جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

برخی از جوامع دینی، به رغم ادعای دینداری، با وجود پیشرفت­های علمی و اقتصادی، در ورطه سقوط و تباهی افتاده­اند؛ زیرا، پیشرفت­های علمی و اقتصادی به تنهایی، ضامن حفظ یک جامعه و تمدن آن نیست؛ بلکه، آنچه ضمانت حفظ جامعه و تمدن آن را به عهده دارد، داشتن تحول رو به جلو است. قرآن کریم، در مسیر تحقّق تحول رو به جلو، پایبندی بر موازین دینی و شریعت را، در کنار پیشرفت‌های گوناگون و همه‌جانبه، از ارکان اصلی حفظ جامعه می‌داند و در این راستا، جوامعی را برمی‌شمارد که به‌رغم پیشرفت‌های متعدد، دچار تزلزل و سقوط گشتند. نمونه‌ای از جوامعی که دچار آسیب کفرِ پس از ایمان شده، جامعه یهود است که به رغم ادعای ایمان به خدا و نبوت موسی(ع)، در مسیر پایبندی بر موازین دینی، دچار لغزش شد، تا جایی که انبیای الهی را کشته و در برابر پیامبر اسلام(ص) نیز ایستاد. این پژوهش، ابتدا آسیب‌های گریبان‌گیر جامعه یهود، که مانع از تحوّل رو به جلو شده و به رغم پیشرفت‌های اقتصادی، منجر به سقوط و تزلزل این جامعه گشته را، مورد بررسی قرار داده؛ سپس به مدد تحلیل مؤلفه‌های بافت اجتماعی و ذهنی، علت عدم توانمندی این جامعه را، در پایبندی بر موازین دینی، تبیین نموده است. رهیافت‌ها حاکی از آن است که، دو آسیب «دنیاطلبی و قومیت گرایی»، پایبندی حاکمان، علما و آحاد جامعه یهود را، در اجرای برخی از موازین دینی و توحیدی، به ویژه تصدیق نبوت خاتم(ص)، به چالش کشانده است. در نتیجه این آسیب‌ها، جامعه یهود، از ارزش‌ها و آرمان‌های توحیدی و هویت اصیل دینی خود، فاصله گرفته و از تحوّل رو به جلو بازمانده و به ناهنجاری‌های رفتاری از قبیل: حسادت، نفاق، توطئه، کتمان و تحریف حقیقت، کفر و ایستادگی در برابر حق، مبتلا و به سقوط معنوی و مرگ تمدنی دچار گردیده است.

رویکرد «تقریب» و اعتدال­گرایی در تفسیر، تلاشی است برای نزدیک کردن پیروان مذاهب اسلامی برپایه‌ی اصول مشترک و مسلّم اسلامی که هدف نهاییِ آن تحقّق «امّت واحده» و ایجاد اتّحادی معنی‌دار میان مذاهب است. محمد جواد مغنیه از جمله مفسران شیعی است که در عین حفظ اصول و مبانی اعتقادی خویش در تفسیر الکاشف چنین رویکردی را اتّخاذ کرده و تلاش نموده تا در سراسر تفسیر خود از برجسته­سازی موضوعات اختلافی میان مذاهب و نیز از تکیه بر عقایدی که مختص مذهب و گروهی خاص است، بپرهیزد. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی و از طریق جمع‌آوری داده‌ها به صورت اسنادی و کتابخانه‌ای به واکاوی چگونگی رویکرد مغنیه به تقریب در تفسیرش پرداخته و نمود این رویکرد را در مؤلفه­هایی نظیر مؤاخات، دوری از تعصّب، حفظ سیاق آیات، پرهیز از تفسیرهای باطنی، رعایت اصل احترام، بیداری در برابر دشمن مشترک و نقل اقوال از منابع اهل سنّت و گاها ترجیح آنها تبیین نموده است. بی­شک، با عنایت به اوضاع کنونی کشورهای مسلمان، چنین پژوهشی می­تواند گامی در راستای تقویت اتحاد کشورهای مسلمان ـ به معنای راستین کلمه ـ باشد.

رویکردهای محققان معاصر درباره احادیث و سنت نبوی از موضوعات محوری در حوزه حدیث­پژوهی است. محمد شحرور از نوگرایانی است که مبانی خاصی در تضعیف و نقد متن احادیث نبوی دارد و با دیدگاه فروکاهشی و انتقادی، احادیث نبوی را در جوامع حدیثی اهل سنت مورد ارزیابی قرار داده است. این پژوهش بر آن است تا به روش توصیفی- انتقادی دیدگاه شحرور در شیوه­های نقد احادیث نبوی را مورد بررسی قرار دهد. نتایج پژوهش بیانگر آن است که شحرور در دو حوزه نقد سندی و متنی، روش نیل به احادیث صحیح نبوی را بیان کرده است. نفی عدالت صحابه، تنها دیدگاه انتقادی وی از سند احادیث نبوی نقل شده توسط صحابه است که با این دیدگاه تمامی روایات را صحیح پنداشته­اند. تعارض روایات با آیات قرآن، اختلاف متن روایات با یکدیگر، تعارض با عقل، تشابه متون روایی به متون قبل از اسلام و مخالفت روایات با ضروریات دین اسلام از مهمترین روش­های شحرور در نقد متن روایات نبوی است. از جمله نقدها به رویکرد شحرور را می­توان شتاب­زدگی وی دانست که ناشی از عدم تتبّع جامع در حوزه روایات است؛ زیرا وی در نقد سند و متن روایات به جمع آوری شواهد جانب­دارانه براساس رویکرد تقلیل­گرایانه خویش به سنت نبوی پرداخته و تمام معیارهای نقد متن روایات را در نظر نگرفته است.