جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انسان موجود پیچیده ای است که دارای ابعاد وجودی فراوانی است. در مکتب اسلام ارزش والایی برای انسان در نظر گرفته شده و به تکریم آن سفارش شده است. اندیشمندان و فلاسفه نیز بر این نکته یعنی ارزش واقعی انسان نظراتی ایراد نموده اند. البته دیدگاه افراد انسانی هرچند که صاحب اندیشه والایی باشند چنانچه در این تحقیق ذکر گشته کاملاً رسا و گویا نمی باشد چرا که باید از منظری مافوق دید بشر خاکی بر آن چشم دوخت و نتیجه این کار حاصل نمی گردد مگر با استفاده از راهنمایی خالقی که آفریننده انسان است و از تمام زوایای وجودی او آگاه است. هدف تحقیق حاضر آن است که مشخص سازد آیا درک انسان برای شناخت منزلت انسان کافی است و این که نظر فلاسفه تا چه حد در این راه رهنمون بوده است و آیا انسان های اندیشمند به تنهایی قادرند به کنه کرامت انسانی پی ببرند. شیوة پژوهش و نگارش آن باز نموده شده است. از فصل چهارم تا فصل ششم مباحث اصلی رساله گنجانده شده است: فصل چهارم به علم معانی اختصاص یافته، این فصل خود از بخش های گوناگونی از قبیل: احوال اسناد خبری، احوال مسندالیه، احوال مسند، انشاء، قصر، ایجاد و اطناب فراهم آمده است. هرکدام از بخش ها هم به مباحث فرعی تری تقسیم شده است. ما در این مبحث ها، ابتدا در مقدمه ای کوتاه مفاهیم و اصطلاحات مربوط را براساس منابع اصلی علوم بلاغی توضیح می دهیم، و در نیم نگاهی به آثار فارسی معاصر در این باب، کاستی ها و خطاهای احتمالی موجود در آنها را به نظر می رسانیم، و حتی الامکان در هر مبحث بیتی فارسی را هم به عنوان شاهد ضمیمه می نمایی. سپس به آوردن شواهد قرآنی و توضیحات آن از کشاف زمخشری می پردازیم. فصل پنجم با همین اسلوب علم بیان را در برگرفته است. و بخش هایی مانند: مجاز مرسل، مجاز عقلی، تشبیه، استعاره و کنایه در آن گنجانده شده است. فصل ششم نیز به بدیع اختصاص یافته است. البته این فصل با توجه به آن که زمخشری برای صنایع بدیعی اهمیت چندانی قائل نبوده، و آن را در اعجاز بلاغی قرآن مؤثر نمی دانسته است در قیاس با دو فصل پیشتر، حجم بسیار کمتری دارد. در فصل هفتم، یعنی فصل نتیجه گیری بیان می شود که زمخشری برای کدام مباحث علوم بلاغی ارزش بیشتری قائل بوده، و چه مطالب و مفاهیمی را بر حوزه آن افزوده است.

کتابنامه: ص. ۱۴۶ - ‎۱۵۰؛ همچنین بصورت زیرنویس // معرفت به امور زیربنایی اعتقادات اسلامی از مهمترین وظایف یک متدین به دین اسلام می باشد که باید با استدلال به آنها پرداخته و مورد پذیرش او گردد یکی از مسائل، بحث مهم امامت و نبوت می باشد که به عنوان هادیان مردم به سمت حق تعالی نقش می آفرینند. و لحاظ عصمت این هادیان به عنوان اصل جدایی ناپذیر در وظیفه هدایت آنان نقش می کند لذا باید با توجه به مبانی عصمت، خواه آن مبانی برگرفته از عقل باشد و یا نقل - معصومیت آنان را نتیجه گرفت؛ برای پرداختن آن لازم دانستم که ابتدائا به واژه شناسی پرداخته و گفتیم عصمت در لغت به معنای منع و حفاظت و در اصطلاح به معنای امتناع معصوم از گناهان می باشد. این امتناع معصومان از گناهان - که هم گناهان عمدی و هم گناهان سهوی راشامل می شود - با اختیار خودشان از طریق علم به حاضر و ناظر بودن حق تعالی، باور راستین به عقاید وحیانی و قوت عقلانی آنان حاصل گشته است و هیچ جبری دخیل نمی باشد. در این بین باید بین عدالت و حفظ اولیای الهی با عصمت معصومان تفاوت قائل شد و آنها را یکی ندانست. از آنجایی که انسان دارای دو بخش علمی و عملی - آن هم از زمان تولد تا آخر عمر- معصوم می باشند. اما مبانی ای که دلالت بر عصمت دارند هم ادله عقل را شامل می شود و هم ادله نقلی را، یعنی ادله ای که منشاء عقلی دارند مثل قاعده لطف، اصلح بودن عصمت از غیر عصمت، محال بودن جمع بین متابعت و عدم متابعت و وافضلیت معصوم از غیر معصوم دلالت بر عصمت انبیا دارندو و همچنین ادله ای که منشاء نقلی دارند مثل آیه عهد، آیه اتمام حجت قبول شهادت، اولوالامر نیز دلالت بر امتناع معصومان از گناهان دارند. از سوی دیگر ادله عقلی و عرفانی و همچنین ادله نقلی مثل آیه تطهیر و ثقلین دال بر عصمت ائمه و حضرت زهرا علیهم السلام دارند.

چکیده (فارسی): چکیده وقایع خارق عادت بسیاری در دوران پس از پیامبران، منسوب به افراد و مکان های مقدس در اسلام و مسیحیت نقل می شوند. درباره ی اصل وجود و کارکرد این وقایع که در اسلام به نام کرامت و در مسیحیت به نام کلی معجزه خوانده می شوند هم در نظر عموم متدینان و هم عالمان ادیان اختلاف نظر هایی وجود دارد اما در بسیاری از موارد وقوع آنها نشانه ای از اعتبار الهی و حقانیت دانسته می شود. مشکل مهم و اصلی در اینجا رخ می دهد که با وجود اعتبار یکسان نقل این کرامات در اسلام و مسیحیت آیا می توان آنها را نشانه ای از تأیید الهی دانست؟ آیا تفاوتی بین دلالت معجزه -که اثبات کننده حقانیت یک نبی است- و کرامت وجود دارد؟ چگونه یک دلیل می تواند اثبات کننده ی دو باور بعضا متنناقض باشد؟ تلاش این پژوهش در ابتدا بررسی کارکرد کرامات در اسلام است که در نظر به قرآن و روایات و عبارات عالمان اسلامی در این باره صورت می گیرد. پس از این، تفاوتی که بعضی از عالمان در حقیقت و کارکرد معجزه و کرامت قائل هستند مورد نقد قرار گرفته است. در فصل دیگری کارکرد کرامات در مسیحیت مورد توجه قرار گرفته و دیدگاه مسیحیان درباره ی کرامات و معجزات اسلام به نقد گذاشته شده است. در نهایت، اصل رجوع به فهم عرف به عنوان مبنای جامعی برای مواجهه با کرامات متعدد اسلام و مسیحیت و فهم کارکرد آنان پیشنهاد می شود. این قاعده کارکرد هر کرامت را مطابق با فهم عرف از آن می داند. بر اساس همین اصل، کارکرد مجموعه ی کراماتِ ظاهرا متعارضِ در ادیان نیز با مراجعه به همین قاعده ی کلی -یعنی فهم عرف- قابل بررسی است. در نگاه عرف به مجموعه ی کرامات موجود در جهان، ارزیابی عظمت یک کرامت مبنای تشخیص برتری آن قرار می گیرد، در نتیجه ارزیابی عظمت کرامات ملاک برتری و در نتیجه حقانیت بالاتر زمینه ی دینی است که باعث آن کرامت شده است.

این پژوهش با استفاده از آیات و روایات ، آراآ فقها (امامیه ، عامه ) و نظرات صاحب نظران حقوقی به روش مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته است روش پژوهش : استفاده از کتب مختلف فقهی و حقوقی با راهنمائی های اساتید محترم دانشگاهی ابزار اندازه گیری : نظر فقهای (امامیه و عامه ) طرح پژوهش : ابتدا معنای لغوی و اصطلاحی بیت المال ، مفهوم ، ماهیت ، میزان آن و پرداخت دیه از بیت المال ، مبانی و موارد پرداخت دیه از بیت المال ، موارد پرداخت دیه در فقه (امامیه و عامه ) و در قانون مورد بررسی قرار داده شده است نتیجه کلی : از آنجایی که بیت المال نقش بسزایی در نیازهای اقتصادی یک جامعه دارد باید در حفظ آن کوشا باشیم .

یکی از مهمترین مسائلی که شناخت و دانستن آن برای هر انسانی واجب و ضروری است مسئله امور اخروی است که عالم برزخ را می توان از جمله مراحل آن دانست. هر انسانی خود نیز مشتاق است که بداند پس از مرگ عاقبت او چه می شود و چه بر سرش می آید. به همین سبب بر خود لازم دانستم در مورد بخشی از معاد که در واقع یکی از اصول عقاید هر مسلمانی است به تحقیق و بررسی بپردازم و مدت زمان بین مرگ تا برپایی قیامت را از دیدگاه های مختلف نقلی و عقلی و علوم مختلف توصیف و تبیین کنم. این پژوهش در پنج فصل سامان یافته است. که بعد از بیان مقدمه و کلیاتی در مورد سابقه و پیشینه موضوع و اهداف و ضرورت های انجام آن، به تعریف واژه برزخ از نظر لغوی و اصطلاحی پرداخته ایم. متن اصلی تحقیق ابتدا از نگاه دین مسئله برزخ را مورد بررسی قرار داده است. در فصل اول در آغاز به بیان حقیقت برزخ از نگاه قرآن پرداخته شده که در واقع به بحث برزخ به صورت کلی اشاره کرده است و در فصل دوم جزئیات برزخ در روایات و همچنین در نهج البلاغه مورد بررسی قرار گرفته و واقعیات موجود در آن از زبان ائمه اطهار ( ع) بیان شده است. در فصل سوم برزخ از نگاه برخی از متکلمین همچون شیخ مفید و علامه حلی و شیخ صدوق و ... معرفی و توصیف شده است. در فصل چهارم نظر فلاسفه سه مکتب منشاء و اشراق و حکمت متعالیه مورد تحقیق و توصیف قرار گرفته و برخی از نظریات آنها در این زمینه بیان شده است. در واقع برزخ از نگاه عقلی نیز مورد بررسی اثبات واقع شده است و در فصل پنجم نگاه و نظر عرفاء را نیز در این مورد بیان کرده ایم. و در آخر این تحقیق به بیان خلاصه ای از مطالبی که جمع آوری و توصیف شده است، پرداخته ایم. امید است تحقیق حاضر مورد استفاده دیگر محققین در این زمینه قرار گیرد. کلید واژه ها: برزخ، عالم مثال، متکلمین، فلسفه مشاء، اشراق، حکمت متعالیه

ما در این تحقیق بر آنیم تا حیات معقول را از دیدگاه علاّمه جعفری بیان، و مسائل آن را بررسی کنیم.پرسش هایی که در این بحث به ذهن می رسند، عبارتند از: 1. حیات معقول (از منظر علاّمه جعفری) چیست؟ 2. آیا حیات معقول، غیر از حیاتی است که بیشتر انسان ها دارند؟ 3. ارتباط این بحث با بحث انسان کامل و هدف آفرینش چیست؟ 4. آیا چنین حیاتی ممکن الحصول است؟ حیات معقول از دیدگاه علاّمه جعفری پنج عنصر اصلی دارد: 1. آگاهی; 2. تنظیم عوامل جبری زندگی; 3. این تنظیم ها باید درمسیر هدف های تکامل باشد; 4. شخصیت انسان; 5. ورود به هدف اعلای زندگی. استاد با نگاهی عمیق به آثار و عقاید متفکّران مغرب زمین مانند راسل، سارتر، بالزاک، تولستوی و دیگران، خود را به شدّت با بعضی از آن ها درگیر احساس می کند و مسائل این بحث را می شکافد.حیات معقول، در برابر حیات طبیعی محض قرار دارد که بیشتر مردم در آن غوطه ورند و با انگیزه های واهی به همان رضایت می دهند وازتلاش برای رسیدن به مراحل بالاتر شانه خالی می کنند و همین زندگی را هدف قرار میدهند.هدف اصلی حیات، رسیدن بشر به کمال نهایی است. بحث هدف آفرینش با بحث حیات معقول مساوی نیست; بلکه یکی از عناصر حیات معقول است و بحث انسان کامل هم به این بحث شباهت هایی دارد; ولی با هم تفاوت دارند. به عبارتی می توان حیات معقول را مقدّمه ای برای انسان کامل شدن دانست; البتّه نه به نحو دقیق آن; چرا که انسان کامل نیز دارای حیات معقول است.در بحث بعد ثابت کردیم که حیات معقول، نه تنها امر آرمانی و دست نیافتنی نیست، بلکه به طور کامل امکان پذیر است; چرا که ورود انسان های بی شمار درحیات معقول در طول تاریخ قابل انکار نیست و وقوع امر، کامل ترین دلیل بر امکان آن است. آگاهی یافتن امری ممکن است; چرا که زندگی بدون مدیریت، و مدیریت بدون آگاهی امکان *. انسان قادر است عوامل جبری را در مسیر هدف های تکاملی تنظیم کند; چرا که از ابتدای آفرینش، غلبه بر عوامل جبری و شبه جبری، تلاش بشر بوده است.شخصیت انسان هم انعطاف پذیر است; زیرا آموزش و پرورش، امری است که در تمام دنیا روی آن صحّه می گذارند.عنصر آخر حیات معقول هم که ورود به هدف اعلای زندگی شمرده می شود، به طور کامل ممکن الحصول است; زیرا انسان، فطرت کمال جویی دارد و نباید به هیچ هدف سطحی قانع شود.اومانیسم و راسیونالیسم و دیگر مکاتب نمی توانند انسان را به مقصد برسانند; چرا که عقل انسان، به درک مسائل ماورای حسّی قادر نیست; پس نمی تواند برنامه جامع و کاملی برای رسیدن به مقصد نهایی به انسان تحویل دهد; بنابر این باید به عقل همراه با وحی رجوع شود.

ابن عربی معتقد است در انسان نیروی ادراک کننده دیگری غیر از عقل یافت می شود که عرصه فعالیت این نیرو پهنه «خیال» است که در آن، جمع میان اضداد پدیدار می شود؛ زیرا نزد حسّ و عقل جمع میان دو ضد، ممتنع است. عالم خیال نزدیکترین دلالت به حق است، زیرا حضرت حق، اول است و آخر، ظاهر است و باطن. لذا عارف جز از راه جمع کردن میان دو ضد، شناخته نمی شود. ابن عربی، خیال را منزل الفت جامع میان حق و خلق و همان صورتی می داند که انسان بر آن آفریده شده است و این آگاهی را نیرومندترین آگاهی می داند که بوسیله آن عارف و احدّیت حق را درکثرت خلق ادراک می کند. ابن عربی معتقد است خیال، تنها آنچه را دارای صورت محسوس یا مرکب از اجزاء محسوس است و توسط قوه مصوره ترکیب می شود، نگه می دارد و از این رهگذر، صورتی را به دست می دهد که در حس موجود نیست اما برای بیننده محسوس است. وی در نظریه عرفانی خویش از عالم خیال به عنوان طریق معرفت الله نام می برد. همچنین در نظر شیخ اکبر عنصر خیال حلقه واسطه بین وجود شناسی و معرفت شناسی به شمار می رود. چرا که در قوس نزول از آنجا که معانی در عالم خیال تجسد می یابند و گونه ای دیگر از هستی را برخوردار می شوند و در قوس صعود نیز اجساد تروح یافته و لباس دیگری از هستی را می پوشند این خیال است که در هردوحوزه به شناخت آنها نائل خواهد شد. علاوه براین شناخت صحیح از عالم و خداوند تنها در گرو کارکرد خیال می باشد و کمیت عقل در نظر وی در هردو حوزه لنگ است.

بحث معرفت شناسی در طول تاریخ فلسفه ذهن بسیاری از متفکران را به خود معطوف داشته است، کانت و صدرا از جمله فلاسفه ای هستند که به بررسی نحوة برقراری ارتباط میان انسان و جهان خارج پرداختند و علی رغم همة تفاوتهایی که در موضع، موضوع و نتایج بحث آنها وجود دارد در دو مسئله به یکدیگر نزدیک می شوند؛ یکی نقش فعّال انسان در شناسایی و دیگری توجه به برقراری ارتباط میان حس، خیال وعقل. این مقاله ضمن آگاهی از تفاوت لوازم و خاستگاه بحث این دو فیلسوف بر آن است که با مشاهدة نظریة انشاء و تألیف در آینه یکدیگر بستر مناسبی فراهم آورد تا زوایای پنهان این دو نظریه روشن تر گردد و به دو سوال اصلی یعنی نقش انسان در عمل شناسایی و ارتباط حس و خیال و عقل در فرآیند شناخت پاسخ داده شود. بر این اساس مقاله ای در سه بخش تنظیم شد؛ در بخش نخست به بررسی دیدگاه اسلاف ملاصدرا و کانت پرداختیم تا فضای فکری و خاستگاه نظریات مشخص شود. در بخش دوم به تبیین نظریة تألیف و انشاء پرداختیم و در نهایت در بخش پایانی به تعدادی از نتایج این دو نظریه اشاره شد. این رساله بر اساس روش کتابخانه ای و با بهره گیری از کلید واژه هایی نظیر صدرای شیرازی، ایمانوئل کانت، معرفت شناسی، استنتاج استعلایی ، علم، نفس و... انجام شده است.

چکیده:هدف پژوهش بررسی تطبیقی روشهای سیر عقلانی در اخلاق و ایجاد فضاهای فهم مشترک برای تعمق بخشیدن به شناختهای اخلاقی، و آشنایی با وحی از طریق تطبیق مفاهیم مشترک اخلاقی است. روش پژوهش کتابخانه ای و اسنادی است. نتیجه کلی نشان میدهد که با اینکه تطابق مفهومی نکات عقلانی در اخلاق بشری و اخلاق برخاسته از وحی باعث قرابت اندیشه ها میگردد ولی باید توجه داشت این دو به لحاظ محوری با یکدیگر متفاوت می باشند. محوریت اخلاق وحیانی در تقرب به خدا و تخلق به اسماء و صفات اوست ولی محوریت اخلاق بشری در نهایت مبتنی بر گستردگی غایات مترتب بر اخلاق است، اگر مفهوم غایت را به گستردگی ابعاد وجودی انسان یا خود انسان گره بزنیم.

کتابنامه: ص. ۱۶۵-‎۱۷۰؛ همچنین بصورت زیرنویس // امید به زندگانی جاودن سبب گردیده است که انسان باورهای گوناگون را در باب حیات پس از مرگ پیدا کند که تناسخ یکی از آنهاست، این ایده که دیرینه ای طولانی دارد از سوی موافقان و مخالفان آن به بحث گذارده شده است. در اسلام بویژه در مکتب تشیع اگر چه عقیده تناسخ از ناحیه پیشوایان معصوم (ع) ابطال گردیده است. لیکن خردورزان و اندیشوران آن مکتب را از تفکر در آن زمینه باز نداشته است که صدرا و سهروردی به عنوان پرچمداران دو مکتب حکمت متعالیه و اشراق از جمله ایشانند. در این نوشتار، ضمن مرور بر تاریخچه این نگرش بشری، و بیان تقسیمات مربوط به آن، انظار و آراء دو فیلسوف مزبور در این باب نیز به اجمال بررسی و مقایسه گشته است، هر چند سهروردی در ابطال تناسخ همانند ملاصدرا به وضوح سخن نگفته است؛ اما بیانات او در این مقوله روشنگری شگرفی در متفکران پس از خودش ایجاد نموده است که صدرالمتألهین را می توان جامع و کامل کننده این ابحاث به شمار می رود. به هر حال، اگر چه بطلان نقلی و علمی تناسخ خدشه ناپذیر به نظر می رسد، اما درباره محال بودن عقلی آن و بررسی تأثیرات این نظریه، مجال بحث و تأمل باقی است.

رساله حاضر پیرامون ماهیت وحی و نقد دیدگاه های نو از جمله تجربه نفسی می باشد. نویسنده رساله را در سه فصل تدوین کرده است وی پس از واژه شناسی وحی و اقسام آن، شعور و شایستگی پیامبری را شرط لازم برای ایجاد اتّصال با مبدأ الهی و دریافت پیام می داند. وی سپس به بررسی نظرات منکران وحی از جمله این که وحی سحر یا کهانت و یا جنون است و یا این که از ریشه دروغ است می پردازد. نویسنده همچنین به دیدگاه های برخی از نواندیشان دینی مانند اقبال لاهوری و دکتر سروش در توجیه وحی که آن را نوعی شعور ویژه و تجربه دینی پنداشته اند، می پردازد. در فصل پایانی ضمن بررسی دیدگاه های قدیم و نظرات جدید به نقد آن ها می پردازد.