جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع این پایان نامه: «دعا و آثار تربیتی آن» می باشد. هدف از انتخاب این تحقیق این است که سخن از دعای حقیقی، فواید دعا، استجابت و ملاک استجابت آن از دیدگاه آیات و روایات مورد بررسی قرار گیرد . همچنین از دیدگاه علم که به این مسئله توجه شده است، پرداخته شود. و این که علت عدم استجابت دعا به تبع ملاک استجابت آن بر می گردد. چون دعوت و اجابت حقیقی از آن حق تعالی است و علت عدم استجابت در فقدان دعای حقیقی است. دعا و فلسفه اجابت ریشه در قابلیت انسان ها و سازگار بودن خواسته ها با حکمت الهی دارد. علاوه بر آن دعا مطلوب حقیقی و اظهار تواضع در محضر حق تعالی است؛ و با توجه به اینکه بین خالقیت و ربوبیت تناسبی وجود دارد. دعای حقیقی آن است که با حسن ظن و شناخت همراه باشد که همه ی مصلحت و تدبیر در دست خداست. دعا و مصلحت ربوبی به بازگو نمودن تأثیر پذیری انسان در پذیرش فیض و عطای الهی مربوط می شود. قرض از عبادت و نیایش، پرورش فضایل اخلاقی و دفع زذایل است . تأثیر عمیق آن، در آرامش روح و روان آدمی است. توجه به مبدأ آفرینش و صفات جلال و جمال الهی است. سنت الهی در نزول برکات و رحمت های خاص بر پایه ایمان، تقوا، استغفار و طلب آمرزش است؛ بنابراین فلسفه کلی دعا یادآور نعمت ها و اساس سپاسگزاری از حق تعالی است. دعا، لغزش ها و عیوب انسان را یادآوری می کند تا انسان در صدد عذرخواهی برآید و گذشته های لغزش ها را ترسیم و جبران نماید. دعا، خطرهای آینده را پیش بینی می کند؛ تا خود را آماده جهان آخرت نماییم و مهر و محبت خدا را در دل بیشتر کنیم تا روح امید، ما را به حرکت درآورد.

موضوع این پایان نامه در شیوه و اصول خود سازی در اسلام می باشد، انسان هر روشی که در زندگی دنبال کندو هر راهی را که بپیماید برای نیل به سعادت و کمال نهایی است و هدف آن است که انسانها به راه زیبای یک زندگی هدایت شوند تا بدانند که در کجای آفرینش و کدام زاویه خلقتند برای چه آمده اند؟ از کجا آمده اند؟ و به کجا خواهند رفت؟ و بندگان شایسته ای شوند که ایمانشان نسبت به خدای رحمان و کل کائنات مستحکم گردد و به دنیایی از اعتماد به نفس و خود باوری برسند و بهشت را ابتدا در این دنیا و پس در سرای دیگر بسازند پس برای این مهم از کمرنگ شدن خود سازی در زندگی انسانهای امروزی باید جلو گیری شود تا ابهامات ارتباط بین خود سازی و دیگر فضایل اخلاقی از بین رفته ، افراد جامعه را با مفهوم واقعی خود سازی و تهذیب نفس و فضایل اخلاقی چنان آشنا ساخته که برایشان قابل درک و فهم باشد به طوری که تشنگان آب حیات و جویندگان سایه ساز آرامش ، گمشده خود را در وادی معرفت و عبادت و تهذیب نفس بیابند و روح عطشناک خود را از این چشمه زلال و شراب طهور سیراب سازند . بنابراین سعی بر آن بوده که دامنه تحقیق و تبیین موضوع را در حیطه خود سازی و تهذیب ، ارکان بنیادین آن ، عوامل خود سازی، قلمرو تهذیب ، و ... با توجه به آیات و روایات مورد بررسی قرار دهیم از این رو از منابع معتبری چون نهج البلاغه و بحار الانوارا لجامعه لعلوم الائمه الاطهار و غرر الحکم و ... استفاده نموده تا کسی که به دنبال تکامل روحی و معنوی پیش می رود با خردورزی و خوف و رجاء و تهذیب نفس و تصفیه باطنی به پاداشهای بی کران اخروی و قرب الی ا... برسد . این نوشتار شامل 9 فصل است که فصل اول : ( کلیات تحقیق ) که در رابطه با تبین موضوع و ضرورت و اهداف و ... می پردازد . فصل دوم : ( خود سازی از دیدگاه های مختلف) که شامل تعاریف واژه ها ، خود سازی از دیدگاه اسلام و ادیان و مکاتب مختلف می باشد . فصل سوم : ( اهداف و اصول خود سازی در اسلام ) که شامل اهداف خود سازی در اسلام و اصول آن می باشد . فصل چهارم : ( ارکان بنیادین در خود سازی )) که شامل مشارطه ، مراقبه ، محاسبه ، معاتبه و معاقبه می باشد . فصل پنجم : ( عوامل موثر در خود سازی ) که شامل برخی از عوامل موثر در خود سازی از جمله : علم ، تفکر ، ایمان و عمل صالح و ... می باشد . فصل ششم : ( موانع خودسازی در اسلام ) و فصل هفتم : ( روش و آثار خود سازی در اسلام ) فصل هشتم : ( قلمرو تزکیه در اسلام ) می باشد و در فصل نهم تجزیه و تحلیل و یافته های تحقیق ، نتایج ، پیشنهادات کاربردی و موانع تحقیق آورده شده است. واژگان کلیدی که در این رساله زیاد استفاده شده است عبارتند از : 1- خود سازی : یعنی انجام دادن اعمال شایسته و پسندیده در درون خود و مبارزه با اعمال ناشایست 2- شیوه : یعنی راه و روشی که انسان برای انجام کاری مد نظر دارد . 3- اصول : یعنی آنچه که از راه پذیرش جامعه به صورت سنت یا رسم در آمده است .

کلمه ی زکات از کلمات مقدسی است که در قرآن کریم، گاهی همراه با نماز و گاهی به تنهایی آمده و دارای معانی متفاوتی است، از جمله زکات به معنای رشد و نمو، طهارت و پاکی، حقّ مالی واجب و صدقه مستحبّی آمده است. هدف از انتخاب این موضوع، فاصله طبقاتی زیادی که متأسفانه در جامعه اسلامی پدید آمده است و بعض از ثروتمندان توجهی به زیردستان خود ندارند و به این واجب الهی قدری کم توجهی شده است . اگر چه در ره هستی هزار دشواری است چو پر که پریدن ز جا سبک ساری است. رساله ی حاضر دارای پنج بخش است، در بخش اول معانی زکات و زکات در ادیان آمده است. .محتوای بخش اول: زکات از امور فطری است و در تمام ادیان الهی وجود داشته و تأکید زیادی بر این مهم شده است، در قرآن کریم اشاره شده به زکات در زمان حضرت اسماعیل. حضرت موسی و حضرت عیسی علیهم السلام. بخش دوم این رساله دارای سیزده فصل است که اینک به برخی از مطالب فصول می پردازم: خداوند تبارک و تعالی زکات را یکی از مبانی اسلام قرار داده و همراه نماز که عالیترین اعلام است آوده، اقیمو الصلوه و التوالزکاه خداوند تعالی زکات را عامل پاکی فرد و جامعه قرار داده است. پرداخت زکات باعث می شود، اموال از نابودی محفوظ بماند. در قرآن کریم که کتاب انسان سازی است خداوند تبار ک و تعالی تکیه ی زیادی روی مسئله نماز و زکات نموده است، زیرا نماز پیوند با خداست و زکات پیوند با خلق خدا، در نتیجه پیوند محکم با خدا و بندگان خدا، موجب خودسازی اجتماع می شود. بخش سوم دارای دو فصل است با زیرمجموعه های مختلف، در فصل اول پیامدهای فردی ترک زکات از دیدگاه قران و سنت مورد بررسی قرار گرفته است. برخی از مطالب این بخش چنین است، زکات ثروت همه ی مسلمانان جهان است و سبب آبادانی و رشد تمدن می گردد. لذا آیین مقدس اسلام در آیات و روایات فراوانی به کسانی که زکات نپردازند گوش زد نموده، که چه عذابهایی در دنیا و آخرت گریبان گیر آنان خواهد شد. کسانی که زکات نمی پردازند در دنیا دچار گرفتاری و مشکلات زیادی می شوند و زمین برکت را از زراعات و میوه ها و معادن بر می دارد و اموال انسانها دچار آفت می شود. نماز آنها مورد قبول خداوند تبارک و تعالی واقع نمی شود: در هنگام جان دادن تقاضای بازگشت به دنیا را می کنند تا اعمال گذشته ی خود را جبران کنند ولی به آنها جواب رد داده می شود. کمک به مردم بخش مهمی از ایمان است و کسی که انفاق نمی کند ضعیف الایمان است. شخصی که زکات نپردازند آرامش درونی خود را از دست می دهد، و این گوشه هایی است از عذاب دنیوی شخصی که زکات ندهد. و اما در آخرت، به عذاب دردناکی مبتلا خواهد شد، پولها و طلاهایی که زکاتش را نداده، در جهنم داغ می کنند و بر پیشانی و پشت و پهلوهای او می زنند، و به او می گویند این همان پولهایی است که جمع آوری نمودی و زکاتش را ندادی. در فصل دوم به پیامدهای فردی انجام زکات از دیدگاه قران و سنت پردخته شده است، کسانی که فرمایشات خداوند تبارک و تعالی و پیامبران الهی علیهم السلام را لبیک گویند، مورد عفو رحمت خدای متعال واقع می شوند، خدا برکات را در اموال آنها قرار می دهد و همچنین دارای آرامش روحی هستند. بخش چهارم دارای دو فصل در فصل اول به پیامدهای اجتماعی ترک زکات از دیدگاه قرآن و سنت بحث شد و در فصل دوم به پیامدهای اجتماعی انجام زکات از دیدگاه قرآن وسنت پرداخته شده است و اکنون به برخی از موضوعات اشاره می نمایم ترک انفاق موجب بلای عمومی در جامعه می شود، امول ثروتمندان جامعه در معرض خطر قرار می گیرد، فقر فرهنگی جامعه را فرا می گیرد، فاصله ی بین فقیر و غنی زیاد می شود. انفاق یکی از راههای حل مشکل فاصله ی طبقاتی است، زکات مو.جب ی شود روزی انسانها زیاد شود و همچنین نظم و آرامش و امنیت در اجتماع حاکم گردد. بخش اخر این رساله شامل دو فصل است در فصل اول احسان و نیکی و در فصل دوم چند راهکار برای ریشه کن شدن فقر آمده است، و اینک به برخی از مطالب آن می پردازم، در دین مبین اسلام همانطور که در مورد زکات واجب، سفارشی شده، در مورد اتفاقهای مستحبی نیز سفارهای موکدی شده است. انفاقهای مستحبی در آیات و روایات به معانی متعددی آمده، به معنای، هدیه دادن، مهمانی دادن، برآوردن حاجات دیگران، حفظ زبان از لغزش ها، نیکو سخن گفتن، سلام را جواب دادن، آب دادن به تشنگان، تبسم کردن بر روی مؤمنان و ... بنابراین با تمام ثواب ها و عذابهایی که برای پرداخت کننده ی انفاق های واجب و مستحق و شخصی که انفاق نمی کند، در می یابیم که باید از دنیا به عنوان وسیله استفاده نمود، برای رسیدن به هدفی بالاتر و والاتر. لذا باید برای تقرب به سوی خداوند متعال و رهایی جسم و جان از عذاب دنیوی و اخروی و همچنین برای پیشرفت جامعه ی مسلمانان از مال و جان گذشت. در پایان چند راهکار برای پایین آمدن سطح فقر در جامعه بیان شده است و اما در این رساله بیشتر از تفاسیر و روایات ائمه عصومین علیهم السلام استفاده شده است.

موضوع پایان نامه پیش روی صله رحم ، آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی آن می باشد هدف از انتخاب این موضوع دستیابی به عوامل و عللی است که موجب می شود صله رحم که از نتایج اسلام عزیز است به دست فراموشی سپرده شود در این تحقیق این عوامل از جنبه اجتماعی و فردی مورد بحث قرار گرفته است و نیز سعی بر این شده که آثار انجام این عمل صالح با استناد به آیات قرآن کریم و احادیث معصومین علیهم السلام روشن شود و واضح گردد . جهت نگارش این متن از منابع متنوع و مختلفی از جمله کتب فقهی همچون وسائل الشیعه و کتب مختلف دیگر مانند وسائل الشریعه ، مکارم الاخلاق ونیز تفاسیری چون المیزان ، نمونه ، تفسیر راهنما استفاده گردیده است و نیز از قرآن کریم نیز آیات متعدد و فراوانی در جهت معرفی موضوع به عنوان شاهد مثال نقل گردیده است ، سخنان معصومین علیهم السلام نیز خصوصا سخنان گوهربار حضرت امیرالمومنین علیه السلام در این نگارش بسیار مورد توجه بوده است جمع آوری مطالب متن به صورت روش کتابخانه ای می باشد که از طریق مطالعه کتب و متون پس از جمع آوری مطالب دسته بندی شده و در قالب موضوع خاص خود قرار گرفته است در این تحقیق نیز سوالاتی جهت روشن تر شدن موضوع مطرح گردیده از جمله این که رحم یعنی چه ؟ ارحام چه کسانی هستند ؟ و منظور از صله رحم چیست ؟ که می توان جواب این سوالات را به ترتیب چنین مطرح کرد که 1- خویشاوندی بر دو گونه است . نسبی و سببی ، خویشاوندی نسبی پیوندی است که از طریق وحدت خون و رحم پیدا می شود که این خویشان را رحم می گویند و خویشاوندی سببی از طریق ازدواج حاصل می گردد مانند خویشاوندی میان زن و شوهر و خویشان دو طرف . و منظور از صله رحم این است که انسان باید پیوند عاطفی خود را با خویشاوندنش استمرار بخشد و به تناسب مورد درمقاطع گوناگون به این نیازها پاسخ مثبت بدهد . فرضیه ای که در این پایان نامه مطرح گردیده است موضوع پایان نامه می باشد زیرا پس از بررسی ها و تحقیقاتی که به عمل آمده است مشخص گردیده که صله رحم دارای آثار و پیامدهای فردی واجتماعی فراوانی می باشد . و در پایان نتایج این تحقیق مشخص گردیدن مفهوم صله رحم ، دامنه رحم ، عواملی که موجب قطع رحم می شود و خصوصا نتایجی که بیشتر به آن توجه شده است اشاره به پیامدهای خطرناک قطع این عمل چه از لحاظ زندگی فردی و چه زندگی اجتماعی در زندگی انسان بوده است .

اصلاح و تهذیب نفس و سازندگی روحی و اخلاقی انسان در تأمین سعادت دنیوی و اخروی او و در زمینه های مختلف نقشی بسزا و بس تعیین کننده دارد. در زمینه های روحی و روانی، اجتماعی ، اقتصادی و یا مدارج علمی و مانند آن. پیمودن این راه پرپیچ و خم و گذشتن از این گردنه صعب العبور حتی برای پیامبر ? جز به توفیق الهی ممکن نیست، یعنی با گام هایی از سوی بندگان و تأئیداتی از سوی خداوند. این مطلب قابل توجه است که ریشه اصلی گناهان، اخلاق و صفات رذیله است و مادامی که این ریشه خشکانده نشود مبارزه با شاخ و برگ آن اثری ندارد و گرایش و تمایل به حدود الهی در وجود انسان باقی می ماند و نفس سرکش همواره به انجام گناه فرمان می دهد. لذا شناخت نفس بسیار اهمیت دارد زیرا که کلید سعادت دو جهان است و شناخت خود، شناخت پروردگار را درپی دارد. مطلبی که در مورد نفس عنوان می شود این است که می گویند دو نوع نفس وجود دارد: نفس حیوانی و طبیعی ، نفس قدسی و الهی. نفس طبیعی و حیوانی انسان گرایش به مادیات، گناه و چیزهای پست و منفی دارد. خودخواهی، خودپرستی، حسادت و ... از اوصاف همین نفس است. در مقابل نفس قدسی و الهی همان است که گرایش های متعالی نظیر میل تقرب به خدا، حس نوع دوستی، ایثار و فداکاری و ... به آن نسبت داده می شود. این نفس همان روح پاک الهی است که در کالبد انسان دمیده شده است. آیات و روایات بسیاری درباره نفس وارد شده که آن ها بر دو دسته اند: دسته ای از آن ها نفس را به عنوان یک گوهر گرانبها توصیف می کنند و دسته دوم آیات و روایاتی است که نفس را به عنوان یک موجود شریر و دشمن انسان و منشأ بدی ها معرفی می نماید که باید با او جنگید و سرکوبش ساخت. علمای اخلاق همچون آیت الله سید عبدالحسین دستغیب و امام خمینی 4 و ... با بهره گیری از قرآن برای نفس سه مرحله قائلند؛ نفس اماره، نفس لوامه و نفس مطمئنه ، تحصیل نفس مطمئنه که همه درپی به دست آوردن آن هستند با یاد خدای متعال امکان پذیر است. لذا شناخت نفس گام اول در خودسازی است و به همین دلیل اهمیت بسیار به آن داده شده است. این نفس دارای بیماری هایی است که گاهی انسان به جهت این که توان چشم پوشی از یک گناه را ندارد، به یک عمل خوب و عبادی بیش از اندازه توجه نشان می دهد و به خیال خود تصور می کند که قبح و زشتی گناهی را که تن به ترک آن نمی دهد، ازبین برده است. راه هایی برای تشخیص این بیماری ها برشمرده اند که مهم ترین آن ها عبارت است از: 1-تقویت عقل. 2-تفکر قبل از عمل 3- بدبینی به نفس 4- دوست دانا و خیراندیش 5- پندگرفتن از عیوب دیگران با به کار بردن این راه ها باید به تهذیب نفس پرداخت و با نفس جهاد کرد و آن را سرکوب نمود و لذا می توان جهاد با نفس را در دو امر خلاصه کرد: اول رفع و برداشتن موانع و هواهای نفسانی و رام کردن نفس برای اطاعت و دوم آماده شدن نفس برای پذیرش حقایق معنوی و فضایل اخلاقی. بر همین اساس این تحقیق در سه بخش تنظیم شده است که بخش اول درمورد نفس و شناخت نفس می باشد که فصل اول آن نفس و آیات و روایات مربوط به آن و فصل دوم اهمیت معرفت نفس و بیماریهای آن و راه های تشخیص و درمان آن مورد بحث قرار گرفته است و بخش دوم که عوامل خودسازی می باشد که در فصل اول آن برخی از عوامل پسندیده الهی و در فصل دوم آن برخی از عوامل پسندیده فردی و در فصل سوم برخی از عوامل پسندیده اجتماعی گنجانده شده است و در بخش سوم موانع خودسازی می باشد که فصل اول آن برخی از موانع ناپسند الهی و فصل دوم آن برخی از موانع ناپسند فردی و در فصل سوم آن موانع ناپسند اجتماعی مورد بحث قرار گرفته است. برای نگارش این تحقیق از منابع مختلف روایی ، تفسیری ، اخلاقی استفاده شده اگر چه دسترسی به منابع دست اول روایی شیعه آسان و ساده نبود ، سعی شده تا روایات و اقوال از کتاب های معتبر شیعه استخراج شود و بقیه مطالب هم تا حد امکان از کتاب های معتبر نزد بزرگان و علمای شیعه نوشته شده است. هدف از این تحقیق بررسی تأثیرهای خودسازی در شکوفا شدن استعدادها و شناخت عوامل و موانع آن برای رسیدن به کمال و طی نمودن این راه به سلامت ، پس بنابراین تکامل انسان در گرو خودسازی است و هر چیزی که انسان را در رسیدن به تکامل یاری کند اهمیت دارد .

رمز موفقیت زندگی حضرت علی ( ع) و حضرت فاطمه ( س) از بعد اجتماعی – خانوادگی با هدف آشنایی با سیره و روش زندگی آنان و الگوپذیری خانواده ها از اعمال و گفتارشان برای استحکام و پایدری نظام خانواده « موضوع تحقیق» واقع شده است. معرفی شخصیت این بزرگواران و ذکر فضایل قبل از ولادت، هنگام ولادت تا شهادت پس از شهادت بسیار حائز اهمیت است. مسئله تفاهم اساسی ترین و برجسته ترین مفهوم موفقیت است؛ شکل گیری آن در دوران تربیتی و دوران نوجوانی می باشد، بر خلاف گفتار و پندار بعضی مردم که تفاهم را در مسئله ازدواج می دانند ولی این مطلب درست نیست و ( تفاهم) تبلور آن در ازدواج است، و این ها مسائلی است که در بخش اول مورد بحث قرار گرفته است. در بخش دوم موفقیت را از نظر لغوی و اصطلاحی تعریف کرده؛ موفقیت از نظر لغوی: توفیق و از نظر اصطلاحی: خود را به ساحل نجات رساندن بیان کرده اند و مشخص شده که موفقیت ذاتی نیست؛ بلکه اکتسابی است و هر فردی با سعی و تلاش می تواند به سعادت و خوشبختی راه یابد. اما از آن جا که انسان طالب خوشبختی و موفقیت است، مناسب دیدم که توجهی به نظریات قرآن کریم و روایات، علم اخلاق، علم روان شناسی و جامعه شناسی داشته تا موفقیت را در چه چیزهایی خلاصه نموده اند و از نظر آنان موفق واقعی کیست؟ و چه معیارهایی را ملاک موفقیت می دانند؟ برای مزین کردن تحقیق به قرآن مجید و روایات رجوع کرده، ملاک و معیارهای موفقیت در زندگی مشترک را این گونه برداشت کرده ایم که: انتخاب همسر شایسته، مسئله هم کفو بودن زوجین، تواضع صداقت، کم توقعی، تقوی، وفای به عهد، همکاری، گذشت و ... . با مطالعه کتب اخلاقی درصدد کشف ملاک های موفقیت انسان از این دیدگاه پرداخته شد که آنان معیارهای موفقیت را: ذکر و یاد خدا، علم و دانایی، تفکر، تسلیم و رضا، دلبستگی به زندگی جاویدان، شکیبایی، اخلاق نیک و ... . بعد به نظریات علم روان شناسان و جامعه شناسان توجه کرده و ملاک ها و معیارهای قابل قبول برای رسیدن به موفقیت را این طور شناسایی کردیم: ارتباط متعالی، انتخاب و تصمیم گیری، باور داشتن خود و دیگران، قناعت، حرکت در مسیر تعادل، امید و انتظار و ... . البته ناگفته نماند که رموز موفقت بعضی از دیدگاه ها مشترک می باشد ولی به خاطر اختصار از بیان آن برای دو دیدگاه صرف نظر شده است. بنابراین معنویت، رمز مشترک و ملاک موفقیت تمامی دیدگاه هاست. و در پایان سخن این تحقیق به طور فهرست آور موفقیت های حضرت علی ( ع) و حضرت فاطمه ( س) بیان شده که عبارتند از: معنویت و انسانیت، گذشت، ایثار، زهد، ساده زیستی و ... . مطالب مندرج شده در حدود 168 برگه با استفاده از کتب معتبر و استدلال به آیات قرآن و روایات شیعه به روش کتابخانه ای، خلاصه نویسی و نقل مستقیم و غیر مستقیم جمع آوری شده است. آنچه در پایان این مسائل حائز اهمیت است این که، نسل جوان با توجه به هجمه های امروزه، تغییر و تحول زندگی ها، ناپایداری نظام خانواده در جوامع غربی و تسری آن به جوامع شرقی ایجاد مشکلات فراوانی کرده که لازم دانسته شد برای دوری از این گونه مشکلات به چند راه کار اساسی دقت شود: 1-تبادل عاطفی در برابر انجماد عاطفی 2- تفاهم در برابر تخاصم 3- مشارکت در برابر مفارقت 4- معنویت و تفاهم پایدار کلمات کلیدی: زندگی موفق- تفاهم- معنویت

رساله ای که پیش رو دارید یکی از مهمترین داستانهای قرآن، با عنوان «داستان موسی و خضر(ع)» را بررسی کرده و عبرتهای آن را بیان می کند. و نیز بحث می کند که براساس آیات شریفه آیا این قصه یک داستان تاریخی و واقعی است و یا آن که تمثیلی و نماد یا اسطوره است. بدون شک مراد از موسی، موسی بن عمران(ع) و مراد از آن عالم الهی حضرت خضر (ع) است. از کتابهای روایی وتاریخی استفاد ه می شود که خضر لقب یکی از پیامبران الهی به نام «تالیا» از نوادگان حضرت نوح است که قبل از طوفان به دنیا آمده و زمانی که یکی از امیران لشکر ذوالقرنین بود بر وادی ظلمات وارد شد و از چشمه آب حیات نوشید و از عمری جاودان تا نفخ صور یافت. هم اینک محل اقامتش به صورت قطعی مشخص نیست گرچه روایاتی متعدد مسجد سهله را محل اقامت او می دانند و در غیبت، مونس تنهایی و پس از ظهور در زمره وزیران حضرت مهدی (عج) خواهد بود. گرچه حضرت موسی (ع) از مقامی به مراتب بالاتر از حضرت خضر (ع) برخوردار بود لیکن به جهت تهذیب نفس و دفع عجب به امتحانی سخت از جانب خداوند مبتلا و مأمور به تبعیت از وی شد. افزون بر نظر مشهور که آن را سفری علمی و آموزشی دانسته اند به نظر می رسد جنبه پرورشی و تربیتی آن بیشتر مورد توجه بوده و شاید مراد عارفانی که موسی (ع) را صاحب شریعت می دانند که برای رسیدن به مقام طریقت از خضر (ع) تبعیت کرد همین امر باشد. اعتراضات موسی (ع) در راستای عمل به تعدی بود که با خدا بست تا در مقابل ظلم ساکت نماند، برای او اعتراض به یک پیامبر و عالم الهی که در مقابل کارهایش متعهد بر سکوت و تبعیت شده به مراتب دشوارتر از قیام در مقابل ظلم فرعون و قبطیان است. مواردی از جمله: محدودیت علم بشری و پیچیدگی اسرار جهان هستی، اداره جامعه براساس شریعت و نه طریقت، تعبد و اخلاص اولیای الهی، لزوم سرور و ناملایمات برای رشد و تکامل بشر، ممانعت علم همه جانبه از بروز بسیاری از اعتراضات و سوءظن ها، آداب استاد و شاگرد نسبت به خدا ، علم، عالم ومتعلم تجلی ولایت الهی در افعال و حالات اولیای الهی، ممانعت شیاطین از رسیدن بشر به اهداف مقدس و لزوم مقابله با آنها، و در نهایت تسلیم محض بودن در مقابل افعال، گفتار و رفتار معصومین (ع) را می توان از جمله درسها و عبرتهای این داستان برشمرد.