جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«البرهان على عدم تحريف القرآن» اثر سيد مرتضى رضوى كشميرى نويسنده كتاب «مع رجال الفكر في القاهرة»، متولد 1307 ش است كه نويسنده در آن، به شبهه دشمنان در باب تحريف قرآن پاسخ داده و نظر شيعيان را با استناد به منابع معتبر روشن كرده است. نويسنده در اين اثر با استناد به آثار علمى شخصيت‌ هاى بزرگ اسلامى ثابت كرده است كه شيعه معتقد به محفوظ ماندن قرآن كريم از گزند تحريف است و هيچ‌ گونه تحريفى، افزايش يا كاهش، هرگز در آن رخ نداده است و هيچ‌ گاه نيز دچار تغيير نخواهد شد. البته نويسنده برخى از مباحث ديگر مانند عدالت صحابه، وحدت اسلامى، تقيه و جمع و تدوين قرآن كريم را نيز به‌ مناسبت و به‌ عنوان مقدمه علمى براى بيان مبحث اصلى مورد بحث و بررسى قرار داده است. كتاب حاضر به زبان عربى جديد نوشته شده است. نويسنده در اقدامى ابتكارى، فهرستى از داعيان تقريب و اصلاح در گذشته و حال را از بين انديشمندان شيعه و سنى آورده است. همچنين نويسنده، متن كامل مقاله «الشيعة و تحريف القرآن الكريم» را كه در نشريه‌ اى وهابى منتشر شده و در اين اثر، مورد سنجش و نقد قرار داده است. نويسنده در بحثى تحت عنوان «كلمة الإمام الخميني حول وحدة المسلمين»، نظر ايشان را در مورد وحدت اسلامى نقل كرده است. همچنین نويسنده نظر برخى از انديشمندان مهم شيعه مانند شيخ صدوق، سيد مرتضى، فيض كاشانى، آيت‌ الله حكيم، آيت‌ الله ميلانى، آيت‌ الله بروجردى، آيت‌ الله گلپايگانى و... را در زمينه محفوظ بودن قرآن كريم از تحريف ذكر كرده است. نويسنده در خاتمه تأكيد كرده است، در اين كتاب برخى از نظرات انديشمندان شيعه را در مورد صيانت قرآن نقل كرديم و روشن شد كه همگى تحريف قرآن را نفى مى‌ كنند و هيچ زيادت يا نقصانى را در آن نمى‌ پذيرند. پس بر دانشمندان شيعه و سنى لازم است كه روايات تحريف را نپذيرند، چون مخالف قرآن است.

«تلخیص التحقيق في نفى التحريف عن القرآن الشريف»، نوشته سيد على حسينى ميلانى، كتابى است كه به نقد و بررسى شبهه تحريف قرآن كريم در منابع روايى و علمى اهل سنت و شيعه پرداخته و تحريف ناپذيرى قرآن را براساس آيات قرآنى و روايات وارده از معصومين عليهم السلام اثبات مى‌ كند. در بخش اول اين كتاب ابتدا گفتار بزرگان شيعه؛ همچون ابن بابويه قمى، شيخ مفيد، شيخ طوسى، شيخ طبرسى، ابن طاووس، علامه حلّى، شيخ بهايى و... را در نفى تحريف ياد آورى شده و سپس ادلۀ شيعه دربارۀ عدم وقوع تحريف در قرآن كريم می پردازد. در ادامه به نقد و پاسخ‌ دهى شبهاتى كه در پرتو برخى احاديث شيعى در مورد تحريف قرآن ايراد شده، پرداخته مى‌ شود. سپس راويان احاديث تحريف در منابع شيعى معرفى و جايگاه ايشان از نظر علم رجال و حديث مورد ارزيابى قرار مى‌ گيرد. در بخش دوم كتاب، به بررسى ديدگاه اهل سنت در مورد شبهه تحريف پرداخته شده و احاديث تحريف در منابع سنى و راويان اين احاديث مورد نقد و ارزيابى قرار گرفته است. همچنين شبهاتى كه از طريق اين‌ گونه احاديث ايراد شده، مطرح و بدان‌ ها پاسخ داده شده است. سپس به بيان نظرات و ديدگاه‌ هاى اهل سنت در مورد موضوع تحريف و احاديث وارد شده، در اين باب پرداخته شده است. نويسنده فصلى ديگر از كتاب را به نقد و بررسى روايات وارده دربارۀ وقوع خطا در قرآن، احاديث وارده در باب جمع و تدوين قرآن و احاديث نقصان قرآن اختصاص داده است. در آخرين فصل از كتاب هم به نقد و بررسى صحيح بخارى و صحيح مسلم كه از مهم‌ ترين منابع روايى اهل سنت‌ اند، پرداخته شده است. در اين فصل ديدگاه عالمان سنى دربارۀ دو شخصيت بخارى و مسلم و نيز صحيح مسلم و صحيح بخارى بيان شده و در نهايت دربارۀ عدالت و دانش صحابه مطالبى مطرح شده است.

«سلامة القرآن من التحریف و تفنید الإفتراءات علی الشیعة الإمامیة» تألیف دکتر فتح الله محمدی (نجارزادگان) می باشد، کتاب پیرامون مساله تحریف ناپذیری قرآن نوشته شده است. کتاب در دو مقام بحث نموده (سلامة القرآن من التحریف و افتراآت بر شیعه) که مجموعا شامل پنج فصل و چند مطلب است که فهرست موضوعات آن به قرار زیر است: فهرست مطالب مقام اول: فصل اول: ادله سلامة القرآن من التحریف- در نزد امامیه شامل: آیات قرآن، احادیث، شواهد تاریخی، و دلیل عقلی. فصل دوم: روایات تحریف در میزان نقد شامل: نقد اسانید، نقد نصوص و شواهدی از سخنان علماء شیعه مبنی بر سلامة قرآن از تحریف. فصل سوم: احادیث تحریف در کتب اهل سنت. فصل چهارم: نگاهی به جواب های اهل سنت از روایات تحریف. فصل پنجم: نگاهی کوتاه و گذرا، به جوابهای علماء شیعه از روایات اهل سنت. فهرست مطالب مقام دوم: در این مقام آراء و نظریات دکتر ناصر بن علی قفاری ذکر شده که در آن مطالب زیر وجود دارد: توقف کوتاهی با قفاری، ادعا های قفاری در میزان نقد، مصادر و کتاب های شیعه در این باره چه می‌ گویند، مضامین روایات تحریف در کتاب های شیعه و مصحف حضرت علی علیه‌السّلام.

کتاب «مبانی و روش های تفسیر قرآن» نوشته عباسعلی عمید زنجانی است. مؤلف در این کتاب روش های تفسیری را بحث نموده، وی در فصل اول، ضرورت شناخت قرآن را بررسی، آنگاه به سیر تحول تفسیر پرداخته، آن را در دو مذهب شیعه و اهل سنت به صورت جداگانه بررسی و تالیفاتی از آنان را نام می‌ برد. در فصل دوم وجوه شناخت قرآن را بحث و در ادامه آن علل اختلاف در تفسیر قرآن را بررسی می‌ نماید. ابتدا واژه تفسیر را معنا نموده آنگاه معنای اصطلاحی آن را در کلام مفسران و دانشمندان علوم قرآنی مورد بررسی قرار داده است. یکی از مباحث مهم در این فصل مساله علل اختلاف در تفسیر قرآن است. وی در ابتدا تفسیر در زمان پیامبر و توسط آن حضرت را توضیح داد. در ادامه علل پیدایش اختلاف تفسیر را در محورهای زیر بررسی می‌ کند: پیدایش مذاهب مختلف، نفوذ افکار و انتقال علوم به بلاد اسلامی، اصالت عقل و اعتماد به رای، اختلاف مردم به درک معارف قرآن. در فصل دوم پس از بیان معنای تاویل از نظر لغت و ذکر اقوال برخی از مفسران در این باره، بعضی از روایات که در آنها بحث تاویل وجود دارد را ذکر نموده آنگاه بحث می‌ کند که آیا همه قرآن تاویل دارد یا برخی از آیات آن، به جهت توضیح آن اقوال و نظرات مفسران را ذکر نموده است. در فصل سوم مبانی و روش های تفسیری و تقسیم بندی هایی که از طرف صاحب نظران ارائه شده را توضیح می‌ دهد و به همین مناسبت شرائط و منابع و آداب تفسیر قرآن را ذکر نموده است. همچنین ابتدا دیدگاه های مفسران همچون طبری، ابن عباس را درباره تقسیم بندی تفاسیر مطرح نموده، در ادامه مذاهب و مناهج تفسیری را نام می‌ برد. در فصل چهارم تفسیر نقلی را بررسی می‌ کند و به همین مناسبت روایاتی که می‌ توان به آنها استناد نمود را ذکر و پاسخ آنها را می‌ دهد. در فصل پنجم تفسیر به رای را مورد بحث قرار داده و مفاد روایات وارده در این باب را بررسی، آنگاه برخی از موارد تفسیر به رای را ذکر نموده است. نویسنده فصل ششم را اختصاص به تفسیر رمزی، اشاری و شهودی داده و فصل هفتم مربوط است به تفسیر عقلی و اجتهادی که در آن دلایل این نوع تفسیر را از نظر قرآن عقل و سیره علمای اسلام مورد بررسی قرار داده است. در فصل هشتم تفسیر قرآن به قرآن و در فصل نهم تفسیر قرآن بر اساس کتاب و سنت و عقل مورد بحث قرار گرفته است.

«تاریخ القرآن» تالیف ابوعبدالله زنجانی، از کتاب‌ های مهم درباره تاریخ قرآن است که با وجود حجم اندک، شامل بحث‌ های نزول، جمع آوری، نقطه‌ گذاری و ترجمه قرآن به زبان‌ های مختلف است. تاریخ قرآن از ابتدای نزول تا انتهای نزول و فوت پیامبر (ص)، از عهد ابوبکر تا اعجام و نقطه‌ گذاری و اعراب قرآن در زمان حجاج بن یوسف، ترجمه قرآن به زبان‌ های دیگر، آرای پاره‌ ای از عالمان غرب درباره تاریخ سوره‌های قرآنی و فواتح سوره‌ های قرآنی از مطالبی است که در این کتاب به آن پرداخته شده است. خود زنجانی درباره اين كتاب نوشته است: «اين مختصر پايه و مقدمه جزئی از مقدمه تفسيری است كه قصد تاليف آن را به اسلوب تحليل و عقل و روش تجزيه منطقي دارد...». کتاب زنجانی یک مقدمه و سه باب دارد که مولف در مقدمه به شرح مختصری از زندگانی پیامبر و اوضاع جهان عصر او پرداخته است. سپس در باب اول درباره این مسائل بحث کرده است: پیدایش خط در حجاز و انتشار آن و خطی که قرآن بدان نگاشته شد، آغاز نزول وحی، زمان نزول قرآن، قرائت قرآن توسط پیامبر بر اصحاب، کتابت قرآن در هنگام نزول به فرمان پیامبر و نویسندگان آن، آنچه قرآن را در زمان پیامبر بر روی آن می نوشتند، جمع آوری کنندگان قرآن در زمان پیامبر، تاریخ نزول سور و ترتیب نزول قرآن در مکه و مدینه. زنجانی در باب دوم، درباره جمع قرآن در زمان ابوبکر، عمر و عثمان، ترتیب سوره ها در مصحف امام علی (ع)، ابی بن کعب، ابن مسعود، ابن عباس و مصحف امام صادق (ع)، ذکر نام قرّا و راویان مشهور آنها، اعراب گذاری و اعجام قرآن سخن می گوید. باب سوم نیز مشتمل بر مباحث ترجمه قرآن به زبان های غربی، تاریخ نزول سور قرآن از دیدگاه خاورشناسان و فواتح سور است.

کتاب وافی مهمترین اثر حدیثی فیض و از جوامع احادیث امامیه است. در واقع می توان گفت که وافی یکی از بزرگترین، مهمترین و جامع ترین آثار حدیثی شیعه از دوره صفویان است که در آن اخبار و احادیث مربوط به: اصول، فروع، سنن و احکام اسلامی منقول در کتب اربعه متقدم امامیه یعنی: الکافی، من لایحضره الفقیه، التهذیب و الاستبصار گرد آمده است. او پس از گردآوری همه احادیث کتاب های چهارگانه پیشین، احادیث مکرر را حذف نموده، آن گاه آیه هایی از قرآن کریم در مورد هر یک از اصول و فروع دین آورده است و هر جا که آیه یا حدیثی نیاز به توضیح و تاویل داشته، به شرح آن پرداخته و دشواری های متنی و لغوی آن را نیز حل کرده است. اهمیت این کتاب از آن جا آشکار می شود که علاوه بر ویژگی های یاد شده، خواننده را از مراجعه دوباره یا هر باره به کتاب های چهارگانه پیشین بی نیاز می سازد. مولف خود بيان مي كند كه اين كتاب را الوافي ناميدم چون مشتمل بر تمامي مطالب مهم مي باشد و از مطالب مبهم پرده برمي دارد. سمّیته بالوافی لوفائه بالمهمّات و کشف المبهمات. مرحوم فیض در مقدمه کتاب وافی انگیزه خود از تألیف این کتاب را مشاهده کاستی های موجود در کتب اربعه بیان ‌کرده است. این کاستی ها عبارت‌اند از: 1.

«درسهایى از علوم قرآن» مجموعه درسهایى است از آیت الله محمدعلى گرامى که ویراستاری شده و به صورت کتاب حاضر درآمده است. موضوع کتاب علوم قرآن است. نویسنده در این اثر به بیان امور ذیل پرداخته است: مراد از علوم قرآن، تاریخچه‌ اى از ترجمه‌ هاى قرآن و نامناسب بودن برخى از این ترجمه‌ ها، حکمت نزول قرآن به زبان عربى، نظم آیات و سوره‌ هاى قرآن و ردّ ادعاى کسانى چون آیت اللّه محمدهادى معرفت که نظم فعلى قرآن را از جانب خداوند نمى‌ دانند و معتقدند این نظم توسط تدوین کنندگان قرآن پس از رحلت پیامبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلم صورت پذیرفته است، برهان عقلى بر جمع‌ آورى قرآن توسط پیامبر (ص)، بیان روایاتى که بر جمع‌ آورى قرآن در زمان خود پیامبر دلالت دارند، نحوه جمع‌ آورى قرآن توسط على علیه السلام، دیدگاه هاى مختلف دربارۀ آیه ولایت، کیفیت نزول قرآن، نظریات مختلف دربارۀ حروف مقطعه قرآن، معناى وحى و حقیقت آن، علم تعبیر خواب، زبان قرآن، نحوه تفسیر و برداشت از قرآن و بیان نمونه‌ هایى از اختلاف برداشت از قرآن، مسائل مهم در روش تفسیرى، شرایط متخصص تفسیر، معناى محکم و متشابه در قرآن و حکمت وجود این گونه آیات در قرآن، وجود متشابهات در روایات معصومین علیهم السلام، معناى تأویل و بیان دیدگاه خاص نویسنده در این مورد، معناى نسخ و صور مختلف آن، اقسام نسخ، اختلاف قرائات و بررسى روایاتى که در این زمینه وارد شده است، احرف سبعة، قراء سبعه و...

«شناخت قرآن» نوشته آیت الله العظمی محمدعلی گرامی است. این کتاب که به زبان فارسى نوشته شده دربارۀ مسائل مهم علوم قرآن همچون: شناخت اجمالى قرآن، قابل فهم بودن آن، مصونیت قرآن، اعجاز قرآن، نسخ و بداء، مصادر تفسیر و... بحث مى‌ نماید. مؤلف محترم (همان گونه که خود در مقدمه کتاب مى‌ گوید) سعى نموده است مطالب گفته شده دربارۀ موضوعات مختلف علوم قرآنى را جمع‌ آورى و به صورت دسته‌ بندى شده ارائه نماید و در این کار نیز موفق بوده‌ اند چونکه مطالب کتاب (در مواردى که معرکۀ آراء و اختلافى است) به صورت دسته‌ بندى شده و با ارائه نظریات مختلف، توضیح داده شده است در این کتاب بیش از آنکه به روش هاى تفسیرى پرداخته شود به مکاتب تفسیرى پرداخته شده و روش پیامبر (ص) و ائمۀ معصومین (ع) به عنوان یک مکتب تفسیرى معرفى شده است.