جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پایان نامه موضوع اخلاص و ریادر چهار فصل بررسی و نوشته شده است: فصل اول، بررسی لغوی و اصطلاحی و جایگاه اخلاص و ریا در فرهنگ اسلامی؛ فصل دوم، مظاهر اخلاص: توحید نمود بارز خلوص، عبادت بستر اخلاص، رابطه اخلاص و عمل، گوهر اخلاص در معرض ابتلاء و امتحان؛ فصل سوم، عوامل و آثار اخلاص: عوامل ظهور اخلاص مانند تفکر و خودشناسی، آثار اخلاص مثل شرک زدایی و شکوفایی فطرت، جلوه های خلوص در فرایندهای سیاسی اجتماعی مانند ادای امانت الهی و پذیرش مسئولیت بر سبیل پیمان با خدا؛ فصل چهارم، ریا و ریشه ها و آثار آن در قرآن و نهج البلاغه.

موضوع این نوشتار با عنوان فوق بررسی شان نزولهای آیات قرآن در کتاب مجمع البیان است. در مورد محتوای تحقیق حاضر گفتنی است که در دو فصل سامان یافته است: فصل نخست آن با عنوان اسباب النزول در مجمع البیان، نام اصلی این اثر را داراست . در این فصل ضمن کاری میدانی به بررسی مواردی می پردازیم که امین الاسلام طبرسی برای آیات قرآن شان نزولی قایل شده است. البته این بررسی به صورت مقایسه ای با عمده ترین آثار موجود در باره اسباب النزول و تعدادی از تفاسیر ماثور و غیر ماثور به عنوان نمونه انجام می گیرد. در فصل دوم، به منظور تحقق بخشیدن به هدف اصلی این اثر که نشان دادن اعجاز قرآن در بازگویی یک دوره اجمالی از تاریخ اسلام است، به جمع بندی فصل اول و مرور عمده ترین حوادث تاریخ صدر اسلام، در دو بخش : یکی از حوادث دوران پیش از هجرت در مکه و دیگری حوادث پس از هجرت در مدینه، خواهیم پرداخت/

کوشش نگارنده در این پایان نامه بر این بوده که با استفاده از آیات قرآن و روایات معصومان علیهم السلام و احیاناً اقوال و فتاوای علما، به سؤالاتی از این قبیل پاسخ دهد که: آیا اسلام، ناسخ ادیان پیشین است و هرگونه رابطه با پیروان ادیان گذشته را رد کرده و بنای جنگ با آنان را دارد؟ یا ادیان پیشین را تأیید کرده و روابط مسلمانان با پیروان آنان را مجاز می داند؟ و اگر به مسلمانان اجازه می دهد که با پیروان سایر ادیان الهی، رابطه دوستی برقرار نماید، حدود و ضوابط این روابط ، برچه مبنا و تا چه حدّ است؟ سپس، حدود روابط مسلمانان با پیروان ادیان دیگر و به تعبیر عام تری «کفّار» را بیان کرده و ضوابط آن را مشخّص کرده است. این پایان نامه، در یک مقدّمه و شش بخش - که دارای فصل هایی است - تألیف شده است. در فصل اوّل، تعریف «اهل کتاب» و بررسی واژه «اهل» در لغت و اصطلاحات ادبی مورد بررسی قرار گرفته و طبق تعریفات متداول، اهل کتاب را گروهی از پیروان انبیا که به کتاب آسمانی آن پیامبر، ایمان و اعتقاد داشته باشند، معرّفی کرده است. فصل دوم، درباره اهل کتاب در قرآن است که به تفحّص نگارنده، این واژه 32 بار در قرآن به کار رفته، گرچه در مصادیق آنها بین مفسّران، اختلاف است. فصل سوم به معرّفی اجمالی اهل کتاب پرداخته و ضمن معرّفی آنان، کتب، مراسم مذهبی، برخی انحرافات، مراسم ازدواج، و گروه ها و فرقه های هر مذهب، شرح داده شده است. بخش دوم در زمینه روابط اجتماعی اهل کتاب است. نگارنده، در این فصل به مسئله ازدواج با اهل کتاب و مشروعیت و عدم مشروعیت آن پرداخته و ضمن استناد به آیات قرآن و ذکر احادیث موافق و مخالف، اقوال فقهی مسئله را نیز بیان کرده و ضمن بیان ادلّه طرفین، یک جمع بندی کلّی بین این اقوال نموده است. در بخش سوم، درباره مسئله طهارت و نجاست اهل کتاب، بحث شده است این بخش، از مفصّل ترین بخش های پایان نامه بوده، دارای پنج فصل است. در فصل اوّل، تعریف طهارت و نجاست از نظر لغت و اصطلاح، بیان شده است. فصل دوم، درباره طهارت و نجاست در قرآن و حدیث و حدود هر یک در این دو دسته از ادلّه است. فصل سوم در این مورد است که: آیا مشرکان و کفّار، نجس اند یا نه؟ نگارنده، ضمن تعریف مشرک و کافر و ذکر اختلاف میان علمای مسلمان در این باب، بیشتر همّ خود را در نقض و ابرام مسئله در میان آیات و روایات، مصرف داشته و اقوال در این باب را در فصل چهارم با عنوان «طهارت و نجاست اهل کتاب از نظر علما» آورده و نظر مشهور و غیر مشهور بین فقهای را متقدّم و متأخّر را بیان کرده است و متذکّر شده که این اختلاف فتوا از چه چیزهایی ناشی می شود. فصل پنجم، درباره استعمال لفظ «نجس» در قرآن و حدیث است. وی استعمال این واژه را در قرآن، یک بار و استعمال واژه های مترادف آن را چند بار با آیات مربوطه، بیان کرده است و متذکّر می شود که در روایات نیز، در کتب قدیم و جدید حدیث شیعه، موارد زیادی از کاربرد واژه «نجس» و واژه های مترادف آن به چشم می خورد. در ادامه این فصل، مصاحبه ای با یکی از بزرگان مسیحیت در ایران شده که سؤالاتی درباره عقاید مسیحیان و صحّت و عدم صحّت این اعتقادات از ایشان شده و او نیز پاسخ هایی می دهد. فصل ششم، بیان دلایل طهارت اهل کتاب است که در این فصل، با بیان آیات قرآن و روایات فریقین و نقل اختلاف فتاوای علما و بیان منشأ اختلاف، به پاره ای از مسائل مربوط به روابط اجتماعی اهل کتاب (از قبیل: جواز ازدواج با اهل کتاب، حلّیت خوراک اهل کتاب برای رزمندگان، جواز رضاع، جواز تغسیل کتابی، و روش و سیره پیامبر و ائمه با آنان) اشاره شده و از همه این بحث ها یک نتیجه گیری کلّی شده است. بخش چهارم، درباره روابط اقتصادی و تجاری با اهل کتاب است. این فصل نیز شش فصل دارد. در فصل اوّل به بحث حلّیت یا حرمت طعام اهل کتاب از نظر علمای شیعه و اهل سنّت پرداخته شده است. فصل دوم، درباره دیدگاه قرآن در مورد طعام اهل کتاب است که به مناسبت، معنای واژه «طعام» در قرآن، مورد بررسی قرار می گیرد. در فصل سوم نیز معنای طعام در لغت و عرف و دلیل عقل، شرح داده می شود. در فصل چهارم، محقّق، دلایل قائلان به تحریم ذبیحه اهل کتاب را بررسی نموده و ضمن آوردن آیاتی از قرآن و روایات معصومان علیهم السلام به عنوان دلیل حرمت و بیان ادلّه قائلان به حلّیت، جمع بین دو قول را نیز متعرّض شده است. در فصل پنجم، شرایط و ضوابط حلّیت طعام در اسلام و دستورالعمل اسلام در خصوص مأکولات و آشامیدنی ها بیان شده و حکم حیوانات حلالْ گوشت و حرامْ گوشت از نظر شرع مقدّس اسلام بیان شده و طریقه و ضابطه استفاده از حیوان حلال گوشت، شرح شده است. در فصل ششم، علّت تحریم طعام و ذبیحه اهل کتاب، همراه با حکمت تخفیف، بیان شده است. بخش پنجم نیز دارای شش فصل است: در فصل اوّل به جهانی بودن رسالت اسلام و سیره پیامبرصلی الله علیه وآله در رسالت و نامه نگاری ایشان به سلاطین، اشاره شده است. فصل دوم، درباره صلح جویی اسلام است و این که فلسفه تشریع جهاد در اسلام، چه چیزهایی است. فصل سوم، درباره شیوه های تبلیغی اسلام است که در مورد یکی از شیوه ها - که ازدواج پیامبرصلی الله علیه وآله با زنان اهل کتاب است - مطالبی بازگو شده است. فصل چهارم، بیان سیره عملی مسلمانان در هم زیستی مسالمت آمیز با اهل کتاب است. در فصل پنجم، ارتباط با اهل کتاب از دیدگاه قرآن بررسی شده که در این زمینه، آیات نفی و اثبات با فلسفه و علّت هر کدام، بیان شده است. در فصل ششم، پژوهشی درباره خودی و غیرخودی در قرآن شده که الگوهای قرآنی از آیات در مورد رابطه با بیگانگان آمده و شرایط قرارداد با آنان از نظر حکم شرع، بیان شده است. بخش ششم پایان نامه با عنوان «پاسخ مراجع معاصر به استفتای نگارنده در خصوص پاره ای از مسائل اهل کتاب» به انجام می رسد.

این پایان نامه، در قالب پنج فصل، ارائه شده است. در فصل اوّل، به اقتضای موضوع، کلّیاتی درباره مفاهیم تفسیر آمده و ابزارهای تفسیر و علل نیاز به تفسیر، مورد توجّه قرار گرفته است. نیز برای دست یافتن به خاستگاه پیدایش اسرائیلیات، سیر تطوّر تفسیر از دوران پیامبرصلی الله علیه وآله و صحابیان تا دوران تابعیان دنبال شده است. نگارنده، به این نتیجه دست یافته که نخستین گام های نفوذ اسرائیلیات، هم زمان با نزول قرآن و در زمان حیات پیامبرصلی الله علیه وآله بوده است و هرچند پیامبر خدا با این پدیده به مقاومت برخاست، امّا سهل انگاری صحابیان و تابعیان، راه را برای گسترش این نفوذ، فراهم آورد. در فصل دوم، معنای لغوی و اصطلاحی «اسرائیلیات» و عوامل گسترش آن در فرهنگ اسلامی و موضع قرآن، رسول اکرم، ائمه علیهم السلام و صحابیان با این پدیده و انواع اسرائیلیات، مورد بررسی قرار گرفته است . فصل سوم - که مفصّل ترین فصل پایان نامه است - به معرّفی برجسته ترین چهره های مؤثّر در گسترش اسرائیلیات، همچون: کعب الأحبار، ابو هریره، عبداللّه بن سلّام، وهْب بن منبّه و تمیم داری، و دیدگاه رجالیان درباره آنان و نمونه هایی از اسرائیلیات نقل شده از ایشان، اختصاص یافته است. در فصل چهارم، پانزده منبع تفسیری (همچون: تفسیر السدّی، تفسیر الطبری، التبیان، کشف الأسرار، روح المعانی و المیزان) مورد بررسی قرار گرفته اند و چگونگی برخورد آنها با اسرائیلیات، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در فصل پنجم، نمونه هایی از اسرائیلیات - که در کتاب های تفسیری یافت می شود - همراه با نقد و بررسی و ذکر صحیح ترین وجهی که در تفسیر آیات به نظر می رسد، آمده است. گستردگی قابل توجّه مراجعه به منابع تفسیری و نیز چینش منطقی و مطلوبِ مطالب را می توان از امتیازات این پایان نامه دانست.

این رساله نتیجه ی تحقیق و بررسی در مسأله ی حسن خلق است ، که این فضیلت اخلاقی تعریف شده و جایگاهش در قرآن و روایات ، چگونگی حصول و پیامدهای فردی و اجتماعی آن بیان شده است. تحقیق به روش کتابخانه ای صورت گرفته ، که از کتاب های ارزشمند اخلاقی ، احادیث و تفاسیر اسلامی استفاده شده و شامل بخش های زیر می باشد. بخش اول : کلیات اخلاق.شامل فصل های : 1- منشأ نیاز انسان به اخلاق ، 2- اخلاق ، 3- تهذیب نفس. بخش دوم : ارزش حسن خلق از دیدگاه قرآن و سنت. شامل فصل های : 1- تعریف حسن خلق ، 2- ارزش حسن خلق در قرآن ، 3- ارزش حسن خلق در روایات ، 4- چگونگی حصول خلق. بخش سوم : سه اصل مهم در حسن خلق.شامل فصل های : 1- خوش رویی ، 2- خوش گویی ، 3- خوش رفتاری. بخش چهارم : آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی حسن خلق.شامل فصل های : 1- آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی در کلام ائمه ی معصوم(ع) ، 2- آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی در عمل ائمه ی معصوم(ع).

این تحقیق پایانی که با عنوان ارزش « صبر و استقامت» در قرآن و سنت و آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی آن است، با هدف شناخت صبر و آثار آن و پاداش صابران و کسانی که می توانند الگویی برای صبر باشند، نوشته شده است. در آن به اقسام مختلف صبر و آثار آن در فرد و جامعه، به زبانی ساده و روان و با توجه به آیات و روایات پرداخته، تا همه ی افراد جامعه از هر قشری بتوانند، آشنایی مختصری نسبت به این صفت حسنه پیدا کنند. در این نوشتار سعی شده که بیشتر از تفاسیر معتبر و منابع روایی موثق استفاده شود. از جمله منابع تفسری می توان به کتابهای: تفسیر عیاشی از محمد بن مسعود عیاشی، مجمع البیان علامه طبرسی، و تفسیر نوین محمد تقی شریعتی و ... اشاره کرد. از جمله منابع روایی می توان به کتابهای: اصول کافی از شیخ کلینی، بحار الانوار علامه مجلسی، وسایل الشیعه شیخ حر عاملی و ... اشاره کرد. ابتدا به معنای لغوی و اصطلاحی صبر، بعد به بررسی صبر در آیات قرآن و سپس به بررسی صبر در روایات از دیدگاه های مختلف پرداخته شده و پاداش صابران را ذکر کرده وبه معرفی الگوهای صبر می پردازد. نتایجی که از این تحقیق پایانی می توان گرفت، معنای صبر و انوع آن و اینکه صبر چه تأثیراتی در فرد و جامعه می می تواند داشته باشد و جلوی انحرافات اخلاقی را بگیرد و باعث ثبات ایمان شود چرا که فرموده اند: سر ندارد هر که صبر ندارد. تعریف کلید واژه ها: صبر: شکیبایی و بردباری، بر کارها صابر: مرد شکیبا، بازدارنده صبر جمیل: صبری که در آن گله بردن به سوی مردم نیست. سراء: ناز و نعمت و رفاه ضراء: بدبختی فلاکت و ضرر مالی و جانی طاعت، فرمانبرداری، کرنش معصیت: لغزش ها، خطا مصیبت: سختی، بلا، پیش آمد ناگوار جزع و بی تابی: 1- جَزِعَ یَجزَعُ 2- جَزَعاً و جَزوعاً.1- بی تابی نمودن، 2- نسبت به کسی شفقت داشت، نگران حال او شد. شکر: سپاسگذاری کردن، ستودن، حق شناسی کردن. یقین: یَقِنَ: کار آشکار و ثابت شد. استقامت: راست بودن.

اهداف این پایان نامه عبارتند از چیستی عقل، وجود اجماع عقلی بین فلاسفه و متکلمان و عرفا، بررسی جنبه ارزش عقل در قرآن و احادیث ، کاربرد و مقایسه عقل با لب و قلب و صدور در قرآن و احادیث ، اثرات جانبی عقل در دنیا و آخرت، ارایه راهکارهای مطلوب عقل و شناخت عوامل آسیب رسان و دسترسی به موقعیت های مطلوبی که متضمن سعادت در دنیا و آخرت می باشد. روش پژوهش مبتنی بر توصیف و تحلیل گزاره هاست که اطلاعات آن به روش کتابخانه ای تهیه گردیده است. نتیجه کلی اینکه عقل مورد توجه و تاکید بسیار قرآن و احادیث می باشد و در تمام مراحل زندگی جز مواردی که خارج از درک برای عقل می باشد مورد توجه قرآن قرار گرفت و موارد نادر نیز عقل انسان را به تعبد وا می دارد که فلسفه آن در توحید توسط عقل روشن گشت.

ازدواج سنّت دیرینه ی اجتماعی است، که از آغاز زندگی بشر بوده است. ازدواج، در لغت به معنای با هم جفت شدن، زن گرفتن و شوهرکردن است. در اصطلاح به یک پیوند و از دست دادن نیمی از اختیارات شخصی و سهیم شدن صددرصد در زندگی طرف مقابل گفته می شود. این پیمان خواسته ای طبیعی است که همه ی جوامع بشری و ادیان آسمانی بر آن صحّه نهاده اند، به خصوص آیین اسلام. امّا برخی از ادیان الهی و غیر الهی به انحراف رفته و تجرّد را پیشه ی خود ساخته اند. ازدواج در بین ادیان مختلف، دارای آیین و اهداف متفاوتی می باشد. ولیکن شریعت اسلام بر شکل خاصّی از قرارداد یا مراسم دینی خاصّی اصرار ندارد. بلکه به تناسب آداب و رسوم کشورِ محل انجام مراسم، اَشکال فرهنگی مختلفی به وجود می آید و نیز دارای اهدافی بالاتر از ارضای غریزه ی جنسی است؛ که عبارتند از: انجام وظیفه ی الهی، ایجاد و بقای نسل، یافتن سکون و آرامش و... البتّه نباید غریزه ی جنسی را هم کوچک شمرد؛ چرا که بسیاری از افراد در برابر این غریزه، دچاره لغزش شده اند و تن به فحشا وکارهای ناپسند داده اند. در حالی که وظیفه ی افراد در همه حال، پاکدامنی و تقوا می باشد. باید توجّه داشت که گاهی لغزش جوانان به پدر و مادرها، بزرگ ترها و مسئولین دولتی برمی گردد؛ زیرا آنها با بی توجّهی به سنّ جوانان و نقش واسطه گری خویش باعث شده اند که آنها به راه خطا بروند. طبق آیات و روایات بسیاری، بنای خانواده بر اساس قداست و محبوبیّت می باشد و از نظر اسلام ازدواج کردن، موجب پیدایش ارزشها، فواید و غنایم فراوانی است. آن کسی که موجبات ازدواج برایش فراهم آمده باشد و به آن تن دهد؛ به حقیقت خود را به سعادتی نائل کرده است. دامنه ی این سعادت وسیع در برگیرنده ی جنبه های متعدّدی از حیات آدمی است. در صورتی که ترک ازدواج آثار شوم و عواقب ناگواری برای فرد و جامعه به دنبال دارد. نگارنده در این رساله ی علمی تلاش نموده است تا با مراجعه به کتب معتبر روایی و تاریخی و مطالعات و جمع آوری مطالب معتبر، این مسأله را اثبات کند که، ازدواج دارای اهمّیّت و فواید بسیاری است که همه ی جوامع بشری به ارزش و اهمّیّت آن پی برده اند. نگارنده در این راه از چندین کتاب معتبر اعم از منابع دست اول و مآخذ قابل اطمینان استفاده نموده است. امید به این که توانسته باشد مسئولیّت خود را به نحو احسن انجام داده باشد. کلید واژه ها: ازدواج، قرآن، روایت، نکاح.

یکی از نیازهای انسان بعد از رشد جسمانی که در این رشد حیوانات و نباتات نیز مشترک هستند، نیاز به رشد و تکامل در بعد اخلاقی و روحانی است و از آنجایی که امام علی ( ع) فرمود: « حسن الخلق راس کل بر» ؛ نیکویی سرآمد همه ی نیکی هاست . پس حسن ارزشهای اخلاقی و روحانی انسان را رشد و به کمال می رساند. حسن خلق عبارت از گشاده رویی ، مدارا و سازش ،احترام و ادب و سخن نیکو و تحمل و بردباری مزاحمت های ایجاد شده از طرف دیگران می باشد. حسن خلق در تمامی افراد به طور یکسان وجود ندارد گاهی افراد به طور فطری از این موهبت الهی بهره مند هستند و افرادی نیز از آن بی بهره می باشند و از آنجایی که انسان صاحب اختیار و قابل تربیت می باشد راه هایی برای کسب و پرورش حسن خلق وجود دارد از طریق تفکر و روش عملی و الگو قراردادن صاحبان حسن خلق در زندگی و معاشرت با آنها می توان این ارزش و اخلاق انسانی را در باطن رشد داد و به صورت ثابت در آورد. حسن خلق در قرآن و رویات از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد و خداوند متعال نرم خویی و مدارا و سازش و حسن خلق پیامبر اعظم اسلام را عامل موفقیت در هدایت مردم به سوی اسلام و بسط آن در جهان دانسته است و با حسن خلق می توان از خودخواهی اجتناب ورزید و با تمام افراد جامعه با مهر و محبت رابطه برقرار کرد و نیز در قرآن سفارش شده است که همواره بدی را با نیکی پاسخ دهید تا میان شما دشمنی به دوستی تبدیل شود. در روایات نیز ارزش حسن خلق با اصیل ترین ارزش ها برابر دانسته شده است ، لذا انسان زمانی به خوشبختی و سعادت و موفقیت می رسد که در روابط با نزدیکان از جمله با همسر و فرزند و پدر و مادر و در جامعه با همه مردم از حسن خلق بهره مند باشد ، اما در اجتماع گاهی افرادی مخالف حق و پیرو امیال نفسانی و شیطانی هستند که با خیانت و ظلم به دیگران، قصد رسیدن به اهداف خود را دارند، از این جهت حسن خلق و نرمی و سازش با این گروه لازم نیست بلکه روش دیگری باید اتخاذ کرد و با شدت و مبارزه با آنان رفتار نمود. حسن خلق علاوه بر آثار مفید و مهم ظاهری و معنوی در زندگی فردی و اجتماعی در دنیا، از آثار بسیار ارزنده در زندگی اخروی همراه می باشد و طبق روایات رسیده اگر انسان در اعمال و عبادات ضعیف باشد با حسن خلق می تواند به درجات عالی و پاداش های بسیار نایل گردد و از سوی دیگر نقطه مقابل حسن خلق بدخویی است که عامل اصلی انزجار و شکست انسان می باشد و اعمال و عبادات انسان را حبط و نابود می کند و ثمره و نتیجه آن درد و عذاب جسمی و روحی در دنیا و عذاب ها و شکنجه های اخروی و رسیدن به آتش جهنم می باشد.از آنجایی که اسوه ها و نمونه های کامل حسن خلق در جهان هستی پیامبران الهی و ائمه معصومین علیهم السلام و عارفان به حق می باشند ، پس با ذکر و مطالعه در زندگی این بزرگواران می توان ایشان را سرمشق زندگی خود قرار داد. کلیدواژه ها: اخلاق: خوبیها، سرشتهای درونی- جمع خلق حسن خلق: حسن به معنای خوب، نیکو ، زیباست و خلق به معنای خوی عادت است خوش سخن: خوش کلام ، نیکو سخن خوش منش: سازگار، شاد، شادمان مدارات: نرمی کردن، به مهربانی رفتار کردن ملایمت: رفتار آرام سازگاری ، خوش خویی احسان: نیکی کردن، نیکویی کردن درباره ی کسی نیکی: خوبی خوش برخورد: کسی که با خوشرویی و مهربانی با مردم رو به رو شود، مردم دار، مهربان

نویسنده در این پایان نامه آرای تفسیری سیدمرتضی در کتاب امالی را درباره سوره های آل عمران، نساء، مائده، انعام و اعراف استخراج کرده است.افزون بر اینکه با مراجعه به دیوانهای شاعران و کتابهای تفسیر چون معانی القرآن فراء، حقایق التأویل سیدرضی،تبیان طوسی، کشاف زمخشری، مجمع البیان طبرسی والمیزان طباطبایی، صاحبان اقوال و اشعار مندرج در امالی سیدمرتضی را شناسایی و یاد کرده است. در آغاز این پایان نامه شرح حال مبسوطی از سیدمرتضی بیان شده است .