جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پایان نامه در پنج بخش با این عناوین احسان و محسنین با تکیه بر آیات و روایات بررسی شده است: بخش اول، کلیاتی در باب احسان: معانی لغوی و اصطلاحی احسان، جایگاه احسان در قرآن و روایات؛ بخش دوم، حوزه های احسان: احسان به نفس، احسان در خانواده، احسان در اجتماع؛ بخش سوم، شناخت محسنین و ویژگی های آنان: ویژگی های محسنین، مصادیق محسنین در قرآن؛ بخش چهارم، آثار و نتایج احسان: نظام پاداش محسنین، بررسی آثار احسان؛ بخش پنجم، عوامل و موانع قبولی احسان.

موضوع این تحقیق پایانی احسان در قرآن و سنت و پیامدهای اجتماعی و فردی آن است. با توجه به این که در دین انسان ساز اسلام احسان تاثیر به سزایی در خودسازی و خدمت به افراد جامعه را دارد لذا به نظر می رسید که تحقیقی در این باره صورت گیرد. با عملی کردن جلوه های احسان در بطن جامعه می توان در جهت تکامل و حسن روابط انسانی گام های موثری برداشت. به طور خلاصه می توان گفت جهت ترویج فرهنگ احسان در جامعه می بایست ابتدا احسان را بشناسیم تا بتوانیم راه سعادت خویش را پیدا نماییم تا در ورای خودسازی بتوان در جهت خدمت رسانی به جامعه نیز کمک کرد. همه دستورالعمل های اسلام همچون دانه تسبیحی به هم گره خورده اند که احسان رشته اتصال آن هاست و با به کار بستن و عمل کردن به آن می توان گفت زندگی بشر حال و هوای دیگری پیدا می کند و زندگی زیبایی خاصی می یابد. در همین راستا در این تحقیق پایانی به تفصیل درباره احسان و مصادیق آن و اثرات فردی و اجتماعی و دنیوی و اخروی آن به بحث پردازیم همچنین انواع احسان و ... را نیز مورد بررسی قرار می دهیم: جمع آوری مطالب و اطلاعات به روش کتابخانه ای صورت گرفته است. واژگان کلیدی این تحقیق پایانی برّ، صنیعه، محسن، احسان، اصطناع، عفو و معروف می باشد.

این تحقیق خبرهای غیبی را در آیات قرآن کریم و روایات معصومین بررسی کرده و موضوعات آن به این قرار است: مقدمات، کلیاتی درباره موضوع مانند تعریف و اهمیت آن، غیب و معانی آن؛ بخش اول، اخبار غیبی جنبه ای از اعجاز قرآن؛ بخش دوم، مغیبات تاریخی: اخبار غیبی مربوط به مردم پیش از اسلام، اخبار غیبی مربوط به معاصران پیامبراسلام، اخبار غیبی مربوط به پس از آن حضرت اعم از پیشگوییهای محقّق شده و پیشگوییهایی که هنوز محقق نشده نظیر ظهور مصلح جهانی و جهان پس از مرگ؛ بخش سوم، اخبار و اشارات علمی در قرآن.

در این پژوهش به دو مبحث توجّه شده است: الف) اختلاف قراءات. ب) اثر آن در تفسیر. در مبحث قراءات ، پیدایش آنها، نام قاریان، شرح حالی مختصر از زندگی آنان، اسناد هر قاری تا رسول خدا، طرق نقل راویان آنها، تاریخ انتشار قراءات در نقاط مختلف و قرائتهای رایج امروز در جهان اسلام و نیز دلیل رواج قرائت حفص مورد کنکاش و جستجو قرار گرفته است. همچنین کلمات مورد اختلاف قاریان در قرآن که بالغ بر 2400 کلمه است، از جنبه های مختلف مورد دسته بندی و تقسیم واقع شده است، چون این کار در سنجش میزان تأثیر این اختلافات در ترجمه و تفسیر قرآن بسیار مؤثّر است. همچنین مقایسه این اختلافات با سیاهه مصحف از این طریق امکان پذیر است. در زمینه تفسیر، 60 تفسیر مورد مراجعه کتابخانه ای و بررسی قرار گرفته که از این میان به 8 تفسیر به تفصیل پرداخته شده است. نمونه های متعدّد از متن آن تفاسیر، در رابطه با اختلاف قرائت برگزیده شده است. سپس نتیجه گیری و تحلیل نوع انعکاس اختلاف قراءات در این تفاسیر آورده شده است. این پژوهش نتیجه می گیرد که اختلاف قرائت هر چند در برخی موارد ترجمه قرآن را تغییر می دهد، ولی مفهوم اصلی و تفسیر مترتّب بر آن را تغییر نمی دهد.

اخلاص در مفردات راغب به معنی صافی، و چیزی است که آلایش آن زائل شده و صافی چیزی است که آلایش در آن وجود ندارد واژه اخلاص به عنوان صفت برای مواد اعم از معدنی و یا آلی نظیر آهن خالص، شیر خالص به کار می رود و خالص کردن فکر و عمل در قرآن کریم به خداوند سبحان نسبت داه شده است. در معنی رزق معلوم سخنان بسیاری وجود دارد آیا وقتش معلوم است ، یا بقا و دوامش، و یا سایر مشخصات آن اما بنا بر آنچه گفته می شود رزق معلوم تعبیر سربسته ای است که برای مواهب توصیف نشدنی. اطاعت امر الهی ازمراتب اخلاص می باشد که اطاعت امر الهی واجب یا مستوجب رسیدن به ثواب ها می باشد که خداوند بای اطاعت کنندگان وعده داده است وبه عبارت دیگر خدایش را می پرستند با طاعت امر او به امید آن که خداوند وعده هایی که به مخلصین داده به او مرحمت می فرماید خواه ثواب اخروی را از خداوند امید داشته باش یا ثواب دنیوی اولین درجه اخلاص آن است که عبادت، از هر فساد شرعی که باطل کننده عمل ازبین برنده پاداش خالص باشد یعنی عمل از شائبه ریا و به گوش رساندن و شرک پنهان، خالص باشد و تا وقتی که برای کسی چیزی از دوست داشتن مدح و آزرده شدن از نکوهش مانده باشد، اطمینانی به رهایی او و از همه وجوه شرک نیست که آن پنهان تر از هر پنهانی است. اخلاص ضد ریاست و معنای آن، این است که قصد نیت از هر نوع آلودگی برکنار باشد اگر شخص عملی را به قصد نیت قربت انجام دهد ولی این قربت را با یک غرض دنیوی ضمیمه سازد عملش مشوب بوده و خالص نخواهد بود. پیمودن مراحل سیر سلوک یکی از عالی ترین مقام اخلاص است.در اثر اخلاص، مرکز تابش انوار الهی گردد و حکمت و دانش از قلب بر زبان جاری می گردد.رسول خدا(ص) فرمود : هر کس که چهل روز خالص و فارغ برای خدا باشد چشمه های حکمت بر زبانش جاری می گردد. عدم توقع از دیگران و پشیمان نشدن و اخلاص کیفیت توجه است و مصونیت از طوفان غرائز و درپی کارهای انجام نشده و ... ازنشانه های اخلاص می باشد. توجه به ارزش ها، تفکر در آفرینش، توجه به سود قطعی، توجه به بی ارزشی دنیا، توجه به صفات خداوند و ... از عواملی می باشد که سبب می شود اخلاص در انسان راه یابد. موانعی وجود دارد که باعث می شود اخلاص انسان ها از بین رود از جمله آن عوامل ریا و تکبر و اکتفا به علوم آزمایشی و شیطان و هوای نفس باعث می شود که اخلاص را از بین ببرند. آثاری اخلاص وجود دارد که انجام دهنده آن با آثاری را به همراه دارد و از اثار اخروی اخلاص می توان به اخلاص در عقیده، قصد قربت در اخلاص را می توان نام برد اخلاص موجب قرب خداوند و لقا اوست. کسی که امید لقا پروردگار خود را دارد باید اخلاص پیشه کند، پس هر کس به لقای پروردگار خود امید دارد و باید به کار شایست بپردازد و هیپ کس را در پرستش پروردگارش شریک نسازد اخلاص علم را به قلب انسان هدیه می کند و چشم انسان را به نور حقیقت می گشاید. آثار دنیوی اخلاص برآورده شدن حاجت دنیایی و بصیرت و حکمت، موفقیت در کارها کفایت امر و درمانده نشدن در کارها... می باشد که خداوند عزوجل فرمود: اگر بنده خدا را دوستدار اخلاص و خداجویی بیابیم اداره امور را شخصا به عهده می گیرم. نتیجه اخلاص: ارتباط خالصانه انسان با خدا، نورانیت ضمیر و صفای باطن و بصیرتی به همراه دارد که انسان را در پیچ و خم های زندگی و بن بست ها و مشکلات، هدایت می کند. امام علی(ع): می فرماید عند تحقق الاخلاص تستنیر البصائر. هرگاه خلوص در دل آید، نورانیت و بینش به همراه آن می آید.

این پایان نامه در دو بخش تنظیم و تدوین شده است: از آنجا که اخلاص از نیت خالص نشأت می گیرد، بخش اول به نیت و مسائل مربوط به آن اختصاص یافته است. در بخش دوم، معانی لغوی و اصطلاحی اخلاص، اخلاص در سه مرحله ی قبل و حین و بعد عمل، رابطه ی اخلاص و اراده ی وجه الله، مراتب اخلاص، امتیازات مخلصین و مخلصین، سوره ی اخلاص، آفات اخلاص، و پندار اخلاص بررسی شده است.

مباحث اصلی این پایان نامه در دو بخش به این شرح آمده است: بخش اول، احسان: مفهوم احسان، فرق اسلام و ایمان و احسان، احسان در معامله، فرق احسان و ایثار، صدقه و احسان، فرق جود با احسان، برّ، تفاوت بین انفاق و برّ و معروف، احسان و آثار آن در دو جهان، فراگیری احسان، فرق احسان ذاتی و عرفی، تفاوت عدل و احسان، پیش دستی در احسان، قصص احسان در قرآن و مفهوم احسان از دیدگاه مفسرین قرآن و روایات و...; بخش دوم، ایثار: فلسفه یِ ایثار، ارزش ایثار در آیینه یِ قرآن، ایثار و نذر، ایثار و علی(ع)، ایثار امام علی(ع)، ایثار و زهد فاطمه یِ زهرا(س)، ایثار به دیگران، مواسات، لزوم فداکاری و ایثار در حسن خلق، شیوه هایِ ایثار و فداکاری، ایثار و اهداف ایثار و....

این تحقیق در سه بخش به نگارش درآمده است: در بخش اول، واژگان احسان و محسنین و نظایر آن در لغت و اصطلاح قرآن کریم بررسی شده است؛ در بخش دوم، انواع احسان مانند احسان خدا به بندگان و احسان بندگان به خدا، احسان به والدین، احسان به پیشگامان، احسان به دیگر همنوعان، و نیز محسنان نمونه در بیان قرآن کریم معرفی گردیده است؛ در بخش سوم، را عنوان سیمای محسنین از پشتوانه های احسان و پاداش محسنین بحث شده است.

نام ابراهیم علیه السلام در قرآن 69 بار آمده و در 25 سوره ی قرآن فرازهای برجسته ی زندگی او بیان شده است و یک سوره از قرآن به نام سوره ی ابراهیم علیه السلام می باشد. از این مطالب فهمیده می شود که قرآن عنایت خاصّی به این مسأله داشته و تأکید می کند که مسلمانان زندگی این بزرگ مرد الهی را تحت بررسی و مطالعه قرار دهند تا او را بشناسند و الگوی خود سازند و در کوران زندگی از مکتب پر مایه و سازنده ی او الهام بگیرند و در پرتو آن انسانی قویدل، قاطع، شجاع و خداپرست مخلص شوند. هدف ما داستان سرایی و اطلاع خشک از داستان زندگی ابراهیم علیه السلام بدون توجّه به خطّ فکری و عملیش نیست، بلکه هدف آن است که ابراهیم علیه السلام را بشناسیم و از او پیروی کنیم. و هدف من از انجام این تحقیق این مسأله بوده که برای مردم روشن سازم که ابراهیم علیه السلام و در واقع همه ی انبیای الهی به چه خاطر از سوی خداوند برگزیده شده اند و آمده اند تا چه ارزش ها و آرمان هایی را برای مسلمانان مشخص کنند و برای همان ارزش ها مبارزه می کردند و جان و مال و ناموس خود را به خطر انداختند تا اکنون دین اسلام بی کم و کاست و بدون تحریف و دگرگونی در اختیار مسلمانان جهان قرار گیرد و مسلمانان نیز باید قدر این دین مقدس را بدانند و آرمان هایی را که پیامبران با رنج و زحمت بسیار حفظ کرده اند و از آن دفاع کرده اند، مقدّس بشمارند و تحت سلطه ی هیچ دشمنی قرار نگیرند و پیر و همیشگی دینشان اسلام باشند. روشی که من در انجام این کار و طرح این تحقیق دنبال کردم، روشی است که برای هر کس مقدّر می باشد، البتّه در ابعاد متفاوت همان روش کتابخانه ای می باشد. منابع مختلفی را در نوشتن این رساله مورد استفاده قرار داده ام که هر کدام به نوعی از اهمیت خاصّ مربوط به خود، برخوردار است که در واقع منابع تفسیری و روایی و اخلاقی می باشد، از منابع تفسیری که مورد استفاده همگان می تواند قرار گیرد « تفسیر نمونه» در جلدهای مختلف می باشد که آقای ناصر مکارم شیرازی آن را به بهترین نحو ارائه داده اند و در اختیار ما گذاشته اند و نمونه دیگر « تفسیر بشری» در جلدهای مختلف که جناب حمید محمّدی به ما عرضه داشته است و منابع روایی، مجموعه«بحارالانوار» از علّامه محمّد باقر مجلسی می باشد. از منابع اخلاقی که من استفاده نموده ام « قصّه های قرآن» نوشته علی شیروانی و هم چنین « قصص قرآن یا تاریخ انبیاء» از سیّد هاشم رسولی محلّاتی و تعدادی کتب دیگر بوده است به نتایج زیادی از انجام این کار می توان رسید، که من در طول انجام این تحقیق به آن پی برده ام که نمونه ای از این ها این است که ابراهیم علیه السلام از پیامبرانی است که همه ی پیروان ادیان بزرگ مانند: یهودیان، مسیحیان، مجوسیان و مسلمانان او را به بزرگی و عظمت یاد می کنند. زندگی او زندگی قدیمی کهنه نیست. بلکه زندگی هر روز ما است، و ما می توانیم در امور و شئون مختلف زندگی از سیاسی و نظامی گرفته تا اقتصادی و اجتماعی و معنوی، آن را سر مشق خود سازیم و در پرتو آن به سعادت ابدی دو سرا، دست یابیم تا به ابعاد مختلف استقلال و آزادی برسیم. نتایج زیاد دیگری نیز در بر خواهد داشت که با مطالعه ی کامل این تحقیق به این نتایج دست خواهید یافت. واژگان کلیدی: احتجاج، حجت، بت، اجرام آسمانی

در پژوهش انجام شده با موضوع احسان از دیدگاه قرآن و سنت؛ ریشه ها و پیامدهای فردی و اجتماعی آن. با توجه به اینکه احسان و نیکوکاری، یکی از مصادیق مهم خیرخواهی و دگر دوستی است و بنیانی است که روابط بین اعضای خانواده را مستحکم تر و دوستی ها را پایدار تر می کند و با توجه به اینکه اهمیت این موضوع با توجه به آیات کریمه قرآن و احادیث برکسی پوشیده نیست، هدف از انجام این پژوهش آن است که ببینیم قرآن و سنت چه مطالبی را در رابطه با احسان و نیکوکاری و ریشه ها و پیامدهای فردی و اجتماعی آن دارد. برای این کار ابتدا باید انواع احسان را در قرآن و سنت بررسی کنیم تا مشخص شود این صفت چه مواردی را تحت سیطره خود دارد. پس از آن ریشه های فردی و اجتماعی احسان و نیکوکاری را در قرآن و سنت بررسی می کنیم و بعد از آن به بررسی آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی احسان و نیکوکاری می پردازیم. و در آخر هم موانع فردی و اجتماعی احسان را بررسی می کنیم تا مشخص شود چه عواملی باعث کم رنگ شدن این صفت حمیده اخلاقی می شود. همچنین دامنه و محدوده تحقیق مربوط به یک قشر خاصی نمی شود, بلکه تمام افراد بشری را تحت سیطره خود دارد, ناتوانی را دست گرفتن, یتیمی را نوازش کردن, راه گم کرده ای را هدایت کردن و .... همواره مورد تشویق و ترغیب اولیای الهی بوده و هست. در گردآوری این تحقیق از کتب تفسیری معتبری همچون تفسیر نمونه , المیزان و .... و کتب حدیثی معتبر همچون اصول کافی, بحار الانوار و .... و کتب اخلاقی معتبر مانند معراج السعاده, منتهی الآمال, شرح و تفسیرهای دعای مکارم الاخلاق و ...... استفاده شده است. این اطلاعات به دست آمده که جمع آوری آن به صورت کتابخانه ای بوده ما را به این نتیجه می رساند که اگر احسان و نیکوکاری در وجود آدمی نهادینه شود، باعث می شود عواملی چون خودخواهی، بخل و حرص و ریا و ... بسیار کم رنگ شوند. و به تبع آن مشکلات فردی و اجتماعی حل شود و هنگامی که این عمل خیر ملکه ذهن جامعه و افراد آن شود افراد در قبال نیکی کردن به دیگران از هم چشم داشتی ندارند و در نتیجه با منت نهادن عمل خیر خود را باطل نمی کنند. آنچه در واژگان این تحقیق به عنوان کلید معرفی شده است. احسان، قرآن، سنت، ریشه و پیامد بوده است. اما از باب مقدمه آنچه به عنوان کلید اصلی تحقیق معرفی شده است همان احسان است و بقیه واژگان بعد از این کلید قرار گرفته اند. به امید آنکه این مجموعه رهاورد مفیدی باشد برای احیاء این صفت ارزشمند در زندگی افراد و جامعه.