جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده در عقاید اسلامی، مفهوم «توحید» آفریدگار متعال، مبنا واساس محکم همة باورهای دیگر است، ومقدمة شناخت مفاهیمی همچون نبوت وامامت است. از آنجا که برای رسیدن به توحید، شناخت خداوند یک امر ضروری است؛ درباره شناخت خدا وراه های اثبات وجود او، وهمچنین شناخت خداوند در قرآن کریم وتفاوت میان خداشناسی وتوحید نیز در این رساله بحث خواهیم کرد. خداوند سبحان، به دلیلی که نشانة وجود او باشد نیاز ندارد، چرا که او منشا وجود وسرچشمه بی پایان فیض وکمال مطلق است وهرگز آثار ونشانه های پروردگار نمی توانند از خود او آشکارتر وگویاتر باشند که ما بخواهیم آثار ونشانه ها را دلیل وجود او بدانیم. و این، «برهان صدیقین» است که ملاصدرا آن را بیان نموده ومستحکم ترین برهان ها شمرده است. این برهان مبتنی بر آیه شریفه (شهد الله أنه لا إله إلا هو) آل عمران، 18. همچنین، به برهان مشهور دیگری به نام برهان «تمانع»، بحث خواهیم پرداخت. این برهان بر آیه شریفه ? لَوْ کَانَ فِیهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا? مبتنی است ومدلول آن چنین است که اگر در این جهان خدایان دیگری جز الله بودند، بی شک میان آنان اختلاف وتفاوت وجود داشت واین تفاوت موجب اختلاف در روش تدبیر جهان می گردید وامور جهان به تباهی منتهی می شد. برهان دیگر، «برهان سینوی» است که ابن سینا آن را «برهان صدیقین» نامیده وهمان برهان تسلسل یا علیت یا برهان امکان ووجوب است. خلاصة این برهان عبارت از این که در جهان، سلسله ای از علت ها ومعلول ها وجود دارند واز آنجا که «معلول»، خود به وجود آورندة خویش نیست، به علتی نیاز دارد که آن را به وجود آورد وچون علتها ومعلولها یک سلسلة نامتناهی هستند، باید این سلسله یک «طرف» داشته باشد واین طرف، علت العلل ومعلولات است؛ نه معلول است ونه برای به وجود آمدن نیاز به علت دارد وبه عبارت دیگر، واجب الوجود بالذات است. علت العلل، در واقع یک موجود واجب الوجود است واگر چنین نباشد، همانند دیگر «ممکن الوجود»ها خواهد بود که بدون داشتن علت واجب الوجود، پدید نمی آیند. بنابراین باید در راس سلسلة علت ها ومعلول ها، یک علت واجب الوجود قرار داشته باشد تا سلسله پایان پیدا کند. ابن سینا در این برهان به آیة ? أَوَلَمْ یکْفِ بِرَبِّکَ أَنَّهُ عَلَی کُلِّ شَیءٍ شَهِیدٌ? استناد می کند. اما از نگاه او، آیة ?

تجاوز از حد را در رفتار و اعمال انسان «اسراف»گویند. در آموزه های زندگی ساز اسلام، اسراف یکسره ممنوع است، و این ممنوعیت همه ابعاد زندگی انسان رافرا می گیرد؛ یعنی همه مردم در تمام شؤون و در هرزمان و مکان موظفند اصل عدم اسراف را رعایت کنند.نعمتهای الهی امانتهایی هستند که خداوند برای رشد وتعالی انسانها در اختیار آنها نهاده است؛ پس بهره برداری از نعمتها باید همسو با اوامر الهی و در جهت سعادت جاودانی انسان باشد. اسراف برهم زننده اعتدال و به وجود آورنده فساد در عالم است. البته، این فساد درامور فردی زودتر از جنبه اجتماعی اصلاح خواهد شد.تعالیم حیات بخش اسلام راه نجات انسانها را از چنین معضلی در اعتدال و میانه روی می داند. اسلام در همه امور دینی و دنیوی اعتدال و دوری از افراز و تفریط راتوصیه می کند. اگر اسراف را نمی پسندد نقطه مقابل آن یعنی تفریط را هم روا نمی دارد و تنها امتیاز و برتری رادر رعایت اعتدال یا حد میانه می داند. در این پایان نامه بیشترین سعی نویسنده تبیین و توضیح این مدعابراساس معارف قرآن و حدیث است.

این رساله به دو بخش کلی تقسیم شده است: بحش اول شامل مطالبی در باب اسامی پیامبر در قرآن اولین فرزندان مهاجرین و انصار که به نام محمد موسوم شدند چه کسی پیامبر را موسوم به محمد کرد برکت و فضیلت نام محمد ارزش نام محمد در نزد علمای اسلام نام مبارک محمد در چهار سوره قرآنی فرق بین رسول و نبی اخبار حضرت مسیح از آمدن خاتم الانبیاء و معنی فارقلیط است. بخش دوم هم شامل القاب و اسامی پیامبر (ص) در قرآن می باشدمانند: منادی خاتم النبین داعی الله مصدق مذکر مدتر مزمل یس طه بینه برهان امی و... است.

این رساله در هشت فصل تنظیم شده است. در فصل نخست عنوان تحت عنوان کلیات به بررسی مفهوم دو واژه اسراف و تبذیر در لغت و تفسیر پرداخته شده است. در فصل دوم حکم تحریف اسراف در منابع چهار گانه (کتاب، سنت، عقل واجماع) مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم پیامدهای سوء اسراف در زندگی فردی و اجتماعی آورده شده است. در فصل چهارم شناخت شیوه صحیح مصرف از دیدگاه اسلام بررسی شده است. در فصل پنجم اقسام و مصادیق اسراف در زندگی فردی و اجتماعی آورده شده است. در فصل ششم به ریشه یابی عواملی که موجب پیدایش اسراف در فرد و اجتماع می شود پرداخته شده است( عوامل فرهنگی، اقتصادی، روانی، اجتمای). در فصل هفتم اسراف در امورخیر و در فصل هشتم مبارزه با اسراف و تبذیر آورده شده است.

بحث های مطرح شده در این رساله به شرح ذیل است: ابتدا تحت عنوان مقدمه به بیان میزان اهمیت و ذکر پیشینه تاریخی و سیر تکوّن و تطوّر اصل برائت در میان اصولیان و اخباریان شیعه و اصولیان و اهل حدیث اهل سنت پرداخته شده است. همچنین در ضمن چند یادداشت به مقایسة اصل برائت با مباحث مشابه همچون اصالة الحظر او الاباحة و بیان فرقهای میان آنها اشاره کرده و در پایانِ مقدمه، به تحریر محل نزاع بین اصولیان و اخباریان پرداخته ایم . سپس در بخش اول تحت عنوان «ادلة اصولیان بر برائت» ادلّه ای از قرآن (شش آیه)، سنت (نُه حدیث)، اجماع (سه تقریر) ، عقل (قاعدة قبح عقاب بلابیان) و استصحاب را ذکر ، بررسی و نقد کرده ایم. در بخش دوم و پایانی تحقیق نیز ادلة اخباریان مشتمل بر کتاب (چهار آیه)، سنت (سه دسته روایات) و عقل (دو تقریر) مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است. با توجه به این که تنها محل خلاف عمده میان اصولیان و اخباریان شیعه «شبهة حکمیة تحریمیه» است و در دیگر موارد همچون شبهة حکمیة وجوبیّه، یا شبهات موضوعیه اختلاف قابل توجهی وجود ندارد به طور مستقل بدانها نپرداخته و به اشاره به آنها در ضمن یکی از مقدمات (یادداشت شش) اکتفا کرده ایم. امید می رود که این تلاش ناچیز که قطعاً خالی از نواقص نیست مورد قبول افتد.

بی شک، قرآن کریم مهمترین کتاب عالم هستی است که از زوایای مختلف از عصر نزول تا هم اینک مورد عنایت پژوهشگران بوده است، به نحوی که ‎امروز فهرست نویسان بخشی از کار خویش را به معرفی این آثار قرآن‎پژوهی در ده ها جلد، اختصاص داده اند. با وجود این، کتاب آسمانی را چنان طراواتی است که هر بار می توان از افقی نو بر خوان آن نشست و بهر ه‎ای چید، پرسش های قرآنی به لحاظ حجم، بخش قابل توجهی از قرآن را به خود اختصاص داده اند. بررسی ساختارهای بیانی قرآن از این حیث که «چه کسی از که، چه می پرسد؟» بسیار معنا دار جلوه می نماید. شیوه قرآن در طرح پرسش ها، موضع آن نسبت به پرسش دیگران، و اینکه خداوند دانا علی رغم دانش به تمام راز و نهان ها چرا دیگران را، از مردم عادی تا پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، مورد خطاب پرسشی خود قرار می دهد، سؤالاتی است که‎این تحقیق در بیان اهمیت و یافتن پاسخی برای آنها برآمده است. حائز اهمیت بودن شیوه استفهامی‎در ایجاد گفتمان ها، جریان های فرهنگی، بیدارسازی، دعوت و ... باعث گردیده است که‎این شیوه از تخاطب امروزه مورد توجه قرار بگیرد، لذا با توجه به نظام مندی کاربرد این شیوه در قرآن کریم شایسته است که ساختار و ویژگی های این نظام شناسایی و معرفی گردد. با بررسی ساختارهای استفهامی‎قرآن مشخص می شود برخی پدیده ها همچون تکذیب نعمت های الهی(فبأی آلاء، ربکما تکذبان) بسامد قابل توجهی را به خود اختصاص داده است. از سوی دیگر اگر این تکذیب مربوط به «آیات الله» شود، این شخص مکذب با 15 بار تکرار در آیات و سور مختلف قرآن تحت عنوان ستم کارترین(و من اظلم ممن کذب بآیات الله) معرفی خواهد شد. در کتابی که خداوند، پیامبر، اهل خرد و حتی گروه جنیان آن را کتاب هدایت معرفی کرده اند و به کرات بر این معنی در بیش از 25 مورد تأکید گردیده است، به کارگیری شیوه استفهامی‎در حجم گسترده بیش از 1260 مورد استفامی‎معنا داراست. امروزه دانشمندان پس از تحقیقات علمی‎دریافته اند که هر استفهام می تواند بخشی از کارکردهای زیر را داشته باشد: 1.تشویق به تفکر و تأمل، تشویق به فهم اندیشه ها، پدیده ها، روش ها، ارزشها و تأمل و کسب بینش لازم برای موضوع مورد بحث. 2.بررسی فهم، دانش و مهارت مخاطبان 3.جلب توجه مخاطب به پدیده ای از طریق برانگیختن علاقه و کنجکاوی و کمک به او در حرکت به سمت محور اصلی یک روند آموزشی، هدایتی همراه با روشنگری ابهامات احتمالی. 4.تجدید نظر، بازنگری، تقویت و تثبیت آموزه های مخاطب همراه با یادآوری رخدادهای پیشین. 5. اعمال نظم، استقرار و ثبات، مدیریت و یا اسکات مخاطبان( و یا احتمالاً مخالفان)، سوق دادن توجه ها به متن کلام پرسشگر و هشدار دادن با سازماندهی توجه ها 6. آموزش به کل مخاطبان با بهره گیری از پاسخ های ارائه شده گروهی از آنان 7.فراهم ساختن فرصتی برای اندیشیدن و ارائه پاسخ همگان با ایجاد روشی پویا و فعال در یادگیری 8.سؤال از برگزیدگان هر دو طیف متخاصم، به منظور آموزش و هشدار و برانگیختن حس قضاوت در میان دیگران 9.در عرصه وارد ساختن بی طرفان( به میدان سوق دادن افراد در حاشیه) 10.متبلورسازی اندیشه ها و اعتقادات مخاطبان 11.ایجاد فضایی برای بیان دیدگاه ها و عقاید درخصوص پدیده ای خاص. 12.برانگیختن مخاطبان به پرسش از یکدیگر و حتی دیگرانی که مخاطب سخن نخست پرسشگر نبوده اند. 13.یافتن مشکلات مانع از تکامل مراحل یک روند مطلوب. 14. بکارگیری مهارت‎های شناختی و رشد مهارت‎های فکری. 15.دعوت مخاطبان به قضاوت درباره برخی گزاره های ارائه شده پرسشگر و پاسخ‎های دیگر مخاطبان 16.فراهم‎سازی فرصت تعلیم با استمرار روند پرسش و پاسخ 17.اهمیت بخشی به دیدگاه های مخاطبان 18.بیدار‎سازی، هوشیار نمودن، عمق بخشیدن به ادارکات مخاطب و تشویق وی به حل مسأله و پرورش نیروی تصور او. 19.ارضای حس کنجکاوی پرسشگر، برطرف سازی نگرانی های وی، برقراری ارتباط او با دیگران و رساندنش به درکی عمیق تر از مساله مطرح. 20.ارائه دستورات در قالب مدیریت مخاطبان با پرسش هدفمند، تحلیلی و ...

موضوع تحقیق حاضر، بررسی ابعاد مختلف معجزه به صورت کلی و عام می باشد، به گونه ای که زوایای مختلف آن بدون توجه به مصادیق آن روشن گردد. در این تحقیق به مباحث مهمی که بیشتر مورد توجه محققین قرار گرفته است؛ پرداخته شده است و بحث پیرامون چیستی اعجاز با بیان تعریف، شرایط و اجزای معجزه و مقایسه آن با سایر امور و نیز بحث امکان وقوع معجزه و رابطه آن با قانون علیت و سنن الهی و بحث دلالت معجزه بر نبوت و نقش پیامبر در وقوع آن، از جمله مباحث مهم موجود در این تحقیق است. این پژوهش، به بررسی موضوع معجزه در اسلام اعم از شیعه و اهل سنت با نگاهی قرآنی ، روایی و کلامی پرداخته و از آراء مفسران و متکلمان مختلف، پیرامون این موضوع بهره جسته است. منابع مورد استفاده ی تحقیق با توجه به دامنه ی آن، غالباً تفاسیر و کتب کلامی از بزرگان شیعه و اهل تسنن به زبان های عربی و فارسی بوده است و متن این تحقیق پس از مطالعه افزون بر یکصد جلد کتاب و دهها مقاله تنظیم گردیده و سپس مورد اصلاح قرار گرفته است. در تبیین نتایجی که این تحقیق به دنبال داشته، نخست در تعریف معجزه باید گفت؛ معجزه، آن امر خارق العاده ای است که مدعی نبوت، به منظور اثبات ادعای خود انجام می دهد و دیگران از آوردن مانند آن ناتوانند و از جمله ویژگی های آن جهان شمولی و عدم تعلق به امور محال است. ارتباط معجزه با قانون علیت و سنن تغیر ناپذیر الهی نیز به این صورت است که معجزه در چارچوب قانون علیت رخ می دهد و مخالف وجود قوانین ثابت در جهان نیست و علت آن امری غیر عادی و حاکم بر علل عادی است. در بعد دلالتی معجزه، مهم ترین مدلول آن نبوت خاصه است که به گونه ای برهانی بر آن دلالت دارد. لکن اثبات معارف پیامبر یا نبوت عامه با معجزه ممکن نیست. در بیان نقش پیامبر در وقوع معجزه نیز باید گفت که استناد فاعلیت قریب معجزه به پیامبر، مانند هر پدیده ی دیگر مخالف توحید افعالی و به منزله ی تحدید قدرت مطلقه ی خداوند نیست؛ زیرا وقوع آن در سطحی بالاتر، به اراده و اذن الهی متکی است. واژگان کلیدی این تحقیق عبارتند از: آیه، برهان، بینه، خارق عادت، سحر، کرامت و معجزه.

چکیده: تردیدها و شبهات مطرح نسبت به مشارکت اجتماعی زنان و ارائه آرای افراطی و تفریطی در این زمینه، نشانه فقدان همگرایی و وفاق در اندیشه و عمل کسانی است که همگی به نحوی مدعی التزام به اندیشه دینی هستند. یافتن نگره متعادل و مبتنی بر اصول اخلاقی دین، برای حضور و فعالیت اجتماعی زنان، اساسی ترین مسئله این پژوهش است. در این پژوهش، بررسی دقیق، تحلیل و استنتاج از متون دینی، با عنایت به ملاحظات ضروری استفاده از احادیث از یکسو و ملاحظات ویژه در مواجهه با احادیث زنان از سوی دیگر، ضمن توجه به اقتضائات جوامع انسانی معاصر، زمینه مناسب و قابل اعتمادی برای ارائه یک مدل دینی متعادل در این موضوع فراهم آورده است. با عنایت به شمول اصل مسئولیت پذیری انسانی بر زنان و گستره قلمرو مسئولیت های ضروری آنان در عرصه اجتماع مستند به شواهد مسلم فقهی نمی توان در اصل جواز حضور و فعالیت اجتماعی زنان تردید کرد؛ اما این حضور مشروع، مشروط به دو شرط می تواند در قالبی مطلوب از منظر دین، مورد عرضه و دفاع قرار گیرد: اول رعایت اصول اخلاق اجتماعی از ناحیه زنان که شامل رعایت حیاء، هماهنگی فعالیت های اجتماعی آنان با مسئولیت های خانوادگی و ملاحظه تناسب فعالیت های ایشان با ویژگی های جنسیتی شان است و دوم رعایت ملاحظاتی از سوی دیگران در خانواده و جامعه نظیر توسعه امنیت، عرضه قوانین کارآمد و تحقق موقعیت مطلوب خانوادگی. فراهم آمدن این دو دسته عوامل و شرایط، بستر مساعد، ایمن و اخلاقی برای مشارکت اجتماعی زنان فراهم آورده، الگوی آرمانی از حضور زن مسلمان در روند فعالیت های مؤثر اجتماعی عرضه می کند

در این پایان نامه اسماء حسنای الهی بررسی شده و دیدگاه قرآن و عرفان در این باره بیان شده است . در ابتدا، مفهوم اسماء حسنی و تشبیه و تنزیه در اسماء و صفات الهی مطرح شده است ؛ سپس، آیات در زمینه اسماء حسنی ذکر شده و مورد بررسی قرار گرفته است و دیدگاه متکلمین و فلاسفه در ارتباط با عالم و مراتب موجودات بیان و تقسیمات اسماء حسنی آورده شده است . در پایان، اسماء حسنی از قرآن کریم احصاء ودر یکصدوهیجده مورد ذکر شده است

هدف از این پژوهش، بررسی اصول و مبانی بهداشت روان دراسلام و همچنین تدوین ابتدایی و اجمالی برخی مفاهیم و اصول بهداشت روانی است. تحقیق حاضر، بااساتفاده از روش کتابخانه ای انجام یافته و مباحث آن در دو بخش و مجموعا" هشت فصل تنظیم شده است.بخش اول، طی چهار فصل، کلیات و مبانی بهداشت روانی دراسلام را مورد بررسی قرار می دهد، که به ترتیب عبارتند از : کلیات مفهوم بهداشت دراسلام، ماهیت روح و روان دراسلام، مفهوم بهداشت روانی در دیدگاههای مختلف( غرب) و کلیات و مفاهیم بهداشت روانی دراسلام. بخش دوم، اختصاص به اصول تکاملی بهداشت روانی دراسلام دارد. این بخش نیز از چهار فصل تشکیل شده است . اصول ارتباط انسان با خدا، اصول ارتباط انسان باخود اصول ارتباط انسان با اجتماع و بالاخره اصول ارتباط انسان با طبیعت، مهمترین مباحث این بخش را تشکیل می دهند. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد: ‎۱) نظام روانشناسی اسلامی، یک نظام مستقل و برپایه اصالت وحی است و تنها نقاط اشتراک آن با مکاتب موجود دیگر، مشترکات لفظی است. به عبارت دیگر روانشناسی اسلامی با روانشناسی کنونی تفوات ماهوی دارد. ‎۲) مفهوم کلی بهداشت را باید در ابتدا با مساله پیشگیری مورد توجه قرار داد نه درمان.‎۳) ادعای رواشناسان مبنی بر اینکه نیاز و یا انگیزه قطعا" به رفتار می انجامد، محل تامل است. ‎۴) رابطه منطقی اسلام و بیماری روانی و یا به عبارت بهتر مسلمان و مبتلای به بیماری روانی تباین نیست، بلکه عموم و خصوص من وجه است. ‎۵) درتعریف کلی مفهوم بهداشت در اسلام، ابتدا باید به تامین نیازها و درمرحله دوم، به مساله حرکت درمسیر کمال اشاره کرد. ‎۶) باتوجهبه کیفیت انشعاب روانشناسی ازفلسفه ، باید به لزوم توجه در عدم خلط آنچه روانشناسی اسلامی نامیده می شود با آنچه علم النفس اسلامی خوانده می شود، کمال دقت را معطوف داشت. دراین زمینه نتایج نشان می دهد که هر چه ازتاریخ فلسفه گذشته به روانشناسی کنونی و تجربی نزدیکتر می شویم، مباحث تجردی جای خود رابه مباحث تجربی می دهد. ‎۷) ادعای برخی دانشمندان در مورد اینکه پیشوایان اسلام در مورد ماهیت روح بحثی نکرده اند و یااینکه این مباحث نتیجه ای نخواهد داشت و یااینکه این مطالب حاوی مضامین فلسفی نیست مورد انتقاد قرار می گیرد. ‎۸) بررسی سه واژه قرآنی روح، قلب و نفس برای دستیابی به معادلی مناسب برای مفهوم بهداشت روان، به این نتیجه ختم شده است که وجه غالب استعمال واژه روح درمورد انسان، قوه مجردی است که منتسب به ذات اقدس لایزال الهی است، در حالیکه نفس، اعتبار همان روح است از حیث تعلق و ارتباط آن با بدن و واژه قلب بیشتر به تجلیات روانی انسان مربوط می شود ‎۹) رابطه منطقی دو مفهوم سلامت و بیماری روانی، براین مبنای فلسفی که شرور را امور عدمی می دانند، ازنوه رابطه سلب و ایجاب خواهد بود( تناقض) و این دیدگاه برای کسانی که در وصف این دو مفهوم از روش سالبه ای استفاده می کنند حائز اهمیت است و ....