزش و پرورش اجتماعی مکتب آن حضرت ترسیم شده است و ثابت گردیده که دختر رسول گرامی اسلام با حفظ شئون عصمت و حجاب و حیا و وقار کامل در صورت لزوم یک زن فعال سیاسی و اجتماعی بود دراین میان خطبه های دشمن شکن او در مسجد رسول الله و در میان زنان مدینه و مناظرانش با خلیفه و استمداد وی از مهاجرین و انصار و رفتن او به خانه های مسلمان متشخص مورد بررسی قرار گرفته است. و بالاخره ابعاد معنوی و عبادت های ملکوتی و مصاحبه های طولانی آن حضرت با ملائکه خاطر نشان شده و در پایان بحث نیز به مجموعه ای از کرامات آن حضرت اشاره شده است.

پیامبر«صلی الله علیه و آله وسلم » روزها را روزه می گرفت و شب هارا به عبادت مشغول بود تا پس از چهل روز، فرشته وحی نازل شد و برای آن حضرت از غذاهای بهشتی ( خرما، انگور و به نقلی سیب) آورد تا با آن ها افطار کند و چون برای نماز و عبادت برخاست، جبرئیل عرض کرد: امشب از نمازهای مستحبی درگذر و نزد خدیجه « سلام الله علیها» برو که خداوند اراده فرموده امشب از صلب تو فرزندی پاک و پاکیزه به وجود آورد.برای حضرت، نام های بسیاری را ذکر کرده اند که مشهورترین آنها نه نام در حدیث ذیل آمده است.قال ابوعبدالله: لفاطمه تسعه اسماء عندالله عزوجل: «فاطمه و الصدیقه و المبارکه و الطاهره و الزکیه و الراضیه و المرضیه و المحدثه و الزهراء. »و از جمله القاب آن حضرت : امه الله، بضعه رسول الله، زوجه ولی الله مبشره الاولیاء، تفاخر الفردوس، ریحانه النبی، ودیعه الرسول، الکوکب الدری، سیده النساء...... حضرت فاطمه زهرا « سلام الله علیها» به راستی چون مادری دلسوز و فداکار، غمخوار پدر بود، وقتی ابوطالب و خدیجه، هردو در یک سال با پیامبر وداع کردند، فقط فاطمه تسکین بخش آلام پدرو غمگسار او بود. او باید جای هر دو را پر می کرد و چنین نیز کرد. زندگی زن و شوهری چون امیرالمومنین و حضرت فاطمه زهرا « سلام الله علیها» برای هرمرد و زن مسلمانی بهترین درس زندگی است. حضرت فاطمه زهرا « سلام الله علیها» برقرارکننده زمینه های زندگی درخانه، و علی«علیه السلام» نمونه اعلای همسرداری وپدری مهربان و مربی برای فرزندان، و معارفی دلسوز در امور خانه و خانواده بود. حاصل ازدواج فرخنده حضرت علی علیه السلام و حضرت فاطمه زهرا«سلام الله علیها» پنج فرزند به نام های حسن و حسین و دو دختر به نام های زینب کبری « سلام الله علیها» ملقب به عقیله بنی هاشم و زینب صغری « سلام الله علیها» یعنی ام کلثوم . حضرت علی«علیه السلام » و حضرت فاطمه زهرا « سلام الله علیها» یک زوجی هستند که نشان دادند که ازجنبه مادی و جمع ثروت به دنیا و مافیهایش بی اعتنا هستند، فدک به عنوان یک ثروت برای حضرت فاطمه زهرا « سلام الله علیها» ارزشی ندارد، ولی فدک به عنوان یک حق ربوده شده و اینکه حق را باید احیاء کرد، برای همان حضرت فاطمه زهرا « سلام الله علیها» آن قدر ارزش دارد که می آید در مسجد مدینه: علی حشد من نسائها. با رحلت پیامبر اکرم«صلی الله علیه و آله و سلم» امیدها برباد رفته بود غم فراق پیامبر روح و پیکر تنها یادگار پیامبر را به شدت آزرده بود با وجود تمام مشکلات و غم ها غمی که جانسوز بود گرفتن حق حضرت فاطمه زهرا « سلام الله علیها» بود به تحقیق می توان گفت که راز غصب فدک خلافتست چرا که بعد از فوت پیامبر عمر به ابوبکر گفت: این ملک بزرگ فدک که در دست علی«علیه السلام » و حضرت فاطمه زهرا « سلام الله علیها» است وبین مردم پخش می کنند قلوب خلق متوجه حضرت علی علیه السلام می شود و خلافت برما مستقر نمی گردد، باید هر طوری شده فدک را از دستشان بیرون آورد. بعد از رحلت پیامبر«صل الله علیه و آله و سلم» دشمنان خدا(عمر) به در خانه پیامبر « صل الله علیه و آله و سلم» رسیدند و در را کوبیدند و فریاد کنان آتش خشم خودشان را نشان دادند اما حضرت فاطمه زهرا « سلام الله علیها» همچنان با مقاومت در پشت در خانه ایستاده بود که ناگهان حضرت فاطمه زهرا « سلام الله علیها» خودش را در آغوش فضه انداخت و گفت مرا بگیر که محسنم را کشتند. در تاریخ شهادت آن حضرت بین شیعه و سنی اختلاف است، بعضی گویند در سن 18 سالگی، هفتاد و پنج روز بعد از رسول خدا به شهادت رسیدند. مرحوم شیخ طوسی می فرماید: در روز سه شنبه جمادی الآخر سال یازدهم بعد از هجرت وفات کردند و گفته شده است از قول ابن عیاش که در روز 21 ماه رجب وفات کرده است. مرحوم طبرسی می فرماید: چهارماه بعد از رسول خدا در حالی که سن مبارکش 23 سال بود به شهادت رسیدند. در اینکه محل دفن حضرت فاطمه زهرا « سلام الله علیها» کجاست، در روایات مختلف اشاره هایی شده ولی اینکه در کجا مدفون است سه قول است: 1-در نقلی آمده، حضرت در بقیع دفن شده. 2-در نقلی دیگر آمده، دفن آن حضرت در روضه بوده است. 3- حضرت فاطمه زهرا « سلام الله علیها» در خانه اش دفن شده.

موضوع این پژوهش بررسی وضعیت شیعه در عصر غیبت صغری و عملکرد نواب و وکلای حضرت مهدی در آن دوران است و هدف از نوشتن آن این است که یادآور شویم که عصر حاضر که همان عصر غیبت کبری است از بعضی جهات مشابه غیبت صغری می باشد. همان گونه که در دروان غیبت صغری وکلا توانستند با بهره گیری از حداقل امکانات این دوران را با موفقیت بگذرانند و شیعه را از انحرافاتی که ناشی از ورود به دوره جدیدی از حیات شیعه بود حفظ نمایند در حال حاضر نیز امکان حفظ و حتی انتشار عقاید صحیح شیعی وجود دارد فقط کافی است تا همانند دوران غیبت صغری شرایط را شناخته و موانع را برطرف سازیم. لازم به ذکر است که برای بررسی عصر غیبت صغری ، شناخت اجمالی از شرایط حاکم قبل از این عصر، ضروری به نظر می رسد. یعنی سالهای آخر زندگانی ائمه بزرگوار عسگریین که اختناق به بیشترین حد خود رسیده بود. به گونه ای که این بزرگواران گاه و بیگاه توسط خلفای عباسی مورد اهانت قرار می گرفتند و به مناطق مختلف تبعید شده و یا به زندان فرستاده می شدند. دستگاه خلافت که اخبار متواتری پیرامون میلاد حضرت مهدی ( علیه السلام) شنیده بود از هیچ تلاشی برای از بین بردن ایشان فروگذار نکرد. پس از وفات امام حسن عسگری پدر بزرگوار حضرت مهدی ( علیه السلام)، دوران غیبت صغری شروع شد. خفقان سیاسی در این دوران سبب شد تا وکلا در نهایت تقیه و هوشیاری عمل نمایند. سفرا در جاهای مختلف کارمندانی داشتند که برخی از وظایف خود را به ایشان که مورد اعتمادشان بودند واگذار می کردند. البته نواب خاص حضرت مهدی ( علیه السلام) فقط چهار نفر بودند که نام های ایشان به ترتیب عبارت بود از عثمان بن سعید عمری، محمد بن عثمان بن سعید عمری ، حسین بن روح نوبختی و علی بن محمد سمری ( رحمه الله علیهم) که با وفات هر یک ، امر سفارت ، به دیگری تفویض می شد و ایشان نیز توسط توقیعاتی که از سمت خود ناحیه مقدسه برایشان فرستاده می شد بر این مهم مطلع می شدند . وجود کراماتی برای نواب خاص حضرت سبب می شد تا زودتر مورد اعتماد مردم قرار گیرند. ایشان وظایف و سمت های مهمی بر عهده داشتند که باید تمامی آنها را با دقت تمام و بدون ایجاد حساسیت حکومت به انجام می رساندند و البته در انجام آن موفق بودند. مطالب ذکر شده در قالب چهار فصل با عناوین زیر بیان شد: فصل اول : وضعیت شیعه قبل از عصر غیبت صغری . فصل دوم : ضرورت غیبت صغری و شرایط شیعه در آن عصر. فصل سوم : جایگاه نهاد وکالت در غیبت صغری . فصل چهارم : نواب خاص حضرت مهدی در عصر غیبت صغری . کتب استفاده شده در این پژوهش از انواع کتب رجالی ، روایی و تاریخی می باشد . از جمله کتب رجالی می توان رجال علامه طوسی را نام برد. کتاب اصول کافی کلینی و الغیبه طوسی از کتابهای روایی مورد استفاده بودند و نیز ازکتابهای تاریخی می توان به الکامل ابن اثیر و نیز تاریخ یعقوبی اشاره کرد. با توجه به این که کشف حقایق مورد نظر بوده است می توان گفت ، این تحقیق از نوع تحقیقات بنیادی است و با توجه به اینکه مسائل تاریخی مورد پژوهش قرار گرفته است پس به اعتباری ، تلفیقی از دو روش تاریخی بنیادی است و برای نتیجه گیری بهتر هم عوامل خاص در ارتباط با موضوع و هم مدارک و اسناد مورد تحلیل قرا رگرفته است بنابراین تحقیق تحلیلی توصیفی می باشد . از نظر روش جمع آوری اطلاعات نیز از نوع پژوهش های کتابخانه ای است. دامنه این تحقیق نیز از سال 265 تا 329 را در بر می گیرد یعنی از زمان تولد حضرت مهدی ( علیه السلام) تا اتمام دوران غیبت صغری . هر چند که برای بررسی این دوره ضروری بود تا اندکی قبل از شروع این دوران نیز بررسی شود تا علل وقوع غیبت صغری مشخص گردد. فرضیه تحقیق عبارت است از اینکه ، امام در تمامی احوال حتی در شرایطی که بنا به مشیت الهی باید از پیروانش کناره گیرد و ارتباط مستقیم با ایشان نداشته باشد، خیر رسان امت خویش است و در تمامی زمانها بر امور ایشان نظارت داشته و سعی در حفظ کیان اسلامی دارد و در هیچ شرایطی از وظایف خویش کناره نمی گیرد. نتایج تحقیق عبارت است از اینکه همانگونه که شرایط خاص غیبت صغری مانع از این نشد که وکلا پایگاه اجتماعی خویش را حفظ کرده و مکتب تشیع را به طور صحیح به نسل بعد انتقال دهند ما نیز با الگو گرفتن از آن دوران می توانیم با بهره گیری از نقاط قوت و رفع نقاط ضعف به تثبیت موقعیت شیعه در عصر حاضر بپردازیم و زمینه ظهور حضرتش را فراهم کنیم.

اسطرلاب یکی از قدیم ترین ابزارهای نجومی است که از زمان باستان مورد استفاده منجمان بود. این ابزار در سه نوع کروی، مسطح و خطی ساخته می شد. هرچند از منشأ این ابزار اطلاع دقیق و قطعی در دسترس نیست، مبتکر و سازنده اسطرلاب خطی، شرف الدین طوسی، ریاضیدان و منجم بزرگ قرن ششم و هفتم قمری، شناخته شده است. شهرت او بیش تر به خاطر نوآوری هایش در علم جبر است. شرف الدین طوسی با خلاقیتی ویژه اسطرلاب خطی را ابداع کرد که دقت آن به راحتی با افزایش طول اسطرلاب زیاد می شد؛ درحالی که افزایش دقت اسطرلاب مسطح، چه به لحاظ ساخت و چه به لحاظ هزینه و کاربرد، خیلی پیچیده تر بود. این وسیله را به علت شباهت آن به عصا، منجمان عصای طوسی می نامیدند. از شرف الدین طوسی دو رساله در مورد اسطرلاب خطی در دست است. یکی از دو رساله (که مفصل تر است)، توسط طوسی تقریر شده و کمال الدین ابن یونس (د قرن هفتم ق)، ریاضیدان، منجم، فقیه و ... که در دوره ای شاگرد طوسی بوده است، آن را نوشته است. نسخه های متفاوتی از این رساله در دست است که می توان آن ها را با توجه به فصل بندی و مقدمه متفاوت آن ها، در سه دسته مجزا تقسیم کرد. اسطرلاب خطی مانند بیش تر ابداعات نجومی مسلمانان هرگز نتوانست به جایگاهی مانند اسطرلاب مسطح برسد. با وجود سادگی ساخت و برخی کاربرد های اسطرلاب خطی عدم استقبال از این ابزار خود به عنوان یک مسئله مطرح است. برای این مسئله پاسخ هایی می توان مطرح کرد: کار با این اسطرلاب در همه موارد آسان نیست؛ اسطرلاب مسطح به عنوان وسیله ای که بخش اعظم کاربرد آن در اختربینی بوده است، به استفاده کننده از آن نوعی وجهه اجتماعی می داده که چنین اثری برای اسطرلاب خطی متصور نیست؛ بیان پیچیده مطالب در رساله مفصل تر طوسی که نسبت به رساله دیگر فراگیری بیش تری داشته (پنج نسخه از آن به جا مانده است) را می توان در این مسئله موثر دانست. مراکُشی (د قرن هفتم ق) در جامع المبادی والغایات فی علم المیقات و نجم الدین مصری (د قرن هشتم ق) در کتاب فی الآلات الفلکیة نیز در کتاب های خود به اسطرلاب خطی پرداخته اند. پایان نامه حاضر به همراه تصحیح و ترجمه فارسی دو رساله طوسی و همچنین ترجمه قسمت هایی از کتاب مراکشی و مصری به فارسی، به بررسی تاریخچه و ساختار اسطرلاب مسطح و ساختار و کاربرد اسطرلاب خطی می پردازد.