جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تجربه‌گرایی در دوران معاصر، موجب رشد رویکرد مادی در عرصه‌های مختلف، از جمله تفسیر قرآن گردیده است. برخی قرآن‌پژوهان معاصر ایران با اثرپذیری از رویکرد مادی‌گرایانه علمی به تحلیل مفاهیم غیبی قرآن پرداخته‌اند. از آن جایی که مفاهیم غیبی از مفاهیم بنیادین قرآن به شمار می‌آیند و تحلیل نادرست این‌گونه مفاهیم، زمینه انحراف در عقاید را فراهم می‌سازد، تحقیق حاضر بر آن است با روش توصیفی- تحلیلی، و شیوه کتابخانه‌ای و بهره‌گیری از منابع کلامی، فلسفی، تفسیری و تاریخی، رویکرد مادی‌گرایانه علمی به مفاهیم غیبی قرآن را در ایران معاصر بررسی نماید. طبق یافته‌های تحقیق، رویکرد مادی‌گرایانه به مفاهیم غیبی قرآن ریشه در پوزیتویسم (مکتبی که گزاره‌های غیر تجربی را معتبر نمی‌داند) دارد. این رویکرد، مراحلی از پیدایش، گسترش و رکود را در ایران معاصر سپری کرده است. در دوره پیدایش، مفاهیم غیبی متعارض با علم تجربی انگاشته شده و انکار گردید، اما در دوره گسترش، جهت ایجاد سازگاری میان علم و دین، مفاهیم غیبی با امور طبیعی تطبیق داده شد. در دوره رکود نیز این روند به صورت نیمه فعال تداوم یافت. رویکرد مادی‌گرایانه به مفاهیم غیبی قرآن در مراحل سه‌گانه از جنبه‌های مختلف دارای این ویژگی‌هاست. از جنبه معرفت‌شناسانه، اصالت را به علم تجربی می‌دهد و جهان هستی و انسان را در ماده منحصر می‌کند. این رویکرد به قوانینی فراتر از قوانین طبیعی معتقد نبوده و معجزات قرآنی را به عنوان امری فراطبیعی برنمی‌تابد. این رویکرد، دارای عرصه‌های متعددی است که عبارتند از: خداشناسی، جهان‌شناسی، انسان‌شناسی، راه‌شناسی و راهنماشناسی. در هر یک از این عرصه‌ها، مفاهیم غیبی قرآن، با انکار، تطبیق یا تمثیل‌انگاری، مواجه شده‌اند. در این رویکرد، ضوابط تفسیر متن، مثل مفهوم ظاهری متن، دلالت لفظی و سیاق آیات نادیده گرفته شده‌اند.

در این پژوهش به بررسی جایگاه و اصالت ادعیه و زیارات در فرهنگ شیعی پرداخته می‌شود. اهمیت این گنجینه گرانقدر در میان جهان اسلام بر کسی پوشیده نیست و تمام مسلمین در طول زندگی خود پس از واجبات به خواندن ادعیه و زیارات می‌پردازند. با بهره‌گیری از روش توصیفی-تحلیلی و منابع معتبر حدیثی، تفسیری و دعایی، این مطالعه ابتدا به شناسایی روش های نگارش کتاب هایی دعایی و شناسایی مبانی صاحبان آن پرداخته و سپس به تحلیل سندی، مصدری، متنی و محتوایی دعاهای مشهوره شیعه مانند کمیل، توسل، زیارت عاشورا، جامعه کبیره و دعاهای فرج پرداخته است. یافته‌ها نشان می‌دهد که برخی ادعیه مانند توسل به دلیل ضعف سندی و حضور در متون متأخر فاقد اعتبار هستند، در حالی که زیارت عاشورا و جامعه کبیره با وجود چالش‌های سندی، به واسطه اشتهار گسترده و هم‌خوانی محتوایی با قرآن و سنت، اعتبار نسبی دارند. این پژوهش با ادغام ابعاد سندی، محتوایی و اجتماعی، به پاسخ‌گویی شبهات معاصر کمک کرده و معیارهایی برای پالایش معارف دعایی ارایه می‌دهد.

این پژوهش با عنوان «مستندات قرآنی سیره امام حسن عسکری علیه السلام» به نقش امام حسن عسکری علیه السلام در تحکیم ارتباط بین قرآن و اهل بیت علیهم السلام و آماده‌سازی آن حضرت برای غیبت امام مهدی علیه السلام پرداخته است؛ بنا بر این پژوهش ائمه علیهم السلام نماینده قرآن هستند و برای شناخت حق از باطل از طریق آیات قرآنی می کوشند. امام حسن عسکری علیه السلام داناترین شخص زمان خود بود و علی رغم آنکه با شرایط سختی مواجه بود اما در آماده‌سازی جامعه برای غیبت موفق بود. او به شیعیان مبادی شریعت و اخلاق اسلامی را آموزش داد؛ همانطور که بر اهمیت اعتماد بر سفیران در زمان غیبت تأکید داشت. او تأثیر زیادی بر اطرافیانش از جمله دشمنانش داشت و برنامه هایی برای تربیت جامعه به منظور قبول اندیشه غیبت اجراء کرد؛ همانطور که وصایای او که دربردارنده احکامی برای تعامل با دیگران بود، شیعه را در تنظیم روابطش و در محافظت از هویت شیعی و ارشاد آنان به انتظار مثبت برای امام مهدی علیه السلام یاری ساخت. هدف این پژوهش شناسایی مستندات قرآنی مربوط به سیره آن حضرت از طریق عرضه سیره عملی و روایات آن حضرت بر قرآن است؛ همچنین این رساله جوانب زندگانی آن حضرت را واکاویده است و وصایای عبرت‌آموز و اهداف تربیتی او را که عقاید دینی را استحکام می بخشد تحلیل کرده است. علاوه بر این، نوشتار حاضر احادیثی که شامل بیانات اعتقادی، اخلاقی و تربیتی است و یا امام در آنها برای تحکیم فضایل اخلاقی به قرآن کریم استناد کرده است را بررسی می کند. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی و نیز شیوه تاریخی از راه تبیین روایات امام حسن عسکری علیه السلام و آنچه که مستند به قرآن کریم است به نتایجی رسیده که برخی از آنها عبارت است از اینکه روایات امام علیه السلام نقش به سزایی ابعاد اجتماعی، تربیتی و سیاسی داشته است. در بعد اجتماعی امام علیه السلام بر اهمیت ادب الهی و استعاذه از شیطان قبل از قرائت قرآن کریم تأکید می ورزد و برخی از نکات تربیتی مانند شستن دستان قبل از خوردن غذا، شکر نعمت ها و ادای امانت را برجسته می سازد. در بعد سیاسی حضرت به مسائلی همچون صبر در برابر ائمه کفر، مبارزه با عقاید انحرافی و رویارویی با فقیهان اهل باطل می پردازد؛ چنانچه در راستای بصیرت افزایی شیعیان پیرامون پیروی از ولایت پیامبر و آل او می کوشد و به اهمیت غیبت و ضرورت عدم شک در ظهور امام مهدی علیه السلام اشاره می نماید. این رساله به سیاست تقیه می پردازد که امام آن را در راستای حراست از جمعیت شیعیان به کار برد و آنان را برای پیگیری نقش سیاسی شان و گماردن سفرایشان مجهز ساخت و نیز آنان را برای حمایت مالی از مستضعفان متمکن ساخت که نشانگر دیدگاه او در رابطه با اصلاح و تغییر است. این احادیث مستند به آیات قرآن هستند یعنی یا در خود حدیث آیات قرآنی ذکر شده است یا اگر ذکر نشده مرتبط با آیات قرآن است و به این آیات در متن رساله اشاره شده است.

اخلاق اسلامی یکی از اساسی‌ترین ابعاد دین اسلام است که در تمامی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان تأثیرگذار است. از دیدگاه اسلامی، اخلاق نه‌تنها به‌عنوان یک نظام ارزشی برای رفتارهای فردی و اجتماعی شناخته می‌شود، بلکه وسیله‌ای برای نیل به کمال انسانی و قرب الهی نیز به شمار می‌آید. قرآن کریم به‌عنوان اصلی‌ترین منبع معرفتی مسلمانان، اصول و مبانی اخلاقی متعددی را مطرح کرده است که در سیره و گفتار اهل‌بیت (علیهم‌السلام) نیز بازتاب یافته است. در این میان، سخنان و خطبه‌های امام علی (ع) در نهج‌البلاغه، گنجینه‌ای ارزشمند از آموزه‌های اخلاقی است که ارتباط عمیقی با تعالیم قرآنی دارد. اخلاق اسلامی به‌عنوان یکی از شاخصه‌های بنیادین اندیشه دینی، در طول تاریخ اندیشه اسلامی جایگاه ویژه‌ای داشته است. قرآن کریم به‌عنوان منبع اصلی تعالیم دینی، اصول و مبانی اخلاقی را به‌صورت جامع و نظام‌مند ارائه کرده و این آموزه‌ها در سیره و سخنان پیشوایان دین تجلی یافته‌اند. در این میان، نهج البلاغه اثر ارزشمند گردآوری‌شده از کلام امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام)، یکی از مهم‌ترین منابع برای شناخت اخلاق اسلامی به شمار می‌آید که تعالیم اخلاقی آن ریشه در قرآن کریم دارد.

فرشتگان به‌عنوان موجوداتی ملکوتی و واسطه‌های اجرای اوامر الهی در نظام هستی، نقش کلیدی و تعیین‌کننده‌ای در تدبیر امور جهان دارند و آیات متعددی از قرآن کریم به این نقش اشاره کرده است، اما برداشت‌های تفسیری از این آیات با توجه به رویکردهای مختلف مفسران، تفاوت‌ها و ویژگی‌های خاصی را نشان می‌دهد. در این میان، برداشت‌های فضل‌بن‌حسن طبرسی، مفسر برجسته قرن ششم هجری، که با رویکردی عمدتاً نقلی و استدلالی مبتنی بر احادیث و روایات اهل بیت ارائه شده است، و دیدگاه علامه طباطبایی، مفسر معاصر که با تأکید بر مبانی فلسفی، حکمی و عقلانی به تفسیر آیات پرداخته، دو منظر متفاوت اما مکمل را شکل می‌دهند. بیان مسئله اصلی این پژوهش، تحلیل و بررسی تطبیقی برداشت‌های تفسیری این دو مفسر بزرگ از آیات ناظر بر نقش فرشتگان در تدبیر امور هستی است؛ مسأله‌ای که فهم آن می‌تواند زمینه‌ساز تعمیق معرفت دینی و ارتقاء سطح فهم ما از نظام تکوین و نظام الهی در جهان باشد. اهمیت این موضوع از آن جهت است که شناخت دقیق و همه‌جانبه از کارکرد فرشتگان، درک عمیق‌تری از ارتباط میان عالم غیب و عالم شهود به ما می‌دهد. با وجود تفاوت در روش‌شناسی، هر دو مفسر بر واسطه بودن فرشتگان در اجرای اوامر الهی، نقش آنان در نزول وحی، ثبت اعمال، و قبض روح تأکید دارند. ضرورت این تحقیق نیز در این است که تاکنون مطالعات تطبیقی جامع و منظمی پیرامون برداشت‌های تفسیری دو مفسر مذکور در زمینه نقش فرشتگان انجام نشده است؛ لذا این پژوهش در پر کردن این خلأ علمی و ارائه مدلی تحلیلی-تطبیقی مؤثر است. هدف اصلی تحقیق، استخراج، تحلیل و مقایسه دیدگاه‌های فضل‌بن‌حسن طبرسی و علامه طباطبایی درباره نقش فرشتگان در تدبیر امور هستی بر اساس آیات قرآن کریم است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی و تطبیقی است. منابع اصلی مورد استفاده شامل تفاسیر «مجمع‌البیان» اثر طبرسی و «المیزان» اثر علامه طباطبایی می‌باشد. تحلیل داده‌ها بر اساس استخراج آیات مرتبط، بررسی تفسیری هر مفسر، دسته‌بندی مفاهیم و مقایسه تطبیقی انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که گرچه هر دو مفسر بر نقش واسطه‌ای فرشتگان در اجرای اراده الهی تأکید دارند، اما تفاوت در رویکردهای تفسیری باعث شده است تا طبرسی بیشتر به نقل، حدیث و معنای ظاهری آیات توجه کند، در حالی که علامه طباطبایی با نگاهی فلسفی و حکمی، نقشی گسترده‌تر و عمیق‌تر برای فرشتگان در نظام علّی و تکوینی جهان ترسیم می‌کند. همچنین، در تفسیر علامه، فرشتگان به‌عنوان موجوداتی فعال در جریان عالم علت و معلول و همراه با نظام حکمت الهی دیده می‌شوند که این امر منجر به فهمی جامع‌تر و هماهنگ‌تر از تدبیر هستی می‌شود. در مجموع، این پژوهش با ارائه تحلیلی دقیق و تطبیقی، توانسته است افق‌های جدیدی را در فهم نقش فرشتگان در نظام هستی و تفسیر قرآن باز کند و بر ضرورت تداوم مطالعات تطبیقی میان تفاسیر کلاسیک و معاصر تأکید نماید.

خداوند متعال با معرفی الگوهای نمونه و برجسته درعرصه های مختلف و با بیان حوادث و داستان زندگی پیامبران نکات کاربردی را برای بشر قرار داده است تا با عمل به آنها به رشد معنوی و اخلاقی خود برسند. حضرت عیسی(ع) به عنوان چهارمین پیامبر اولوالعزم، دارای شریعت و کتاب آسمانی انجیل، جایگاهی ویژه در میان پیامبران یاد شده در قرآن کریم به خود اختصاص داده است. قرآن کریم به بیان بعضی از معجزات حضرت عیسی(ع) و عنایات خداوند به ایشان نظیر سخن گفتن در گهواره و نیز زنده کردن مردگان و شفای بیماران و دمیدن حیات در گِلِ بیجان ... پرداخته است. با این حال، شبهاتی در مورد داستان حضرت عیسی(ع) مطرح است که این شبهات به دو دسته تقسیم می شوند: شبهات کهن و شبهات جدید. شبهات کهن نظیر چگونگی تولد او از مادری که ازدواج نکرده بود و چگونگی سخن گفتن او در گهواره و... . شبهات جدید نیز به نمادین بودن داستان حضرت عیسی(ع)، تناقضات اناجیل در باورهایشان، ازدواج حضرت عیسی با زنی بدکاره، چگونگی شریعت حضرت عیسی(ع) در زمان ظهور امام زمان(عج)، اتحاد شخصیت امام زمان با حضرت عیسی(ع) یا تفاوت آنها و ... اشاره دارند. در این نوشتار به تبیین و توضیح داستان حضرت عیسی(ع) در قرآن، ارائه تعریفی کامل از شخصیت و رسالت آن حضرت و همچنین، تبیین نکات اخلاقی و تربیتی این داستان و پاسخ به شبهات وارده در مورد آن با تأکید بر تفاسیر معاصر شیعه و سنی پرداخته می شود.

کاوش در مبانی حکمت متعالیه جهت شناخت بهتر و دقیق‌تر آن امری ضروری است و در همین راستا تبیین پیشینه حکمت متعالیه در زمینه خداشناسی و سیر تاریخی مباحث خدا‌شناسی و مقام احدیت و واحدیت از افلوطین تا ملاصدرا اهمیت دارد. در این پژوهش با روش اسنادی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و بررسی اثولوجیای افلوطین و آثار ملاصدرا می‌توان شواهدی مبنی بر استفاده مستقیم و غیرمستقیم او از اثولوجیای افلوطین مشاهده کرد؛ بنابراین پس از بیان نظریات افلوطین در زمینه مسایل خداشناسی، ابتدا تاثیر او بر برخی فیلسوفان، متکلّمان و عرفای برجسته اسلامی در این مسایل مورد بررسی و تحلیل قرار خواهدگرفت و سپس به اصول و مبانی که ملاصدرا تحت تاثیر افلوطین آن‌ها را بیان کرده‌است، پرداخته می‌شود. در ادامه شباهت‌ها و تفاوت‌های میان این دو فیلسوف تحلیل می‌گردد و در پایان پس از نقادی و ارزیابی این شباهت‌ها این نتیجه حاصل می‌شود که ملاصدرا اگرچه تحت تاثیر افلوطین بوده اما تکیه او بر آیات و روایات و شهود‌های ناب عرفانی و براهین عمیق فلسفی وی موجب ارائه دیدگاه‌های خاص و منحصر به‌فرد در زمینه اصول و مبانی حکمت متعالیه و نوآوری‌هایی در آن و اخذ نتایجی خاص از این اصول و مبانی شده‌است که فلسفه او را از فلسفه افلوطین متمایز می‌نماید و پاسخ‌گوی بسیاری از مسایلی است که در فلسفه‌های پیشین پاسخ قانع کننده‌ای برای آن وجود نداشت.

امروزه ساختارشناسی سوره های قرآن و یا به عبارت دیگر ",تفسیر ساختاری", به عنوان رویکردی نوین در مطالعات قرآنی محسوب می‌گردد. رویکرد ساختاری به قرآن مبتنی بر پذیرش یک نظام منسجم از ارتباطات میان آیات هر سوره است که با رد نگرش پراکنده و جزئی‌نگر، تلاش می‌کند هر سوره را به‌عنوان یک واحد یکپارچه و هدفمند مورد مطالعه قرار دهد. تحقیق حاضر بر آن است که با روش توصیفی-تحلیلی بر پایه گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای به بررسی موضوع ",ساختارشناسی تحلیلی سوره نمل", بپردازد. هدف از این تحقیق، بررسی و تحلیل ساختاری سوره نمل و کشف نظم و انسجام آیات آن برای دستیابی به هدف و غرض سوره است. در این راستا ابتدا به بررسی اصول و مبانی ساختارشناسی سوره‌های قرآن و سپس به ساختار تحلیلی سوره نمل و در نهایت به ثمرات و فوائد آن پرداخته شده است. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که ساختارشناسی سوره‌های قرآن بر اصولی همچون توقیفی بودن ترتیب آیات، هماهنگی و هدف‌دار بودن اجزاء سوره‌ ها، وجود پیوستگی و تناسب معنایی میان آیات استوار است. همچنین از مهمترین ثمرات و فوائد رویکرد ساختاری می‌توان به کمک به فهم بهتر قرآن، کشف معانی عمیق‌تر از آیات و نگرش کل‌گرایانه به آیات هر سوره به منظور پاسخگویی به شبهات مطرح شده از سوی مستشرقان و امکان تدوین ترجمه‌ های پیوسته و منسجم از قرآن اشاره نمود. از دیگر نتایج این تحقیق اینکه سوره نمل دارای چهار سیاق اصلی است که هر سیاق شامل بخش هایی مستقل و در عین حال مرتبط باهم می‌باشد.

بیان موضوع در تربیت عرفانی یقین به‌عنوان یکی از اصول بنیادین شناخته می‌شود که نقش اساسی در تعمیق ایمان و استواری اخلاقی افراد دارد. فقدان یقین در فرآیند تربیت عرفانی منجر به بروز رفتارهای سطحی، عدم پایبندی به اصول دینی و کاهش تعهدات اخلاقی می‌شود. این مسئله به‌ویژه در دوران معاصر، با توجه به چالش‌های فرهنگی و اجتماعی مختلف، اهمیت بیشتری پیدا کرده است. امام خمینی (ره)، در آثار خود مانند "چهل حدیث" و "آداب الصلوه"، یقین را به‌عنوان مفهومی محوری و تحول‌ساز در رشد معنوی معرفی کرده‌اند. از این رو، درک دقیق مفهوم یقین و بررسی نقش آن در تربیت دینی، به‌ویژه با تأکید بر اندیشه‌های امام خمینی، اهمیت بسیاری دارد. همچنین در سایر کتب مانند قوت القلوب ابوطالب مکی و آیات وروایات متعدد بینش دهی وآثار مراتب یقین بطور قابل توجهی ذکر شده است. این پژوهش درتلاش است تا رابطه بین یقین ، تربیت عرفانی وتاثیرات عمیق ان برارتقای ارزشهای دینی را بررسی کند. مسئله اصلی این پژوهش بادرنظر گرفتن افزایش رویکردهای رفتاری نامطلوب حتی در قشرمذهبی و عدم رضایت از زندگی ودین گریزیهای روزافزون بویژه در جامعه اسلامی این پرسش است که چگونه یقین می‌تواند به‌عنوان یک نیروی محرک، نقش محوری در تربیت عرفانی ایفا کند وچگونه می‌توان آن را در نظام‌های تربیتی پیاده‌سازی و تقویت کرد. این پژوهش به دنبال آن است تا با تبیین مفهوم یقین و تحلیل جایگاه آن در شکل‌دهی رفتارهای دینی و اخلاقی، زمینه هایی برای تقویت معارف یقینی بمنظور اصلاح دیدگاهها وبه تبع آن اتخاذ رویه رفتاری مطلوب ومتناسب در تربیت عرفانی پیشنهاد کند. در نتیجه، این پژوهش با هدف شناخت دقیق‌تر جایگاه یقین در تربیت عرفانی و بررسی آثار آن در تلاش است تا زمینه های تربیتی مؤثری برای تربیت نسل‌های آینده ارائه دهد بنحوی که بتوانند در مواجهه با چالش‌های روزمره زندگی، به ارزش‌های دینی پایبند باشند و از تزلزل‌های روحی و اعتقادی در امان بمانند. دلایل انتخاب موضوع یقین به‌عنوان نیرویی که شخص را به سوی خداوند و اهداف معنوی هدایت می‌کند و در تصمیم‌گیری‌های فرد و اتخاذ رویه‌های مختلف او در زندگی نقش مهمی دارد، نیازمند مطالعه و تبیین عمیق است تا نقش آن در ایجاد تعهدات دینی و پرورش نسل‌های متعهد روشن گردد. لذااین موضوع به دلیل اهمیت جایگاه یقین درنظام تربیت عرفانی که درمنابع متعدد اسلامی وبویژه درآثارامام خمینی رحمه الله علیه بعنوان یک اصل مهم به آن پرداخته شده است انتخاب گردید

موضوع‌ عرف‌ و جایگاه‌ آن‌ در استنباط‌ احکام‌ شرعی، از مهم‌ترین‌ مباحث‌ عصر حاضر محسوب‌ می‌شود. این‌ اهمیت‌ از جهات‌ ذیل‌ است:عرف، از موضوعاتی‌ است‌ که‌ در رسانه‌های‌ عمومی‌ از قبیل‌ مطبوعات، مورد بحث‌ و مناقشه‌ بوده‌ و در مورد جایگاه‌ آن‌ در قانونگذاری، بعضی‌ از نظرات‌ افراطی‌ مطرح‌ شده‌ است. چنانکه‌ برخی‌ بر این‌ نظرند که‌ چون‌ عرف‌ بر حسب‌ گذشت‌ زمان‌ تغییر می‌یابد، پس‌ لازم‌ است‌ قوانین‌ اسلامی‌ هم‌ دستخوش‌ تغییر و دگرگونی‌ شود تا تناسب‌ و هماهنگی‌ آن‌ با عرفیات‌ زمان‌ حفظ‌ شده‌ و از متروک‌ شدن‌ و انزوای‌ آن‌ جلوگیری‌ شود. مرحوم‌ امام‌ خمینی(ره) نیز در این‌ زمینه‌ می‌فرماید:از جمله‌ شرایط‌ اجتهاد، اُنس‌ به‌ محاورات‌ عرفی‌ و فهم‌ موضوعات‌ عرفی‌ است؛ همان‌ عرفی‌ که‌ محاورات‌ قرآن‌ و سنت‌ بر طبق‌ آن‌ صورت‌ گرفته‌ است. شرط‌ اجتهاد، دوری‌ جستن‌ از خلط‌ دقایق‌ علوم‌ عقلی‌ با معانی‌ عرفی‌ عادی‌ است. چه‌ بسیار مواردی‌ که‌ در این‌ زمینه‌ خطا صورت‌ می‌گیرد، چنانکه‌ برای‌ برخی‌ از مشغول‌ دلان‌ دقایق‌ علوم‌ - حتی‌ اصول‌ فقه‌ به‌ معنای‌ امروزی‌ آن‌ - این‌ مشکل‌ زیاد پیش‌ می‌آید که‌ معانی‌ عرفی‌ بازاری‌ و رایج‌ میان‌ اهل‌ لغت‌ را که‌ بنای‌ قرآن‌ و سنت‌ بر آن‌ است، با دقتهایی‌ که‌ خارج‌ از فهم‌ عرف‌ می‌باشد به‌ هم‌ می‌آمیزند. عرف‌ در لغت‌ در معانی‌ مختلفی‌ استعمال‌ شده‌ است:پیاپی‌ بودن‌ شی، به‌ گونه‌ای‌ که‌ اجزای‌ آن‌ متصل‌ به‌ یکدیگر باشد، چیزی‌ که‌ مرتفع‌ باشد،ضد‌ نُکر و به‌ معنی‌ معروف، و معروف‌ به‌ معنای‌ شناخته‌ شده، و چهره‌ انسان‌ که‌ به‌ آن‌ شناخته‌ می‌شود. کاربرد عرف‌ در استنباط.درموردی‌ که‌ نص‌ شرعی‌ موجود نیست‌ و حکم‌ شرعی‌ از عرف، کشف‌ می‌شود. البته‌ این‌ کشف‌ در صورتی‌ معتبر است‌ که‌ ثابت‌ شود عرف‌ از عرف های‌ عامی‌ است‌ که‌ به‌ زمان‌ و مکان‌ خاصی‌ مربوط‌ نمی‌شود، تا با این‌ عدم‌ محدودیت‌ زمانی‌ و مکانی‌ بتوانیم‌ به‌ عصر معصوم‌ (ع) برسیم‌ و تقریر معصوم‌ (ع) را دارا باشیم‌ و عرف‌ مذکور، سنت‌ تقریری‌ شود. سیره‌ متشرعه‌ و نیز بنای عقلا از جمله‌ این‌ موارد است. صحت‌ بیع‌ معاطاتی: امام‌ خمینی‌ (ره) در این‌ زمینه‌ می‌فرماید: روش‌ مستمر عقلا از ابتدای‌ پیدایش‌ تمدن‌ و نیاز به‌ مبادلات‌ تا زمان‌ حاضر، دلالت‌ بر صحت‌ بیع‌ معاطاتی‌ می‌کند، بلکه‌ ظاهراً‌ بیع‌ معاطاتی‌ زماناً‌ مقدم‌ بر بیع‌ عقدی‌ و از جهت‌ قلمرو، وسیع‌تر از آن‌ بوده‌ است. در زمان‌ پیامبر (ص) هم‌ این‌ نوع‌ معامله‌ رایج‌ بوده‌ و اگر این‌ روش‌ نزد شارع‌ صحیح‌ نمی‌بود و افاده‌ ملکیت‌ نمی‌کرد، از این‌ روش‌ منع‌ می‌نمود، و در این‌ صورت، در میان‌ مردم‌ شیوع‌ پیدا می‌کرد.جایز بودن‌ وضو و شرب‌ از نهرهای‌ بزرگ‌ و نماز خواندن‌ در اراضی‌ وسیع، ولو این که‌ انسان‌ علم‌ به‌ رضایت‌ مالکین‌ آن ها نداشته‌ باشد. مرحوم‌ آیت‌ا خویی‌ در این‌ زمینه‌ می‌فرماید: عمده‌ دلیل‌ در این‌ مورد، روش‌ مستمر قطعی‌ عقلاست‌ که‌ در اراضی‌ وسیع، تصرفاتی‌ از قبیل‌ استراحت‌ و نمازخواندن‌ انجام‌ می‌دهند و شارع‌ هم‌ منعی‌ از این‌ روش‌ ننموده‌ است. شرح بحث در این قسمت به ذکر نمونه ای از موضوع اصلی پایان نامه و نحوه تحلیل و تطبیق آن می پردازیم: 1-پاک شدن آب نجس به وسیله آب کر دیدگاه امام خمینی (ره): آب نجس با زایل شدن تغییر آن پاک می شود، خواه زوال نجاست خود به خود باشد یا به واسطه تغییر خارجی باشد. به شرط این که آب جاری باشد یعنی از زمین با تمام اقسام آن بجوشد. طبق نظر مشهور آب چاه، حکم آب جاری را ندارد و شرط جاری بودن آب، دائمی بودن جریان آن است. حکم آب جاری مانند بقیه اقسام آب است که به محض برخورد با نجاست چنان چه آب کم باشد نجس می شود و روایت نیز این نظریه را تأیید می کند. آب جاری مانند آب غیرجاری است از این جهت که از بین رفتن تغییر آب مطلقاً موجب پاک شدن آن نمی شود. آب غیرجاری در صورتی پاک می شود که با آب کر برخورد کند و فرقی نمی کند که این برخورد پس از زوال تغییر آب نجس باشد یا هم زمان با برخورد این تغییر صورت گیرد. هرچند ممکن است اطلاق عبارت معنایی غیراز معنای مذکور را شامل شود یعنی منظور این باشد که آب نجس پاک می شود زمانی که تغییرآن زایل شود و با آب کر برخورد کند هرچند این برخورد قبل از زوال تغییر باشد. آن چه گفته شد درباره آب جاری هم صادق است چنان چه آب جاری قلیل را به محض برخورد با نجاست، نجس بدانیم. اگر صفات سه گانه مقداری از آب تغییر کند و بقیه آب کر باشد با زایل شدن تغییر، آب نجس شده هم پاک می شود. این صورت مانند صورتی است که با آب جاری برخورد کند. هم چنین در پاک شدن آب لازم نیست برخورد آب نجس با آب کر از منظر عرف یک دفعه صورت گیرد همان گونه که نظر مشهور فقهای متأخر نیز همین است. لذا صرف برخورد با آب کر کافی است و مهم نیست که به چه شکلی صورت گیرد زیرا به محض برخورد، این دو آب تبدیل به یک آب می شود. تحلیل دیدگاه امام خمینی (ره): عده ای از فقها معتقدند که برای پاک شدن آب نجس به وسیله آب کر، باید آب کر را به صورت یک دفعه بر روی آب نجس ریخت و منظور از یک دفعه این است که از نظر عرف، آب کر به روی آب نجس یک باره ریخته شود چون که اگر آب کر به صورت مقطعی و چندباره به روی آب نجس ریخته شود کفایت نمی کند و با هر دفعه برخورد دو آب با یکدیگر، آب ریخته شده نیز نجس می گردد. پس باید آب را از نظر عرف به صورت یک دفعه بر روی آب نجس بریزد یعنی وقتی که عرف مردم آن صحنه را می نگرند بگویند که آن شخص آب را به صورت یک دفعه بر روی آب نجس ریخت. (فاضل هندی، کشف اللثام، ج1، ص315). از نظر عقلی این که گفته شود آب کر به صورت یک دفعه به روی آب نجس ریخته شود امکان پذیر نیست چون که از نظر عقل این که تمام آن آب کر در یک زمان واحد به آن آب نجس برخورد کند ممکن نخواهد بود پس باید گفت که منظور از برخورد یک دفعه، برخورد عرفی است و آب نجس زمانی به واسطه ملاقات با آب کر پاک می شود که بعد از آن به هر دو اطلاق آب واحد شود نه آن