جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در میان تالیفات کهن امامی، کتاب السنن و الاحکام و القضایا نوشته عبیداله بن ابی رافع، اثر شناخته شده ای بوده، و متن کتاب به صورت مستقل تا قرن چهارم و شاید قرن پنجم وجود داشته است، با این حال، در جوامع حدیثی موجود امامیه، خاصه کتب اربعه، روایتی از کتاب مذکور نقل نشده و در دیگر کتاب های حدیثی امامیه نیز تنها سه روایت که در طریق آن ها نام عبیداله آمده، نقل شده است. در نوشتار حاضر، استدلال شده که احتمالا کتاب وی به واقع، همان کتاب السنن و الاحکام و القضایای محمد بن قیس بجلی (متوفی 151) است، که متن عرضه شده کتاب ابن ابی رافع بر امام باقر (ع) و افزوده هایی به روایت ایشان بر کتاب مذکور توسط محمد بن قیس بجلی بوده است.

تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، تالیف شیخ حر عاملی، دایره المعارفی از روایات فقهی شیعه است که از زمان نگارش مورد توجه فقها و حدیث پژوهان بوده است. مولف در این کتاب با گردآوری روایات هم مضمون، راه فهم سنت معصومان (ع) را به عنوان یکی از اساسی ترین منابع و متون دینی اسلام فراهم کرده است. شیخ حر پس از اثبات صحت صدور روایت از معصوم (ع) و حجیت آن، با بهره مندی از منابع مختلف حدیثی و نسخه های متعدد از هر منبع و اشاره به سهو راوی و کاتب حدیث، امکان شناخت حدیث را فراهم آورده است؛ همچنین با تبیین معنای واژگان و اصطلاحات دشوار و اشاره به معانی لغوی و اصطلاحی، فهم متن روایت را تسهیل کرده است. ضمن اینکه توجه به تقطیع های صورت گرفته در این کتاب نیز به عنوان یک پیش فرض در شناخت حدیث و در نتیجه فهم صحیح آن حایز اهمیت است. شیخ با دقت در قراین لفظی و غیر لفظی، زمینه را برای فرا رفتن از معنای ظاهری روایات و رسیدن به مقصود اصلی معصوم (ع) مهیا کرده است. وی با توجه به قراین غیر لفظی، مجازها و کنایه های موجود در کلام معصوم (ع) را آشکار کرده و به کمک قراین لفظی منفصل که همان روایات هم مضمون با روایت اصلی اند، به تبیین رابطه تخصیص، تبیین و تقیید میان احادیث اشاره کرده است، ضمن اینکه از دلالت های غیر ظاهری صیغه های امر و نهی نیز غافل نمانده و استحباب و کراهت را از معانی غیر ظاهری آن ها دانسته است.

لطفا برای مشاهده چکیده فارسی و عربی به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

شیخ ناصرالدین البانی، یکی از تاثیرگذارترین و پرکارترین مولفان حدیث پژوه اهل سنت در عصر حاضر و متعلق به مکتب سلفی، با رویکردی جدید در نقد متن است. وی مبانی خاصی در تصحیح و تضعیف احادیث و نقد متن دارد. البانی در بررسی هر حدیث، نخست اقدام به جست و جوی متن حدیث از کتب معتبر می کند و در صورت اعتماد به وجود متن آن در کتب روایی معتبر، به ارزش گذاری آن اهتمام می ورزد و اگر صحت سند حدیث برای او احراز شده باشد، ارزیابی متن آن را با قواعدی همچون عدم مخالفت با قرآن کریم یا سنت یا حس و تجربه و برخی معیارهای دیگر لازم می داند. در مقاله حاضر، به معرفی و تبیین کیفیت نقد متون احادیث توسط البانی پرداخته شده و روش او در مواردی، غیر عالمانه دانسته شده است.

تحول در فهم برخی روایات برجای مانده از پیشوایان دین، مساله ای است که از دیرباز مورد توجه دانشمندان مسلمان بوده، و روش هایی نیز برای تحلیل این مساله از سوی آن ها ابداع شده است. در کنار آن روش ها، در برخی موارد به کارگیری برخی مفاهیم پرکاربرد در حوزه علوم انسانی، می تواند تحلیل قابل قبول تری از این مساله در اختیار نهد. مفهوم «گفتمان» یکی از این مفاهیم است. در این نوشتار، تحول صورت گرفته در فهم روایت «انا قتیل العبره» و کارکردهای گریه بر امام حسین (ع) در دوره معاصر (سده های 13-14 قمری) نسبت به دوره متاخر تاریخ اسلام (سده های 10-12 قمری) با استفاده از مفهوم «گفتمان» مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که تحول در اندیشه سیاسی شیعه در دوران معاصر، موجب شده است که گریه بر ابا عبداله (ع) که در دوره متاخر، غالبا عاملی برای کسب ثواب و آمرزش گناه دانسته می شد، بیشتر عاملی برای مبارزه با ظلم و بیداد تلقی شود.

برجسته سازی از جمله نظریه های ادبی معاصر است که با رویکردی ادبی به متون منظوم یا منثور، در صدد تبیین و تحلیل آن دسته از شاخصه ها و عناصر موثر در بافت کلام است که با تکیه بر علم بلاغت و آیین سخنوری، متون ادبی را از متون عادی ممتاز می سازد. به اعتقاد فرمالیست ها، برجسته سازی از طریق قاعده کاهی (هنجارگریزی) و قاعده افزایی به وجود می آید. بد ین معنا که شاعر و ادیب با کاستن قواعدی از زبان معیار یا افزودن قواعدی بر آن، صورت کلام خود را برجسته و متمایز از زبان عادی می گرداند. قاعده کاهی بیشتر در حوزه بدیع معنوی (علم بیان) نمود می یابد و قاعده افزایی نیز در حوزه بدیع لفظی (علم بدیع) رخ می نماید.حضرت فاطمه سلام اله علیها در خطبه مشهور فدکیه، به دفاع از حق شرعی خود می پردازد و بر آن است تا با گفتار شیوای خویش، امت نوپای اسلامی را که چشم بر حقانیت خاندان پیامبر صلی اله علیه و آله و سلم بسته اند، به راه هدایت بازگرداند. تامل در کلام رسا و اثرگذار حضرت سلام اله علیها زیبایی های ادبی به کاررفته در آن را، آشکار می سازد. گزینش الفاظ و واژگان و ترکیب آن ها در ساختار و بافت کلام ایشان به گونه ای است که متن خطبه را از متون عادی متمایز می سازد. حضرت با پیوند کلام خود به آرایه های ادبی و نیز رعایت نظم و توازن در کلام، همچون خطیبی توانمند، ارزش و تاثیرگذاری سخن خود را دوچندان می سازد. آنچه در این مقاله بدان پرداخته می شود، تحلیل ادبی خطبه فدکیه از منظر نظریه برجسته سازی است. بر این اساس، متن روایی خطبه بر طبق دو شیوه قاعده کاهی و قاعده افزایی، بررسی شده و زیبایی های ادبی به کاررفته در آن تحلیل و تبیین می شود.

در آثار پژوهشگران معاصر ، عرف یکی از منابع و روشهای فقهی ابوحنیفه بشمار می آید . تعریفی که آنها از این اصطلاح ارائه کرده اند با اندیشه ابوحنیفه تطابق چندانی ندارد . دغدغه اصلی در این پژوهش چگونگی تجلی و ظهور عرف در اندیشه ابوحنیفه است . شاخصه اصلی شرایط اجتماعی زمان ابوحنیفه ، کنشهای متقابل اجتماعی است بهمین جهت تأثیر آن بر مرجعیت عرف در اندیشه ابوحنیفه اهمیت ویژه ای دارد که با رویکرد تحلیلی بررسی شده است . اصطلاح عرف در اندیشه ابوحنیفه معنایی متفاوت با معنای متداول امروزی دارد . منابع و روشهای فقهی ابوحنیفه با زنجیره عقل باهم مرتبط می شوند که کمک می کنند تا عرف صحیح بعنوان الگوی عمل و فعل افراد جامعه ، بصورت پویا جایگزین عرف فاسد شود.

موضوع پژوهش حاضر تعامل نهاد دین و نهاد دولت از ابتدای قرن حاضر تا پیروزی انقلاب اسلامی است که در آن به بررسی سیاست های حکومت پهلوی در قبال نهاد دین و حوزه های علمیه و هم چنین برخوردهای متقابل حوزویان در برابر این سیاست ها و نگاه و برخوردشان در مقابل حکومت پهلوی و سیاست های دینی اش پرداخته شده است. سیاست هایی که گاه بنابر مصالح در جهت خواسته های مذهبیون بود و گاه چنان ضدمذهب بود که تمامی مراجع را به مقابله با حکومت می کشاند. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی و گردآوری داده ها مبتنی بر منابع کتابخانه ای است.نتیجه ی به دست آمده نشان می دهد که حکومت پهلوی اگرچه در مقاطعی سیاست هایش مطابق خواسته های مذهبیون و موافق با تمایلات نهاد دین بود اما این نزدیکی نه از روی دغدغه های دینی که براساس مصلحت سنجی و به منظور تحکیم پایه های قدرت خویش بود.