جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترتیب روایی نزول قرآن، موضوع این پژوهش را تشکیل می دهد. این روایات که به چهارده تن از صحابیان و تابعیان می رسد، محور بحث و نقد و نظر در باب ترتیب نزول است. نگارنده، ضمن بررسی این نظریات، ترتیب نزول سوره ها را به طور کلّی معتبر دانسته و منعکس کننده این ترتیب سوره ها را «مصحف امام علی علیه السلام» می داند که با فرمان و وصیّت پیامبر اسلام، گردآوری و مرتّب شد و برخلاف ترتیب سوره های مصحف عثمانی است که با اجتهاد صحابه فراهم آمده و به فرمان و وصیّتی از پیامبر خدا مسبوق نبوده است. وی این نظریه را که با اتّکا به روایات اسباب نزول - که قصّه هایی انطباق یافته بر مضامین سوره هایند و یا با نظر به مضامین برخی سوره های مدنی که با مضامین سوره های مکّی مشابهت دارند - نیز رد نموده است. این پایان نامه در پنج فصل، بدین ترتیب فراهم شده است. در فصل نخست، تحت عنوان «کلّیات»، مقدّمات تحقیق، یعنی مباحثی نظیر «رئوس ثمانیه» در اصطلاح قدما، اهمّیت موضوع، پیشینه موضوع، فرضیات و ادّعاها در این زمینه بیان شده و تعریف برخی مصطلحات (مانند: قرآن، مصحف، مصحف عثمانی، نزول قرآن، نزول دفعی و تدریجی، حضرت جبرئیل، واحد نزول، تقویم نزول، حجّیت و حجّیت خبر واحد و روش تحقیق) آمده است. طرح و نقد دیدگاه های مختلف در زمینه توقیفی یا اجتهادی بودن ترتیب سوره های قرآن، نظریه توقیفی بودن به ضمیمه تعریف و تبیین حدود هر یک و ادلّه استناد شده در این ترتیب، همچنین تصریح پیامبرصلی الله علیه وآله به گروه های چهارگانه سوره ها، تحزیب سوره ها در زمان پیامبرصلی الله علیه وآله، قرائت سوره ها توسط پیامبرصلی الله علیه وآله به ترتیب موجود، اجماع صحابه بر مصحف عثمانی، عدم تتابع همه سوره های متشابه الصدر، تناسب سوره ها، و در پایان، ادلّه اجتهادی بودن ترتیب سوره ها از مطالب مورد بحث فصل بعدی است. از مباحث مهم مطرح شده در فصل دیگر، دانش قرآنی حضرت امیرعلیه السلام ، به ضمیمه تعریف و تبیین حدود هر یک و ادلّه استناد شده در مصحف ایشان و سرگذشت گردآوری آن در دوران ائمه، ترتیب سوره ها در مصحف حضرت و سرنوشت آن است. نگارنده، فصل چهارم را به بررسی ترتیب نزول قرآن به استناد روایات و ملاک های نقدِ ترتیب روایات و اعتبار این ترتیب ها اختصاص داده است. وی در این فصل، روایات ترتیب نزول قرآن را بر اساس چهارده طریق، مورد کندو کاو قرار داده است. در پیوست ها نیز مباحثی همچون:ترتیب سُوَر مصحف ابن مسعود، مصحف اُبیّ بن کعب و دانش قرآنی او و وجود سوره های اضافی در این مصحف، مراحل شکل گیری ترتیب سُوَر مصحف عثمانی و وجود لحن در این مصحف، شیوه های تقویم نزول قرآن و اعتبار آنها، انواع تقویم نزول قرآن و مشکلات آن، اسانید روایات ترتیب نزول و اختلاف آنها و نقد و تأویل این اختلاف ها و رجال روایات ترتیب نزول، ارائه شده است

پس از نوشته شدن موطأ مالک بن انس و صحاح سته که از مهم ترین کتب حدیثی اهل سنت هستند جامعه اسلامی دچار دگرگونی سیاسی شد و حوزه های متعدد حدیثی به وجود آمد، اما حدیث اهل سنت پس از این دوران دچاررکود نگشت بلکه از ابتدای قرن چهارم هم تدوین حدیث و هم پیدایش شعب حدیثی رواج یافت. آنچه در این پایان نامه مد نظر است سیر و تفحصی در تاریخ حدیث اهل سنت پس از قرن سوم هجری است که تا حالا ادامه یافته و با مطالعه آن می توان فهمید که تدوین و نگارش حدیث اهل سنت با جدیت دنبال شده و محدثان تحقیقات خود را ادامه داده اند که رساله حاضر بر آن است که گزارشی هر چند کوتاه در خصوص این تحولات به دست خواننده بدهد. مطالب مذکور در هفت بخش اصلی و یک بخش مقدماتی تدوین شده است. در بخش مقدماتی سیر تحولات تاریخ حدیث اهل سنت طی دو دوره: پیش از قرن سوم هجری و پس از قرن سوم هجری، در دو فصل توضیح داده شده است. سپس در بخش اول مهمترین شروح موطأ مالک ابن انس، شروح صحیحین و شروح سنن طی سه فصل معرفی شده و از میان کتب مذکور، التمهید، تنویر الحوالک، شرح زرقانی از میان شروح موطأ، فتح الباری، الکواکب الدراری، عمده القاری از میان شروح صحیح بخاری، المنهاج فی شرح مسلم بن حجاج از میان شروح صحیح مسلم و از میان شروح سنن و عون المعبود، المنهل المورود، تحفه الاحوذی، شرح سیوطی بر سنن نسائی، شرح امام السندی بر سنن ابن ماجه به تفصیل معرفی و بررسی شده است. در بخش دوم تألیفات جدید حدیثی آمده است و در بخش سوم، جوامع بین صحیحین، جوامع صحاح ستّه و جوامع کتب فقهی بررسی شده و دو کتاب المسند الجامع و جمع الجوامع توضیح داده شده است. بخش چهارم شامل یک فصل است که طیّ آن زواید نویسی معرفی شده و مهم ترین کتب نوشته شده در این زمینه نام برده شده و کتاب المطالب العالیه معرفی تفصیلی گردیده است. بخش پنجم شامل شش فصل است. در فصل اول کتب مستخرجات و مستخرج ابوعوانه معرفی شده است. در فصل دوم کتب اجزاء و مسند اهل بیت و فضایل فاطمه الزهرا(س) به طور مفصل آمده و در فصل سوم کتب اطراف و دو کتاب تحفه الاشراف بمعرفه الاطراف و موسوعه الاطراف الحدیث النبوی ذکر شده، در فصل چهارم کتب تخریج و المقاصد الحسنه معرفی گردیده و در فصل پنجم کتب معاجم و معجم کبیر طبرانی و در فصل ششم کتب مستدرکات و المستدرک علی الصحیحین شرح داده شده است. بخش ششم شامل علم موضوعات، تعریف این علم و مهمترین کتب نوشته شده در زمینه علم موضوعات است و در آخر کتاب موضوعات این جوزی معرفی تفصیلی گردیده است. در بخش هفتم دانش های تخصصی حدیث که شامل علم مصطلح الحدیث، غریب الحدیث، علل الحدیث، مختلف الحدیث، ناسخ و منسوخ و علم رجال و بررسی جرح و تعدیل راویان است، بررسی شده و کتب مقدمه ابن الصلاح، تدریب الراوی، النهایه فی غریب الحدیث، العلل الوارده، تأویل مختلف الحدیث، الاعتبار فی الناسخ و الجرح و المنسوخ و التعدیل رازی شرح داده شده اند.

دانش حدیث، متکفل بررسی سند و متن روایات می باشد. توجه دانشمندان اسلامی در گذشته، عمدتا به بررسی صسند و رجال معطوف بوده و حاصل کوشش آنان در این زمینه، تألیف کتب گوناگون درایه الحدیث علم الرجال بوده است. بدین سبب، معیارهای نقد متن را باید در لابه لای کتبی که در شرح و نقد مجموعه های حدیثی یا درایه الحدیث نگاشته اند، جستجو کرد. در دوره معاصر، تلاشهای قابل توجهی در جهت احصاء معیارهای نقد متن صورت گرفته و کتب مستقلی نیز در این زمینه تألیف گردیده است. عدم ارائه تعریف واحد و محدد، عرضة مبانی و معیارهای گاه بسیار متفاوت و اختلاف فاحش در شیوه تطبیق روایات با آن، نگارنده را واداشت با تتبع در آثار قدما و متأخران به بررسی تحلیلی شش معیار که مورد اتفاق اکثر محدثان است و بیان موانع و مشکلات بکارگیری آن که عمدتا ناشی از پیش فرضها، مبانی فکری و علایق محدثان (مبانی محدث) می باشد؛ بردازد. این نوشتار تلاشی است در جهت نزدیک شدن به مناهج و مکاتب حدیثی در حوزه متن حدیث./

در کتاب های لغت حکومت به معنای قضاوت و داوری، فرمان و فرماندهی کردن، نفوذ و ثبوت رأی و نظر و ممانعت کردن به کار رفته است. در قرآن کریم هم به چیرگی و حاکمیت مطلق خداوند اشاره شده که حکومت از آن خداست و در میان آدمیان فقط پیامبرانند که از طرف خداوند به اعمال سلطه و قدرت و فرمان بر آدمیان مجازند مگر کسانی که از طرف پیامبران مأذون باشند. این وعدة الهی است که در آخر الزمان مهدی علیه السلام به حکومت خواهد رسید و دنیا را پس از آنکه پر از ظلم و ستم شده باشد پر از عدل و داد می کند. این پژوهش به بررسی و مقایسة شیوه های حکومت حضرت مهدی علیه السلام در روایات فریقین پرداخته. در این تحقیق، مسائل مربوط به حکومت امام مهدی علیه السلام در چند مرحله بررسی شده است. در فصل اول پس از بیان کلیات تحقیق، به تعریف حکومت و ضرورت آن از دیدگاه قرآن و روایات و انواع حکومت و شناسنامة مهدی موعود از زبان معصومین علیهم السلام بیان شده است. در فصل دوم، نگاه فریقین به ویژگیهای شخصیتی منجی آخر الزمان آورده شده است. در فصل سوم، شیوه های حکومتی امام با استناد به رهنمودهای قرآن و روایات آورده شده است. در فصل چهارم، اوضاع عمومی آخر الزمان قبل از ظهور مهدی موعود(عج) و ویژگیهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ... حکومت امام مهدی علیه السلام بیان شده است. در فصل پنجم آثار و برکات و مدت حکومت امام مهدی علیه السلام بیان شده است و بوسیلة این پژوهش روشن می شود که تنها حکومت ماندگار درجهان حکومت مهدی موعود می باشد که الهی بوده و تمامی حکومتها از بین خواهند رفت و مردم از آثار و نتایج حکومت امام مهدی علیه السلام بهره مند خواهند شد./

موضوع این پژوهش ، غزوات پیامبر (ص) از نگاه قرآن و روایات است، این پژوهش بر آن است تا با بررسی آیات قرآن کریم و سیر در منابع معتبر اسلامی به بحث و بررسی پیرامون غزوات پیامبر (ص) در قرآن و روایات بپردازد و به اهداف زیر دست یابد. بررسی واژه و اصطلاح غزوه، هجرت پیامبر به مدینه، جهاد در قرآن، غزوات سال دوم تا چهارم هجرت، غزوات سال پنجم تا هفتم هجرت، غزوات سال هشتم تا نهم هجرت . روش این تحقیق با توجه به امکانات و یافته های تحقیق روش توصیفی تحلیلی است. غزوه در لغت به معنای بیرون رفتن برای جنگ با دشمن و در اصطلاح به جنگ های گفته می شود که پیامبر (ص) در آنها حضور داشته است، نه تنها قرآن به مسأله غزوات پیامبر پرداخته است بلکه یکی دیگر از منابع معتبر روایات است که در این زمینه مطالب فراوانی از بزرگان آمده است . هدف از غزوات پیامبر گسترش قلمرو اسلامی نبوده است ، بلکه تمامی این غزوات در واکنش به رفتار و عملکرد مشرکان و توجه دادن آنها به آمادگی مسلمانان برای مقابله با هر گونه تحرک بود تا دشمن فکر حمله به مدینه را در سر نپروراند و همگی آنها دفاعی بوده است در تمام مواردی که پیامبر اقدام به جنگ نموده یا پیش از برخورد مسئله تمام شده است ، یا اقدام پیامبر (ص) در پاسخ به اذیت و آزارها و همکاری آنها با دشمن دیگر بوده است . سرانجام پژوهشگر در انجام این تحقیق با مشکلات و محدودیت های همچون کم بودن وقت و همچنین کمبود منابع در این رابطه مواجه بوده است

این تحقیق بر آن است تا با مراجعه به آیات نورانی قرآن کریم و دیگر منابع معتبر اسلامی « تزکیه نفس از دیدگاه قرآن و حدیث» را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد . در ابتدا ضمن بیان روشنی از ابعاد مختلف مساله با استناد به آیات و روایات ، ضرورت این تحقیق اثبات گردیده و برای رسیدن به هدف های تحقیق اهداف ویژه زیر طراحی شده است : بررسی معنای لغوی و اصطلاحی تزکیه ونفس ، عوامل موثر در تزکیه ، مراحل تزکیه نفس و ثمرات پر بار تزکیه نفس . برای رسیدن به اهداف مذکور سوالات زیر طرح شده است : - معنا و مفهوم لغوی و اصطلاحی تزکیه نفس چیست ؟ - عوامل موثر درمحقق شدن تزکیه نفس کدامند ؟ - مراحل تزکیه نفس کدامند ؟ - ثمرات تزکیه نفس کدامند ؟ با توجه به ماهیت ، اهداف و امکانات موجود روش تحقیق توصیفی – تحلیلی برای انجام تحقیق برگزیده است . پس از گردآوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنها نتایج ذیل بدست آمده : تزکیه نفس هموار کردن راه جهت رشد و تعالی انسان و هموارکردن زمینه برای پاسخگویی و استجابت دعای طلب هدایت « اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ »:1( ما را به راه راست هدایت فرما)از جانب پروردگار است که هدف از آفرینش انسان رشد و تعالی وی در راه عبودیت و بندگی برای نائل شدن به سرزمین نجات و رستگاری است که آن هم در سایه تزکیه نفس میسر خواهد شد . لازم است تا مورد بررسی قرار گیرد . علم و شناخت در تزکیه نفس گام اول است با شناخت عوامل موثر د ر تزکیه و آشنایی با مراحل تزکیه و پیمودن هریک از آنها برای رسیدن به ثمرات گهربار و ارزشمند تزکیه ، عملا رشد و تعالی انسان را به بار می دهد . مهمترین عوامل در تزکیه عبارتند از : نماز ، زکات ، روزه ،حج ، ذکر ، تفکر و تعقل ، یاد مرگ و کوتاهی آرزو ، محاسبه نفس ، خدمت و تواضع ، شناخت راههای ورود شیطان ، شناخت امراض قلب و سلامت قلب ، امر به معروف و نهی از منکر می باشند که سالک راه تزکیه با طی مراحل این عوامل را به کار می بندد. - مراحل تزکیه نفس عبارتند از : 1- تخلیه نفس از عیوبی همچون ؛ شرک ، ریا ، کفر ، نفاق ، حسد ، غرور ، کبر ، عجب ، بخل و شح نفس ، خشم ، پیروی از هوی و آرزوی دراز 2- تخلیه نفس و زینت آن با فضایلی همچون ؛ توحید و عبودیت ، اخلاص ، شکر ، زهد ، توکل ، توبه ، خوف و رجا ، تقوی ، صبر می باشند تا پس از تلاشی شیرین و میوه های پربار آن گوارای وجودش گردند . - ثمرات ومیوه های تزکیه عبارتند از : 1- کمال 2- قرب الهی 3- کنترل رفتار ؛ که شامل کنترل زبان و رعایت ادب در ارتباطات می باشد . - محقق در انجام این پژوهش با محدودیت هایی نظیر عدم دسترسی به کتاب های جامع در این زمینه وکمبود منابع پژوهشی روبرو بوده است . - پیشنهاد می گردد که در این زمینه تحقیقاتی جزئی تر با اهدافی جزئی تر مانند بررسی جداگانه عوامل ، مراحل و ثمرات تزکیه نفس صورت پذیرد .

این رساله در نقد و تحلیل برخی از تفاسیر و تأویل های عرفانی که توسط مفسرین صوفی و عارف نوشته شده و در آن علل اختلاف آن مفسران در تفسیر قرآن بررسی گردیده است. حاصل تحقیق این است که دیدگاه مفسران عرفانی خاستگاه قرآنی داشته و مسبوق به تعابیری چون ظاهر، باطن، حد، مطلع در احادیث است. نگارنده پس از تعریف اصطلاحات تفسیر، تأویل، متشابه، و نص، در چهار فصل به بررسی این موضوعات پرداخته است: پیشینه تأویل در مکاتب بشری و متون دینی قبل از اسلام و عهد قدیم و جدید، سیر تأویل پس از اسلام، تأویل در مذهب اسماعیلیه و عقاید آنها و آرای اخوان الصفا، تأویل در حکمت اشراق، تأویل در آثار بوعلی، مبانی تفسیر عرفانی. در پایان تفاسیر عرفانی لطائف الإشارات، کشف الأسرار، التأویلات النجمیه، و تفسیر منسوب به ابن عربی را مورد بررسی و نقد قرار داده است.

در تفاسیر مأثور آنچنان که ادعا شده تفسیر قرآن با اثر انجام نشده و در این باره نیز تألیف مستقلی که به دقت این مسئله را بررسی کرده باشد وجود ندارد . که با توجه به این مطلب این پروژه تحقیقاتی در پی آن است که به بررسی تحلیلی روش تفسیر روایی قرآن کریم به عنوان یک هدف کلی ویک سری از اهداف جزئی از قبیل مفهوم شناسی تفسیر روایی وتاریخچة آن ، جایگاه روایت در تفسیر قرآن ، کاربرد تفسیر روایی ، آفات تفسیر روایی و... بپردازد که باتوجه به ماهیت اهداف تحقیق وامکانات موجود ، روش توصیفی تحلیلی برای موضوع انتخاب شده است . با توجه به تجزیه وتحلیل یلفته ها این نتایج بدست آمده است : تفسیر روایی عبارت است از توضیح وتبیین آیات قرآن بر اساس روایات منقول از نبی اکرم (ص)، صحابه وتابعین .اما در نزد شیعه تفسیر روایی عبارت است از روایات منقول از معصومین (ع): این روش اولین نوع تفسیر است که همزمان با نزول قرآن ودر زمان پیامبر (ص)شکل گرفته است . روایات وسیله وقرینه ای برای تفسیر آیات به حساب می آیند واگر روایتی از طریق خبر واحد به مابرسد دارای حجیت است. آفات تفسیر روایی عبارتند از : 1- ضعف سند 2- جعل حدیث 3-روایاتی که خود نیازمند تفسیرند 4-وجود تناقض در روایات تفسیری 5- ایجاد خلل در اندیشه ها واعتقادات 6-تداخل انواع تفسیر7-اسرائیلیات. روایات تفسیری در تفسیر روایی شیعه واهل سنت گرد آوری شده است که مهمترین تفاسیر روایی شیعه عبارتند از : تفسیر عیاشی ، صافی ، فرات کوفی ، ، البرهان و نورالثقلین . ومهمترین تفاسیر روایی اهل سنت عبارتند از : جامع البیان فی تأویل آی القرآن ، معالم التنزیل فی التفسیر و التأویل، تفسیر القرآن العظیم، الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن و الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور. در تفاسیر علاوه بر ذکر روایات منقول از معصومین (ع)وصحابه وتابعین از منابع تفسیری دیگری چون اخبار اهل کتاب ، شعر وادبیات جاهلیت عرب ، اجتهادشخصی و منابع لغوی استفاده شده واز آنجا که منبع تفسیر روایی نیستند مورد نقد وبررسی قرار گرفته اند . کلید واژه ها : تفسیر روایی، روش تفسیری ، روایت ، صحابه وتابعین ، مأثور.

این تحقیق بر آن است که با توجه به آیات قرآن کریم و دیگر منابع اسلامی به بررسی تحلیلی لیلة القدر از دیدگاه قرآن و روایات بپردازد . ضمن بیان تحلیلی و روشن از ابعاد مختلف در مورد لیلة القدر با استفاده از آیات و روایات اهمیت این تحقیق مشخص می شود . این پژوهش بر آن است تا با استفاده از آیات و روایات به بحث تحلیلی در مورد کیفیت نزول قرآن کریم و معنای نزول ، بررسی معنای قدر در قرآن کریم ، بررسی زمان شب قدر با استفاده از آیات و روایات ، بررسی وقایع شب قدر با استفاده از آیات قرآن و روایات ، بررسی اهمیت و فضیلت شب قدر بپردازد . روش این تحقیق با توجه به امکانات و هدف تحقیق ، روش توصیفی- تحلیل است . پس از گرد آوری اطلاعات از منابع و مآخذ مختلف روایی و قرآن کریم و تجزیه و تحلیل آنها نتایج زیر حاصل شده است : به اعتقاد اکثر علما و دانشمندان علوم قرآنی و با استفاده از آیات و روایات نزول قرآن کریم به صورت دفعی و یکباره در شب قدر صورت گرفته است و منظور قرآن از نامگذاری این شب به نام « لیلة القدر» به علت مقدرات و تقدیرات اموری است که در این شب صورت می گیرد و در مورد زمان دقیق شب قدر نیز ، هیچگونه آیه یا حدیث ، که به طور واضح یک شب معین را مشخص کند وجود ندارد و اکثر علما مخفی بودن شب قدر را یکی از حکمتهای خداوند متعال می دانند و اکثر علما یکی از شبهای دهه آخر ماه مبارک را ، شب قدر می دانند و در بخش وقایع شب قدر ، به وقایع مهم این شب از جمله نزول قرآن و همچنین نزول ملائکه و روح و تقدیر امور خلایق در این شب و نزول رحمت و سلامت در این شب تا سپیده دم و دیگر مسائل مربوط به این موارد پرداخته شده است و همچنین در بخش اهمیت شب قدر به بحث روایی در مورد فضایل این شب و روایاتی که در این مورد وارد شده است پرداخته شده . در بخش پنجم نیز مشخص شد که شب قدر یکی از شبهای پر فضیلت و با اهمیتی است که به سادگی نباید از کنار آن گذشت زیرا در این شب تمام اتفاقات و امور مربوط به یک سال انسان رقم می خورد و اگر انسان در این شب ارتباط خود را با خداوند برقرار سازد خداوند نیز تقدیرات انسانی انسان را با عنایت و رحمت خود تغییر می دهد . از جمله محدودیتهایی که در گرد آوری این پژوهش وجود داشت ، تکراری بودن اکثر مطالب موجود در کتب مختلف و عده ای از علما نیز در رابطه با موضوع لیلة القدر دست به تأویل زدند و سلیقه ای عمل کرده اند و هیچ یک نظری صد در صد و قطعی را ارائه نداده اند .