جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده تصحیح آثار دانشمندان و متفکران قرون پیشین، از مهم ترین اقداماتی است که طی چند دهه ی گذشته بر آن اهتمام ویژه ای شده است؛ زیرا آثار خطی گنجینه ای پر بار از فرهنگ و تمدن هر ملتی هستند. رساله ی حاضر به تصحیح بخش های منطق(تقریر دوم) و الهیات کتاب «منتهی الأفکار فی إبانة الأسرار» اثیر الدین ابهری اختصاص دارد. ابهری از اندیشمندان برجسته ی قرن هفتم است که حدود سی رساله و کتاب در زمینه های منطق، فلسفه، ریاضیات و نجوم از او به یادگار مانده است. وی از جمله متفکران متعلق به مکتب مشاء و متأثر از آراء ابن سینا و فخر رازی است، اما تاثیر فخر به مراتب بیشتر از دیگران است. ابهری در دوره ی مغولان می زیست و تحت تاثیر حملات ویرانگر مغولان به سرزمین های موصل و روم جهت تعلیم و تعلّم رهسپار شد که ماحصل این امر تالیف چندین کتاب و پرورش شاگردان زیادی در زمینه های مختلف بود؛ با این حال از جزئیات زندگی وی اطلاعات دقیقی در دست نیست. «منتهی الأفکار فی ابانة الأسرار» مشتمل بر منطق، الهیات و طبیعیات است. بخش منطق این اثر، به دست خود ابهری تقریری دوباره یافته است و ما در تصحیح این رساله، تقریر دوم آن را مد نظر قرار دادیم. بررسی مقایسه ای و محتوایی اثر حاضر با دیگر آثار ابهری، و توجه به سبک خاص نویسندگی وی، صحت انتساب این رساله را به او تایید می کند. بخش الهیات از لحاظ محتوایی و گاه از لحاظ شکل و ساختار ظاهری با کتاب «کشف الحقایق»، و بخش منطق آن نیز بیشتر به کتاب های «دقائق الأفکار» و «عنوان الحق» شباهت دارد. در منطق وی طی پنج مقاله به مباحث متعددی اشاره دارد (عناوین مقالات پنج گانه از این قرار است: مفردات و ترکیب حدود؛ قضایا؛ احکام قضایا؛ قیاسات؛ مواد قیاس). رویکرد ابهری منطق نگاری دو بخشی است. توجه به تقسیم بندی چهارگانه ی قضیه ی حملیه و تحلیل خاص وی از قضایای متصله و منفصله و بحث موجهات از مهم ترین مباحث این بخش است. بخش الهیات نیز شامل شش مقصد است (عناوین مقاصد شش گانه بدین شرح است: امور عامه؛ جوهر و عرض؛ عاقل و معقول؛ واجب الوجود و صفات او؛ طریقه متکلمان در علوم الهی؛ احوال نفوس ناطقه). روش ابهری در طرح مسائل همانند روش سایر اندیشمندان قرن هفتم، به شیوه ی «قال... اقول»(قوله، قلنا) است. این روش در سایر آثار او مشهودتر است، ولی در این اثر (بویژه بخش منطق) سعی در بیانی منسجم از مسائل دارد. در تصحیح این رساله به علت تک نسخه ای بودن، سعی شده است از همه ی آثار وی استفاده شود، چرا که اندیشه های وی را باید در پرتو همه ی آثارش یافت. در بخش مقدمه با توجه به تاثیر پذیری ابهری از فخر رازی، به مقایسه ی برخی از آراء وی با فخر پرداختیم. توجه به آثار و اندیشه های ابهری می تواند در تبیین چگونگی انتقال دانش منطقی و فلسفی در طول تاریخ مؤثر باشد

عنوان تحقیق حاضر تعلیم و تزکیه در اسلام می باشد که در آن سعی شده است با ارائه مطالبی پیرامون تعلیم و تزکیه و شرایط آنها زمینه ای برای راهیابی به اهداف والا که همان انسان سازی و رسیدن به تقرب الهی است فراهم گردد وهمچنین ذخیره ای برای جهان آخرت باشد. در جمع آوری اطلاعات، از متون اسلامی ( قرآن و احادیث) و راهنمایی اساتید اهل فن و کتابهایی که در این مورد نوشته شده است استفاده شده است. روش تحقیق حاضر بر اساس نگرشها از نوع تحقیقات بنیادی است که به قصد کشف حقایق بیشتر صورت گرفته است . براساس راهبردها از نوع تحقیقات توصیفی است که فقط به گردآوری و توصیف موضوع پرداخته می شود. و براساس راهکارها از نوع تحقیقات کتابخانه ای است که از طریق بررسی مدارک و اسناد و منابع صورت می گیرد. این تحقیق شامل هفت فصل است که در فصول آن: به بررسی معنا و تعریف تعلیم، فضیلت علم و شرافت و وجوب علم، اهمیت علم از دیدگاه قرآن وسنت، انواع علم و گروههای دانایان و نیت و هدف از فراگیری دانش پرداخته شده است. فصل دوم به بررسی مقام علما و دانشمندان پرداخته شده است ونیز مصیبت از دست دادن علما و امتیازات ویژه علما، حوزه خلافت انسان کامل، تفاوت تعلیم و تدریس، شؤون و برکات وجودی خلیفة الله مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه تحقیق به بررسی تعریف لغوی و اصطلاحی تزکیه و مخالف واژه تزکیه، تعریف نفس و تسویل نفس و تعبیراتی که در مورد جنبه مادی و معنوی انسان در قرآن آمده است پرداخته شده است. و بعد از آن نیز به بررسی مفهوم ضرورت و اهمیت، جایگاه خودشناسی و خود سازی در قرآن و روایات پرداخته شده است. در ادامه به تکامل روح در دنیا مقدمات تزکیه نفس، مهمترین عوامل خودسازی و تکامل معنوی که برخی از این عوامل نقطه، تفکر وتعقل، ترک عادت بد و توبه، عزم مشارطه، مراقبه، محاسبه، رضا و تسلیم، صبر و شکیبایی، تذکر ، عبادت و پرستش، اخلاص، وفا و رفق و مدارا بخشی دیگر از این تحقیق می باشد. در ادامه موانع تزکیه که بعضی از آنها عبارتند از غضب و حسد، ظلم، سوء ظن، بخل، عجب، کبر، ریا، حب مال، جاه، گناه، عصیان، کفر و نفاق مورد بررسی قرار گرفته است و در پایان به بررسی تقدم تزکیه بر تعلیم پرداخته شده است. واژگان کلیدی این تحقیق عبارتند از: تعلیم، تزکیه، تقدم، اسلام

مبحث تعارض ادلّه از کهن ترین، ریشه دارترین و پر ثمرترین فنون دینی است که از گذشته های بسیار دور مورد اهتمام عالمان حدیث، فقیهان و اصول پژوهان قرار داشته است. هدف اساسی در این مبحث گشودن راز تعارضها و حلّ اختلافاتی است که در بین ادلّه احکام به ویژه گسترده ترین و پر کاربردترین آنها یعنی روایات و احادیث پیامبر(ص) و معصومین(ع) به چشم می خورد. همة علمای دین به اجماع بر یکپارچگی شریعت و هماهنگی نفس الامری خطابات شرعی به عنوانِ اصل ضروری تأکید کرده و بر این باورند که اختلافات و تعارضها ظاهری و غیر حقیقی بوده، بنابراین کوشیده اند اصول و قواعد و را حلّهایی کلّی برای خلاصی از بن بست تعارضها ارائه کنند. آنان در مرحله اوّل بر قانون جمع عرفی و عقلانی به عنوان نخستین روش حلّ اختلاف علاج تعارض تأکید ورزیده واز این راه کوشیده اند اختلاف را بر چیده و وفاق را ظاهر سازند. به عقیدة آنان در صورت امکان علاج تعارض به طریق جمع عرفی و عقلایی نوبت به سایر روش های علاج نمی رسد. در مرحلة دوم در صورت استحکام و استقرار تعارض وعدم امکان جمع راه حلّ های بعد از قبیل تساقط، تخییر بین متعارضین و ترجیح را مطرح کرده اند. جُستار حاضر حاوی مباحث تفضیلی باب تعارض است که به صورت مقارنه و تطبیق بین آرای اصولیّین امامیه و مذاهب اهل سنّت انجام گرفته است. در این جُستار نُخست واژگان موضوع و تعاریف و حدود تبیین شده در پی آن از قانون جمع، شرایط جمع درست و چگونگی آن و موارد جمع مقبول عُرفی و عقلایی بحث و گفتگو به میان آمده است. آنگاه بحث از احکام کلی تعارض و راههای علاج تعارض مستقر مطرح شده و آرا و اقوال اصولیّین، مقتضای حکم عقل و گسترة دلالت اخبار و روایات علاجّیه به طور مشروح مورد بررسی قرارگرفته است. سرانجام بحث از ترجیح بر طبق دو مبنای اکتفا به مرجّحات منصوصه و تعمیم به مرجّحات غیر منصوصه مطرح شده و شرح مبسوطی از مزایای ترجیحی عرضه شده است.

آینده پژوهی، فرایند کشف، بررسی و ارزیابی آینده های ممکن، متحمل و مرجح است که به برنامه ریزی و سیاست گذاری های کلان یک جامعه جهت انتخاب و پی ریزی مطلوب ترین آینده می کند. الگوبرداری از آینده مطلوب را می توان مهمترین کارکرد آینده پژوهی دانست. تلاشی که در دو فضای الهی و مادی، قابل پی گیری و طرح ریزی است. تصویرپردازی بصیرت بخش از آینده مطلوب الهی، اقدامی است بیش فعال که می توان در فضایی از آینده نگری الهی با استعانت پیوسته از پروردگار و رجوع به معارف قرآن و اهل بیت(ع) صورت پذیرد. چه آنکه بصیرت بخشی (انعام ‎۱۰۴، اعراف‎۲۰۳، جاثیه‎۲۰)، هدایت و تبیین( نحل‎۸۹ ) در سرتاسر قرآن و معارف حقه اهل بیت(ع) موج میزند. شیعه را در این راستا ، منابعی بسیار غنی و قیمتی است که گویی تنها از وجود آنها در گنجینه ای مخفی اطلاع داشته و بر آن می بالد. و برخلاف جبهه باطل که در قبال آینده، راهبردی تهاجمی و پیشرو در پی گرفته است، جبهه حق، نسبت به آینده بی توجه و یا کم توجه بوده؛ عزم باید و شاید را جهت پی بردن به فضای آینده مطلوب الهی، برنامه ها (چه خواهدشد؟) و بایسته های آن (چه باید کرد؟) از خود نشان نمی دهد. لذا بر تمامی پژوهشگران جبهه حق فرض است که با استعانت از حق تعالی و رجوع به هادیان الهی در این میدان وارد گشته و این بخش از جبهه حق را رونق و ارتقاء دهند. این امر دغدغه اصلی نگارنده، جهت تدوین چنین تحقیقی در حوزه مدیریت و رهبری است. دغدغه ای که به طور خاص به آینده مطلوب الهی در (آخرالزمان و ظهور) معطوف می گردد. بدین جهت تلاش نگارنده به محبت الهی در سه حوزه عمده ذیل متبلور شده است: نخست با استفاده از آیات و روایات و اتخاذ رویکردی بصیرت بخش به تصویرپردازی از آینده مطلوب الهی در (فضای بعد از ظهور) پرداخته شده است. ثمره این بخش از تحقیق را می توان در عبارت زیبا ، دلنشین، دقیق و از آن مهمتر، قرآنی (بهشت ظهور) خلاصه نمود. واژه ای برای توصیف فضای بعد از ظهور که طبق این تحقیق در مقایسه با واژگانی چون مدینه فاضله، آرمان شهر، شهر موعود و ... انطباق بیشتر و کامل تری با آیات قرآن داشته، شاخص های اصلی تصویرپردازی بصیرت بخش از آینده (تمام خرد و کمال هنر) در آن با درجه بالاتری لحاظ شده است. اما ثمره تحقیق در حوزه دوم آن - که به نوعی بخش عمده و اصلی تحقیق است - بر ویژگی های مدیران آینده جامعه بشری از جانب خداوند دلالت دارد. در این بخش نیز ضمن استفاده از آیات قرآن و روایات اهل بیت(ع)، (صالحین) به عنوان مدیران آینده جامعه بشری در آخرالزمان و ظهور معرفی گردیده؛ تلاش شده است تا با کنکاشی در مفهوم (صالحین) از مدخل مفهوم (عمل صالح)؛ صفات، ویژگی ها، ارزشها، منطق، تفکر، و نشانه های (مدیران صالح آخرالزمانی) و شرایط الحاق به ایشان، از آیات و روایات احصاء و تبیین شود. لزوم و قابلیت الگوبرداری از ویژگی های صالحین - به عنوان مدیران آینده جامعه بشری - دعوی این قسمت از تحقیق حاضر است. صالحینی که با واجد بودن دغدغه (برپایی ظهور)، تمام اعمال و صادره هایشان در اصلاح عالم و آدم به سوی ظهور؛ خلاصه می گردد. در حوزه سوم، به مقایسه الگوی مدیران صالح آخرالزمانی با الگوی های غیر قرآنی پرداخته شده. هر چند که در امکان این مقایسه به لحاظ تفاوت اساسی در مبنا و سنخیت، شک و تردید وجود دارد؛ اما به هر حال، نتیجه این بخش از تحقیق بر وجود تفاوت میان ویژگی های الگوی حاصل در تحقیق حاضر با الگوهای مذکور دلالت دارد. نگارند را امید بر آن است که با نگارش و تدوین این تحقیق سهمی هرچند کوچک در ارتقاء آینده نگری الهی جبهه حق داشته و آرزوی او چنین است که بواسطه رحمت و عطای بدون استحقاق خداوند، در جرگه صالحین قرار داده شود. که این مهم، آرزوی تمام خوبان، پس از توفیق در کلاس های تعلیم و تربیت الهی است.

موضوع این تحقیق تغذیه در اسلام می باشد. تغذیه در لغت به معنای تقویت کردن و نیرومند ساختن موجودات آلی به وسیله مواد لازم، خوراک دادن، غذا دادن می باشد. و در اصطلاح به معنی خوردن موادی که به نمو جسم کمک می کند و انرژی لازم را برای بدن به وجود می آورد. از اهداف این تحقیق، آگاهی دادن به مخاطبان جهت شناختن مواد غذایی مفید و مغذی از دیدگاه اسلام و علوم پزشکی. و استفاده صحیح از منابع غذایی مختلف می باشد تا بتوان به کمک ان از بسیاری از بیماری های جسمی و به دنبال آن بیماریهای روانی جلوگیری نموده چرا که دقت در نحوه تغذیه و انتخاب نوع آن بهتر و بسی آسانتر از درمان بیماری می باشد. علاوه بر این، تحقیق حاضر نگاهی کلی به موضوع از دیدگاه قرآن و روایات دارد در این تحقیق سعی شده که مطالب به صورت منسجم در اختیار خوانندگان قرار گیرد و روش تحقیق : کتابخانه ای است. و از طریق بررسی اطلاعات ثبت شده قبلی و با استفاده از متون موجود در کتابخانه و بخش پژوهش مدرسه علمیه نرجس(س) ، دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی، آستان قدس، بخش نمایه مطبوعات بنیاد پژوهش های اسلامی و رجوع به تالار محققان آستان قدس جمع آوری شده است و در ضمن از نرم افزار رایانه ای نیز استفاده شده است. منابع تحقیق ، قرآن ، تفاسیر قرآن ، کتب روایی، کتابهای پیرامون تغذیه، نرم افزار ، تله تکس ، روزنامه ها و مجلات می باشد که جهت بدست آوردن اطلاعات به روز پیرامون موضوع بوده است. واژگان کلیدی این تحقیق عبارتند از : تغذیه ، اکل ، شرب ، رزق ، طعام.

رفتار به عنوان تظاهرات قابل مشاهده روان، از دیرباز زمینه ای برای ارزیابی و تحقیق علمای علوم انسانی بوده است و اخیرا مکاتب مختلف روانشناختی نظرات متفاوتی را در رابطه با علل و انگیزه رفتار و راههای تغییر آن ابراز داشته اند. در این پژوهش رفتار از زاویه قلب مورد بررسی قرار گرفته و ارتباط آن با قلب و گرایشهای قلب ترسیم شده است، به این بیان که هر چه قلب به سلامت نزدیکتر باشد رفتار نیز به همان میزان مبتنی بر عدل و انصاف است و هر چه قلب گرایش به کدورت و تاریکی پیدا کرده باشد، رفتار نیز به ناهنجاری متمایل است و لذا برای تغییر و اصلاح رفتار لازم است به تغییر و اصلاح قلب پرداخته شود. نکات برجسته این تحقیق بررسی کارکرد قلب سالم و بیمار با استناد به آیات و روایات می باشد، تحلیل رفتار از دیدگاه روانشناختی و نقد و بررسی آنها و طرح دیدگاه الهی در مقابل نگرش های بشری از دیگر مسائل می باشد، نمونه هایی از رفتار بهنجار و نابهنجار در دو عرصه قرآن و روانشناسی و بررسی تطبیقی آن دو، از دیگر مباحث این تحقیق است. در نهایت به عنوان کاربرد عملی-تربیتی این پژوهش، راهکاری جهت اصلاح جوانان ارائه شده است./

این تحقیق داستان اصحاب کهف را در آیات، روایات، عهدین، تواریخ و ادبیات در یک پیش گفتار و چهار فصل بررسی تطبیقی کرده است. پیش گفتار: نظری به قرآن و ارتباط قرآن با عترت، موضوعات متنوع قرآن، داستان های قرآن و فواید آن، سبب نزول قصص بر نبی اکرم، نظری به سوره کهف؛ فصل اول، اصحاب کهف در قرآن و تفاسیر؛ فصل دوم، اصحاب کهف در روایات؛ فصل سوم، اصحاب کهف در عهدین؛ فصل چهارم، اصحاب کهف در تواریخ؛ فصل پنجم، اصحاب کهف در ادبیات.

این پایان نامه با موضوع «بررسی تطبیقی دیدگاه های سیاسی در تفسیر نمونه و تفهیم القرآن» در هفت فصل تنظیم شده است: فصل اول با عنوان «کلیات» نخست به موضوع، زندگی نامه حضرت آیت الله مکارم شیرازی و مولانا ابوالاعلی مودودی و معرفی تفاسیر آن ها و سپس به مفاهیم سیاسی از جمله: نظام سیاسی اسلام، حکومت، خلافت، امامت، شورا و بیعت از نظر لغت و اصطلاح پرداخته است. در فصل دوم، رابطه دین با سیاست، قلمرو و میزان دخالت دین در حوزه سیاست، نظریه سیاسی اسلام، ضرورت، اهمیت و انواع حکومت از دیدگاه آیت الله مکارم شیرازی و مولانا ابوالاعلی مودودی مورد بررسی قرار گرفته است. فصل سوم به حاکمیت و مشروعیت در اسلام اختصاص دارد. در فصل چهارم، اهداف و وظایف حکومت اسلامی از دیدگاه این دو مفسر مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل پنجم، شرایط و صفات حاکمان و زمامداران حکومت اسلامی بیان شده است. در فصل ششم، ماهیت حکومت اسلامی از نظر این دو مفسر بررسی شده است. در فصل هفتم به موضوعاتی همچون: دستور مشورت، اهمیت مشاوره در اسلام، مشورت در آینه روایات، اصل شورا، فوائد و اصل مشورت پرداخته شده است

مهم ترین بحث در سورة اسراء، که آغاز سوره نیز به آن اختصاص یافته است، معرفی اسلام، پیامبر اسلام و قرآن است در کنار معرفی شریعت حضرت موسی علیه السلام و تورات، و گزارش فساد جهانی بنی اسرائیل در دو مرحله، که ذکر این دو فساد تنها در این سوره بیان شده است، بخشی از این بحث محوری است، که به دلیل ذکر این ماجرا، این سوره«بنی اسرائیل» هم نامیده شده است. با تأمل و دقت در آیات این سوره مطالب عمیقی از مقایسة میان این دو شریعت الهی به دست می آید و کامل بودن و در سایة آن جاودانی و جهانی بودن شریعت اسلام از مهم ترین خصوصیاتی است که باعث برتری آن بر شرایع دیگر شده است گرچه شرایع الهی همه عامل هدایت و پیش برد جامعه بشری به سوی کمال و هدف نهایی هستند اما آنها تنها در زمان و مکان های خاص خود کارآرایی داشته و زمانی رسیده است که دیگر موعد عمل به آن ها سر آمده است و خداوند با ارسال انذارگر، شریعت و کتاب دیگری راه هدایت را برای اقوام بشری هموار کرده است تا نوبت به دین خاتم، اسلام، می رسد که با مبعوث کردن برجسته ترین پیامبر، خاتم الانبیاء، دین الهی در آخرین مرحلة تکامل بشری در اختیار مردم قرار می گیرد. آیات سورة اسراء آیینه تمام نمایی از برتری اسلام است. اما امت یهود برتری اسلام همان دینی که مدت ها چشم به راه آمدنش بودند را نادیده گرفته، بنای سرکشی گذاشته اند و ادعای علو و برتری بر جهان می کنند؛ و مطابق این مدعا تاکنون به کشتار، چپاول اموال و اشغال سرزمین های مسلمین پرداخته اند، اما سر انجام بر اساس پیش گویی قرآن کریم، آن ها در رویارویی با سپاهیان اسلام مغلوب و وامانده خواهند شد و بر خلاف ادعایشان به ذلت خواهند نشست. این پژوهش، کوششی است در جهت مقایسه دین اسلام و یهود و تشریح برتری های اسلام، دینی که تا قیامت پابرجاست، و هم چنین درگیری امت اسلام و یهود که در پی فتنه های یهود در جهان صورت می گیرد، و عاقبت و فرجام آن، که پیروزی و فتح نهایی اسلام است، بیان آنچه در وصف قرآن و تورات در سوره آمده است، پرداختن به تعالیم و مباحث اخلاقی مشترک میان آیین اسلام و یهود. مطالب تحقیق مستند به آیات قرآن، احادیث معصومین، شواهدی در کتاب مقدس و آثار نویسندگانی است که در این راستا اثری از خود به یادگار گذاشته اند.

این پژوهش به صبررسی تطبیقی امثال قرآن و امثال انجیل های چهارگانه اختصاص یافته است. نویسنده ی رساله پس از بیان کلیات، با تقسیم بندی موضوعی هر یک از امثال قرآن و امثال انجیل در دو فصل مجزا، ذیل هر مثل شرح مختصری از تفاسیر و کتب معتبر پیرامون آن نوشته است. این تقسیم بندی با توجه به مفاد امثال در سه بخش: اقسام و اصناف مردم مباحث تربیتی و اخلاقی آخرت و احوال آن به بحث گذارده شده است. شالوده و اساس تحقیق، انطباق برخی از امثال قرآن با امثال انجیل و بررسی نقاط اشتراک و افتراق آن هاست. در پرتو این بررسی به برتری قرآن کریم نسبت به انجیل های چهارگانه پی بردیم و دریافتیم که امثال قرآن بر خلاف امثال انجیل، مت صف به صراحت، واقع بینی، پرهیز از خرافه، عمق نگری، ایجاز و ... است/