جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از جمله مهمترین مسایل در متون مرجع ،سهولت در بازیابی اطلاعات است. از طرف دیگر قرآن - به عنوان محوری ترین منبع در حوزه مطالعات اسلامی - دارای یک شبکه مفهومی کامل و منسجمی است که اجزای آن به صورت نامرئی و پراکنده در آیات و سور پخش شده اند.این پراکندگی به نحوی است که محققین در یک مطالعه و تحقیق موضوعی ، در پیدا کردن آیات مورد نیاز با مشکل مواجه می شوند. راه حل این مشکل تالیف گنجواژه ای قرآنی است . رساله حاضر مقدمات نظری گنجواژه نویسی در حوزه قرآن کریم را بررسی نموده است.در این رساله فرای روش تحلیل معناشناختی، بااستفاده از روش تحلیل متن و بررسی مساله پیوستگی متن قرآن و یافتن روابط همنشینی و جانشینی شبکه مفهومی قرآن به عنوان زیر بنای طبقه بندی و با جایگزینی واژه هادر شبکه مکانهای پر تراکم واژگانی (حوزه های معنایی)مشاهده می شود . حوزه های معنایی سرشاخه های اصلی در طبقه بندی مفهومی قرآن هستند و بقیه واژه ها به ترتیب تراکم مفهومی خود به صورت نمودار درختی در شاخه های فرعی قرار می گیرند. نگارش گنجواژه قرآنی گام موثر و کلیدی در راستای ورود قرآن به عرصه اطلاع رسانی و انفورماتیک است.

پایان نامه حاضر در سه فصل تنظیم شده: 1- شرح اللّفظه و مای شارحه 2- هل بسیطه 3- هل مرکّبه. که هر فصل مشتمل بر سه بخش به ترتیب در قرآن، احادیث و سپس در اقوال مختلف گردآوری شده است.

مهمترین نوع یادگیری انسان، یادگیری مشاهده ای است. بر همین اساس، یکی از روش های تربیت، تربیت به وسیلة الگو است که می توان آن را روش الگویی نامید. این روش در سرتاسر زندگی انسان و ابعاد مختلف آن کاربرد دارد و از آنجنا که محتوای تربیت را به صورت عینی و عملی ارائه می دهد، در انتقال مفاهیم و آموزش برنامه های تربیتی بسیار موثر است. شاید به همین دلیل است که در منابع اسلامی بر بهره گیری از الگو و پی روی از اسوه حسنه تأکید شده است. هم از این رو تحلیل و تبیین این روش از نگاه قرآن به عنوان کتاب هدایت و تربیت انسان ها ضرورت دارد. این پژوهش، با در نظر گرفتن تحقیقات انجام گرفته در این زمینه به ظرفیت های خالی این تحقیقات پرداخته است. تأثیرپذیری انسان از محیط پیرامون، کمال خواهی وی در جلوه های مختلف آن و در نتیجه گرایش او به تقلید را می توان از مبانی انسان شناسی این روش نام برد. ازشیوه های اجرایی این روش، می توان به الگودهی، الگوپذیری و الگوزدایی اشاره کرد که بررسی هر کدام از این شیوه ها به عنوان روش تربیتی از نگاه آیات قرآنی، بدون قلم فرسایی های خسته کننده و غیر مرتبط با موضوع، از جمله ویژگی های پژوهش حاضر است. از جمله آسیب های که بر سر راه این روش وجود دارد تقلید کورکورانه و بدون بصیرت است که قرآن بانکوهش آن، مخاطبان خود را به بصیرت فرا می خواند و با معرفی الگوهای حسنه، آنان را به تأسی از آنان و با ترسیم چهره های الگوهای منفی به پرهیز از سرنوشت آنان دعوت می کند. تقسیم بندی اسوه های قرآنی، اثبات امکان تأسی به آنان، ثمرات تأسی به اسوة حسنه و جاودانگی اسوه های حسنه، را می توان از جمله یافته های پژوهش حاضر به شمار آورد

بحث اصلی این رساله، در مورد روح و نفس، از دیدگاه قرآن می باشد؛ تحقیق و پژوهش، پیرامون این موضوع، ما را به نتایج مفید و قابل توجهی رساند که به طور خلاصه عبارتند از: 1- روح در لغت به معنای حرکت و جنبش است و این واژه از ریح مشتق شده است. 2- در اصطلاح قرآن، هر جا سخن از تأیید و حیات آفرینی است از واژه ی روح استفاده شده، لذا مواردی نظیر قرآن، شریعت، حیات معنوی انسان و... از مصادیق روح معرفی شده است. 3- نفس در لغت به پانزده معنا به کار رفته است که از این تعداد 5 مورد آن در قرآن مصداق دارد. 4- روح و نفس، در عین ارتباط، با یکدیگر تفاوت دارند؛ تمامی اوامر و نواهی، مدح ها و سرزنش ها، تکالیف و اختیارات و مرگ و ... مخصوص نفس بوده، حال آن که هیچ یک از این تعابیر در باره ی روح نیامده است. 5- انسان به عنوان موجود دو بعدی دارای روح و جسم است و نفس، پیوند دهنده ی این دو به یکدیگر می باشد. 6- روح و نفس در یک جا با هم وحدت پیدا می کنند و آن زمانی است که نفس به درجه ی اطمینان رسیده، مخاطب "ارجعی الی ربک" می شود.

شهید مطهری را باید از شخصیت های برجسته علمی و فکری و از مصلحان جهان اسلام در دوران معاصر به حساب آورد. جامعیت، تنوع، جذابیت، پاسخگویی به نیازهای روز جامعه و .. در آثار ایشان موجب شده است تا اقبال به آنها بخصوص در بین طبقه روشنفکر و جوان بویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی افزایش چشمگیری بیابد. ضمن اینکه مطالعات و تحقیقات گسترده ای در مورد آراء و اندیشه های این استاد متفکر صورت پذیرفته است.از طرفی علیرغم توجه فراوان و محوری شهید مطهری به قرآن در آثارش ، متاسفانه هنوز شخصیت قرآنی و رویکرد تفسیری ایشان به درستی گردآوری و تبیین نشده است. معلم بودن و داشتن دغدغه در مسایل اجتماعی و تربیتی، اصلاحگری قرآنی او را نه تنها یک موضوع جذاب برای علاقمندان مطالعات اجتماعی و یا قرآنی، بلکه به روشی نوین و الگویی مناسب برای اندیشمندان، مصلحان و سایر فعالان عرصه های اجتماعی و تربیتی در عالم اسلام مبدل ساخته است. برای آشنایی با آراء و رویکرد تفسیری شهید مطهری، بررسی و جمع آوری نظرات ایشان درمورد علوم قرآنی ، و نیز بررسی سیر جریان اصلاحگری در دوره معاصر جهان اسلام و ایران لازم به نظر می سد اما مهمترین گام در این راه بی شک جمع آوری، سته بندی و ارایه استنادات و برداشت های قرآنی شهید مطهری در موضوعات مختلف اجتماعی و تربیتی است، که البته حجم عظیمی از مباحث قرآنی و تفسیری را نیز فرا روی ما قرار می دهد در این میان توجه ویژه به تفسیر موضوعی و بررسی آن در آثار شهید مطهری دقت و عمق بیان قرآنی ایشان را بیش از پیش نمایان می سازد.

ملا فتح الله کاشانی، مفسر نامدار قرن دهم هجری است. وی در واکنشی نسبت به روش تفسیری مواهب علیه کاشفی که نسبت به اخبار اهل بیت (ع) بی توجهی کرده، شرحی بر مواهب نگاشته و اخبار اهل بیت را در آن گنجانده است و نام آن را منهج الصادقین فی الزام المخالفین نامید. این تفسیر شامل تمام آیات قرآن کریم می گردد و به اقتضاء و اعظانه بودن، مشتمل بر مباحث گوناگون و متنوع است. ملا فتح الله بر اساس اقتضائات اجتماعی و علمی دوره صفوی نسبت به استحکام بخشیدن به جایگاه تشیع در میان عامه مردم و تبیین مواضع مذهب امامیه در این برهه از تاریخ مبادرت ورزید. ایشان در تقریر اصول دین، عقاید شیعه و مسائل متناسب با آن متین و بدون تعصب به مخالفان به تبیین آنها می پردازد. در این تفسیر قصه ها و داستانهای اسرائیلی نیز مشاهده می شود و نویسنده به ذکر آنها می پردازد. روش کاشانی در نقل اقوال و عبارات دیگران، چنین است که گاه از خود، توضیحات، شروح و شواهدی افزوده است. وی پیش از تفسیر مقدمه ای در زمینه علوم قرآنی و مبادرت تفسیر برای این تفسیر نگاشته و مباحثی از علوم قرآنی را در ذکر می کند.از جمله مواردی که مولف در نگارش تفسیر به آنها توجه داشته میتوان به مکی و مدنی بودن سور، عدد آیات، فصیلت سوره ها تناسب سور، نقل قول از منابع و اقوال صحابه، پیوستگی آیات و ... اشاره کرد.

شفاعت، از مهم ترین مسائلی است که طی قرون متوالی دست خوش تطوّرات و انحرافات فراوان گشته است. در نهایت امر نیز فِرَق مختلف اسلامی، همه به نوعی آن را پذیرفته اند؛ امّا هر یک، عقاید دیگری را نادرست دانسته و او را کافر و مشرک شمرده است. از آن جا که شیعیان، بر اساس برداشت صحیح از مفهوم شفاعت، از فیض توسّل به سخنان امامان علیهم السلام و اولیاء اللَّه بهره ور بوده اند، بالطبع مورد بغض و دشمنی بیشتری نیز قرار داشته اند. این پایان نامه با بررسی و تحقیق در مسئله شفاعت به کمک آیات و احادیث معصومان علیهم السلام، ابهامات و اتّهامات را از دامان این حقیقت اسلامی زدوده و سیمای زیبا و راهگشای آن را به پویندگان راه حق، نشان داده است. در این مجموعه، ابتدا معانی لغوی و اصطلاحی شفاعت بیان شده و سپس، آیات قرآن و روایات رسیده از معصومان علیهم السلام و گفتار بزرگان دین درباره آن بیان شده و بحث با بررسی مختصری از عقاید مختلف درباره شفاعت به پایان رسیده است. نویسنده، در آغازْ شفاعت را دارای انواعی دانسته و برخی از آنها را نادرست و غیرموجود در دستگاه الهی و ساخته دست تحریفگران برشمرده است. سپس به تقسیمی دیگر، شفاعت را به دو قسم تکوینی و تشریعی تقسیم کرده و برای هر دو قِسم، مثال هایی از آیات و روایات آورده است. در بخش دیگری از پایان نامه، آیات درباره شفاعت، به دو قسم آیات نفی و آیات اثباتی تقسیم شده است. در نظر نویسنده، آیات نفی، آیاتی است که شفاعت را فقط به اذن خدا می داند و بیشتر این آیات در باب تعرّض به یهود و ادّعاهای آنان آمده است. آیات اثبات نیز بر دو قِسم است: یک قسم در مورد اثبات اصل شفاعت است و قسم دوم، درباره اختصاص شفاعت به خدا. شأن شفاعت، شفاعت اولیا و اذن الهی از دیگر مباحث این بخش است. نویسنده، در ادامه به شرایط شفاعت و شفیع می پردازد. به گفته وی، در آیات و روایات، شفیع باید دارای شرایطی چون اطاعت از خدا، ایمان به رسول او و عمل صالح باشد. بخش دیگر این مجموعه، درباره حدود شفاعت و کسانی است که مورد شفاعت واقع نمی شوند. نویسنده می کوشد به این پرسش پاسخ دهد که: آیا شفاعت، فقط در دنیاست و یا در برزخ و قیامت نیز موضوعیت دارد؟ وی همچنین آثار تربیتی شفاعت را بررسی می کند. در بخش دیگر، نگارنده، شفاعت را از دیدگاه سایر ملل، ادیان و مذاهب بررسی نموده و به رواج قسمی از شفاعت مردود در بین این ادیان و مذاهب، اشاره کرده است. نویسنده، در قسمت پایانی این مجموعه به بیان ادّعای منکران شفاعت پرداخته و ضمن ایراد ادّعای بعضی از رهبران وهّابیت و ردّ استدلالات آنان به تحقیق خود پایان داده است.

این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش انجام گرفت که، شاخصه های اخلاقی جوان شایسته از منظر قرآن و سنت چیست؟ کمبود تحقییقات لازم در این زمینه، باعث انجام این پژوهش شده است. با مراجعه به آیات قرآن و روایات معصومین معلوم گردید که جوان و دروان جوانی، از اهمیت و ارزش فوق العاده ای در دین اسلام برخوردار است. و اسلام به مقوله اخلاق جوان توجه ویژه ای دارد از این رو با توجه به ابعاد وجودی انسان که شامل بینش، گرایش، و کنش می باشد در سه فصل مجزا به بررسی شاخصه های اخلاقی جوان شایسته در بعد بینشی، گرایشی و کنشی پرداخته شد. در بعد بینشی، شاخصه هایی همچون: علم آموزی، برخورداری از نیروی عقلی و ادراکی زیاد، باریک بینی و تیز فهمی جوان مورد بحث قرار گرفته است. در بعد گرایشی، شاخصه هایی همچون: گرایش به دین و معنویت، ایمان به خداوند، پیامبران و روز قیامت، پاکدلی، رقت قلب، حق طلبی و فضیلت خواهی، اثرپذیری، الگوپذیری، امیدواری به آینده، زیبایی گرایی، شادی و نشاط و نوگرایی و تجدد طلبی مورد بحث قرار گرفته است. و در بعد کنشی، شاخصه هایی همچون: توبه، تقوا، عبادت، سخاوت، عفت، صبر، ادب، اخلاق نیکو، تلاش و کوشش و نیرومندی مورد بحث قرار گرفته است. دسته بندی فضایل اخلاقی با توجه به ابعاد و مراتب وجودی انسان به بینشی، گرایشی و کنشی از نوآوری های پژوهش حاضر می باشد و و رود این عناصر به مباحث اخلاقی، افق جدیدی را فراروی محققین حوزه اخلاق ترسیم می نماید.

این رساله شامل مباحث ذیل است: فصل اول: حیرت - حیرت فلسفی و حیرت عرفانی - حیرت در قرآن، احادیث و روایات - معنی و مفهوم حیرت در عرفان اسلامی و سیر تحول آن (از ابتدا تا قرن هشتم) - حیرت در عرفان شاعرانه فارسی فصل دوم: معرفت - معرفت در قرآن، احادیث و روایات - معنی و مفهوم معرفت در عرفان اسلامی (از ابتدا تا قرن هشتم) فصل سوم:ارتباط حیرت و معرفت

این تحقیق دربار?جهان غیب و مرز آن با جهان مشهود است و در شش بخش با این عنوان ها تنظیم و تدوین شده است: بخش اوّل، کلیاتی در باب غیب و شهود؛ بخش دوم، محدود? علم غیب؛ بخش سوم، غیب در آیات و روایات؛ بخش چهارم، آگاهان به غیب؛ بخش پنجم، مرز غیب و شهود؛ بخش ششم، ایمان به غیب.