جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«زمان» در فهم هستی و مسائل گوناگون فلسفی نقشی درخورتوجه دارد؛ ازهمین رو، در طول تاریخ همواره فیلسوفان بدان اهتمام داشته و جایگاهی متفاوت برای آن درنظر گرفته اند؛ تا جایی که در میان فلاسفه برخی آن را واجب الوجود می دانند و برخی دیگر آن را مفهوم ذهنی محض قلمداد می کنند. این پژوهش گزارش مختصری از هستی و چیستی زمان از دیدگاه ابن سینا، به دست می دهد. در بخش نخست، به این مسئله کلیدی می پردازیم که آیا می توان «زمان» را در عالم خارج بی اعتبار دانست، یا «زمان» مفهومی ذهن بنیاد است که بهره ای از حقیقت و عینیت ندارد؟ همچنین، بیان می شود که ابن سینا «زمان» را به مثابه موجودی عینی و حقیقی در تفکر فلسفی خود می پذیرد و برای اثبات این مدعا از دو برهان «طبیعیون» و «الهیون» مدد می جوید. سپس به بررسی کارکرد این براهین می پردازیم. در بخش دوم، چیستی و ماهیت «زمان» از نظر ابن سینا بررسی شده، با اشاره به روندی که از تعاریف و ویژگی های مزبور، در آثار ابن سینا به دست می آید، بیان می شود که ماهیت زمان در فلسفه او عبارت است از مقدار حرکت از آن حیث که اجزای متقدم و متاخر غیرقابل جمع دارد. در بخش سوم نیز به تبیین نحوه حرکت در زمان و مسئله قدم آن می پردازیم و بیان می شود که حرکت حافظ زمان مستمر و بلاانقطاع است و از این نظر زمان مبدا و پایان ندارد.

نظریه‎های «شکل‌گرایی» و «واقع‎گرایی» در آرای فیلسوفان هنر و بالتبع آن در آرای دوران کلاسیک «نظریه فیلم» در منازعه ناتمام فیلسوفان «واقع‎گرا» و «ایده‎انگار» در سرآغاز شکل‎گیری مابعدالطبیعه مغرب‏زمین و اقوال و آرای افلاطون و ارسطو تا جدل عقل‎گرایان و تجربه‎گرایان در بدو رنسانس قابل ردیابی است. با عنایت به شکل‏گیری پدیده سینما در آغاز به کار دوربین «لومیر» در ساحت واقع‎گرایی و دوربین «مه‌لیس» در سپهر شکل‌گرایی و تأثیر شگرف هر دو بر پیشرفت و توسعه زبان سینما و وجود نقاط قوت و نکات سازنده در هر دو نظریه به نظر می‎رسد، در عدم امکان خروج از انسداد منازعه باید تردید روا داشت. مدعای این نوشتار بر آن است که این منازعه یک جدلِ «شناختی» است و رهیافت متفکران اسلامی مبنی بر رویکرد «هستی‏شناختی» در ساحت عالم خیال راهگشای خروج از این بن‎بست خواهد بود. چنانچه آرای ژیل دولوز آخرین متفکر ژرف‎اندیش نظریه فیلم این رهیافت را غنیمت می‎شمارد.

فلسفه اسلامی چیست؟ چیستی پرسش از ماهیت است. وقتی از ماهیت فلسفه اسلامی – یا غیر اسلامی – بحث می شود، شاید چنین به ذهن آید که برای مثال، فلسفه ی غربی، شرقی، هندی و یا غیره ماهیت دیگری دارند. نخست، باید به رفع این شبهه پرداخت که فلسفه بیش از یک ماهیت ندارد؛ ولی اصناف و افراد متعدد دارد. فلسفه، با توجه به تعریف های مختلفی که دارد، یک چیز بیشتر نیست؛ یعنی یک واقعیت است که برداشت های مختلفی از آن می شود. از میان تعریف های ارائه شده نیز تنها بعضی از آنها قابل قبول است. فلسفه یعنی چیزی که به هستی می پردازد. به عبارتی، فیلسوف هستی شناسی می کند. البته، به مسأله ی هستی، از زوایای مختلف می توان نگریست. انسان می تواند از جایگاه و دیدگاه های مختلفی به آن نظر کند. فیلسوفان یونان باستان به هستی نگاه متفاوتی داشته اند و به آن یکسان نگاه نکرده اند. با این که فلسفه ی یونان معمولاً یک جریان فکری – فلسفی بوده اس، نحله های گوناگونی در آن وجود داشته که افراد آن همگی فیلسوف بوده اند. هراکلیتوس و پارمندیس هر دو فیلسوف اند، امّا دو نگاه کاملاً جدا از هم به هستی دارند؛ هراکلیتوس هستی را در حرکت و بی قراری می بیند؛ در حالی که پارمندیس آن را ثابت می داند؛ این تنها یک مثال است. فیلسوفی عالَم را واحد می بیند حال آن که فیلسوف دیگری – برای مثال دموکریتوس – عالم را متشکل از ذرات و اتم ها و درواقع، متکثر و برآمده از کثرات می بیند. اینها دو نگاه اند، امّا هر دو نگرشی هستی شناسانه دارند.