جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عرفا از عدم کفایت زبان در توصیف تجارب خویش از امر مقدس سخن می گویند. از این رو آن ها امر به سکوت می کنند و نخستین شکل از بیان غیرزبانی تجربه شکل می گیرد. علاوه بر سکوت، اعمال بدنی همانند سماع و نیز موسیقی از جمله شیوه های بیانی غیر زبانی هستند. اما معمولا عرفا به قاعده سکوت اکتفا نمی کنند و گاهی به شیوه هایی به دور از کاربرد معمول کلمات و قالب های زبان را به کار می گیرند. زبان به واسطه کلمات و جملات سه عامل گوینده، شنونده و موضوع گفتگو را گردهم می آورد و تجربه شخصی عارف را برای دیگران محسوس می سازد. گونه های مختلف زبانی در توصیف امر عرفانی شامل مهمل دلالتگر، تناقض، بیان های نمادین، سلبی و ایجابی است. در عرفان مسیحی شهرت دیونوسیوس آریوپاگی در زمینه به کارگیری زبان سلبی در توصیف الوهیت است. در فرآیند آفایریسز یا تجرید با انکار نام های محسوس و نمادین، تجربه ای از امر فراتر از درک محسوس فراهم می شود. در عرفان اسلامی نیز امام خمینی به پیروی از مکتب ابن عربی نام های-الاهی را به زبان سلبی و ایجابی بیان می‌کند. اما گنج پنهان غیبی فارق از هرگونه سلب و ایجاب ساکن در سکوت عرفانی است. در رساله حاضر علاوه بر توصیف تجربه و زبان عرفانی به تشریح انواع شیوه های بیانی تجربه خواهیم پرداخت. سه شیوه بیانی غالب در آثار دیونوسیوس و امام خمینی سکوت عرفانی، سلب و ایجاب است. مقایسه نشان دهنده تفاوت دو دیدگاه به نحوی است که دیونوسیوس نام های ایجابی الاهی را مجازی و نمادین می داند اما از نظر امام خمینی نام های الاهی به دلیل رابطه وجودی با ذات همگی حقیقی هستند. اهمیت این بحث در شناخت خدا به عنوان اصلی ترین مقصد عرفان است و این شناخت جز با ادراک و معرفت به نام های الهی محقق نمی گردد. بحث از نام های الهی نمایان گر اوج شهود و جهان شناسی عارف است. همچنین شناخت ماهیت تجربه عرفانی و موضوع آن و ارائه طبقه بندی روشن تری از نام های الهی دارای اهمیت است. بحث مقایسه ای ماهیت مشترک تجارب عرفانی را تأیید و در موارد اختلاف تأثیر عوامل اعتقادی، فرهنگی و شخصی را نمایان می سازد. روش تحقیق در این پژوهش کتابخانه ای و با بهره گیری از رویکرد توصیفی و مقایسه ای یعنی بیان اوصاف و آثار، نسبت مستقیم یا معکوس بین دو دیدگاه است. همچنین بنابر رویکردتحلیلی، زبان عرفان، الهیات سلبی و ایجابی و همچنین ساختار و لوازم نظریات را بررسی خواهیم کرد.

از میان متون دینی شرح چهل حدیث امام خمینی(ره) به سبب انس امام(ره) با کلام وحی و سخنان گوهربار امام علی(ع)، ارتباط عمیقی با قرآن و نهج‌البلاغه دارد. بینامتنیت ازنظریه‌های مهم در نقد ادبی معاصر است که بر اساس آن هیچ متنی بدون پیش متن نیست و انسان نمی‌تواند از هیچ، چیزی بسازد، بلکه باید تصویری از متنی وجود داشته باشد تا ماده‌ی اولیه‌ی ذهن او شود و بتواند آن را همان‌گونه‌یا با دگرگونی شکل دهد. اندیشمندان این حوزه با تحلیل‌های متفاوتی به تبیین این نظریه پرداخته‌اند و ژرار ژنت با ارائه‌ی نظریه‌ی ترامتنیت گام مهمی برای گسترش آن برداشته است. مطالعه‌ی بینامتنی و بررسی و تحلیل انواع روابط بینامتنی قرآن و نهج‌البلاغه با شرح چهل حدیث موجب فهم و درک متن حاضر و متون غائب و به‌کارگیری آموزه‌های آن‌ها در بطن زندگی می‌شود. در این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی به سامان پذیرفته است، با استفاده از روش بینامتنی ژنت، روابط بینامتنی قرآن و نهج‌البلاغه در شرح چهل حدیث امام (شرح احادیث اول تا دهم) در حوزه‌ی عقاید، اخلاق و عرفان مورد بررسی قرارگرفته است. در این روش حضور قرآن به‌عنوان متن غائب در متن نویسنده به صورت آشکار و پنهان و حضور نهج‌البلاغه به‌عنوان متن غائب در متن حاضر بیشتر به صورت پنهان است. پربسامدترین روابط بینامتنی گزاره ی قرآن در شرح چهل حدیث، مربوط به بینامتنی پنهان است. در رابطه با بینامتنی نهج‌البلاغه در شرح چهل حدیث، بینامتنی پنهان نهج‌البلاغه از بسامد بیشتری برخوردار است. امام(ره) برای استناد، استحکام، غنابخشی به کلام و اقناع مخاطبان به اقتضای کلام از الفاظ، ترجمه‌ی تحت‌اللفظی، مفاهیم و مضامین قرآن و نهج‌البلاغه در متن خویش بهره برده است.

عارفان مسلمان با بهره‌گیری از آموزه های قرآن و مبانی عرفانی در مقام تعریف و بیان ویژگی‌های معرفت نفس و تهذیب نفس برآمدند که با توجه به رسالت این نوشتار، ابتدا با محور قرار دادن سه واژه «نفس»، «معرفت» و «تهذیب» و تبیین معنای لغوی و اصطلاحی آنها، به تفاوت های فراوانی که از دیرباز در تعریف نفس وجود داشته اشاره شده و در معنای عرفانی نفس و مراتب آن متمرکز شده است.در ادامه چیستی واژه ترکیبی «معرفت نفس» و ضرورت و جایگاه آن در قرآن و عرفان و همچنین راه‌های کسب و موانع آن مطرح شده است.«تهذیب نفس» واژه ترکیبی دیگری است که در ادامه به آن پرداخته شده است.در بحث تهذیب نفس، با پیش فرض امکان تغییر خلقیات، مسأله اهمیت ویژه آن در قرآن و عرفان بررسی شده است؛ مهم ترین مباحث مطرح شده در ذیل تهذیب نفس عبارتند از: تفاوت تهذیب نفس در عرفان عملی و اخلاق؛ درجات تهذیب؛ پیامدهای فردی و اجتماعی وموانع تهذیب نفس.مهم ترین رسالت این نوشتار تبیین رابطه دو سویه معرفت نفس و تهذیب نفس بوده است که بر مبنای یافته های این تحقیق، معرفت نفس از طریق شناخت عقاید وباورها، شناخت قوای نفس و تعدیل آنها، شناخت شیوه های تغییر و اصلاح خلقیات، شناخت رذایل به منظور تخلیه، شناخت فضایل به منظور تحلیه و تجلیه و شناخت مراتب و مقامات سلوک و تهذیب نفس از طریق رهایی از خود موهوم، آزادی عقل از بند شهوت، غضب و شیطنت، امداد الهی و رهایی از حیرت و دریافت تجلیات الهی بر دیگری اثرگذار می باشد.در پایان نیز، نظر به اهمیت ویژه «معرفت رب» و تأثیر و تأثر این سه بر یکدیگر، با طرح دو الگو، به اثرات دو سویه معرفت (معرفت نفس و معرفت رب) / تهذیب و نیز اثرات دو سویه رب / نفس (معرفت نفس و تهذیب نفس) اشاره شده است

در آثار عرفا، بارها به «خلع بدن» و سیر روح در عالَم اشاره شده است. اهمیت این موضوع به قدری است که برخی از عرفا مانند شیخ اشراق گفته‌اند که حکیم از نظر ما کسی است که خلع بدن برای او ملکه شده باشد و میرداماد و امام خمینی(س) نیز بر این مطلب صحه گذاشته‌اند. در آثار شیخ اشراق و امام خمینی(س) مطالب مهمی در مورد تجرد نفس و عالم مثال وجود دارد که از میان آن ها می توان رابطه روح با بدن، خلع عرفانی با مرگ ارادی و دیگر کرامات عرفانی را بررسی کرد. از طرف دیگر در عصر حاضر افراد بسیاری از سراسر جهان مدعی‌اند روح خود را به راحتی از بدن جدا کرده و در عالَم سیر می‌کنند. به این تکنیک در فراروانشناسی، «برون‌فکنی» می‌گویند. در این پژوهش، واقعیت برون‌فکنی و تجربیات خارج از بدن در مقایسه با نظیر عرفانی آن، خلع بدن، بررسی شده و با توجه به شواهد گردآوری شده، وضعیت انسان پس از مرگ مشخص می شود. خلع بدن و برون‌فکنی، شباهت‌ها و تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای دارند؛ ملکۀ خلع بدن، شهود حقیقت وجودی خویشتن، شهود قیامت و نورالانوار را به دنبال دارد، عروج و تعالی عارف را رقم زده و مقدمۀ کرامات می‌باشد. از دستاوردهای مهم برون‌فکنی نیز مواجهه با خود، کشف منزلگاه دوم، تأثیر در عالم جسمانی و توانایی ظهور به شکل دلخواه است. در مجموع شاید بتوان برون‌فکنی را مرتبۀ نازلۀ خلع بدن دانست. روش پژوهش حاضر، توصیفی-تحلیلی است.

موضوع این تحقیق مبانی کلامی اعتقاد به مهدویت در اندیشه امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری (زید عزه) است که سعی شده در چینش مباحث سیر منطقی رعایت شود. بدین صورت که در مقدمه مباحثی چون تبیین موضوع، سؤالات، ضرورت انجام تحقیق و اهداف تحقیق و.... ذکر شده است. در فصل اول کلیات تحقیق مثل تعریف مفاهیم و همچنین مختصری از حیات علمی و فرهنگی و سیاسی و اجتماعی امام خمینی (ره) و امام خامنه ای (دامت برکاته) اشاره شده است. فصل دوم به شرح و توضیح موضوع مهم ماهیت شناسی امامت، ضرورت امام، شئون امام و شرایط امام که از ناحیه خدا منصوب شده، و همه شئون پیامبر اسلام (ص) غیر از نبوت و وحی را دارا می باشد می پردازد. فصل سوم اثبات امامت از طریق قاعده لطف با استناد به کتب و بیانات این دو بزرگوار ذکر می شود. در فصل چهارم غیبت در منظومه اعتقادی امامیه امکان دارد و به وسیله غیبت، مردم در معرض امتحان قرار دارند و امام زمان (عج) همانند امامان قبلی نائب دارند که در این زمان به عنوان ولایت فقیه حضرت امام خامنه ای (دام ظله) می باشند مطرح می شود.

دستیابی به شناخت عمیق و دقیق از اندیشه سیاسی امام خمینی، به عنوان یکی از ملزومات تحقق اسلام ناب در گام دوم انقلاب اسلامی است که ضمناً از تحریف و انحراف در تبیین اندیشه سیاسی امام نیز پیشگیری خواهد کرد. با نگاهی به ضرورت بازکاوی کارآمدی روش‌های رایج و نظر به تولید آثار تحریف‌آمیز یا غیرروشمند در زمینه اندیشه امام، ضرورت روشمند و هدفمند شدن هرچه بیشتر منطق حاکم بر مطالعات این عرصه روشن خواهد شد. این رساله در مقام پاسخ به این پرسش‌ کلیدی است که روش‌شناسی فهم عمیق و صحیح اندیشه سیاسی امام خمینی چه ضوابط و ملزوماتی دارد؟ در این رساله ضمن بررسی و نقد روش‌های اندیشه‌پژوهی رایج در بررسی اندیشه سیاسی امام خمینی، به تبیین ملزومات اندیشه‌پژوهی ایشان خواهیم پرداخت و در نهایت منطق و الگویی بومی با عنوان «روش اجتهادی» ارائه خواهد شد که مطلوب‌ترین روش در بررسی اندیشه سیاسی امام به نظر می‌رسد و در آن، از همه آثار علمی و سیره سیاسی ایشان بهره گرفته خواهد شد. کاربست روش اجتهادی در فهم اندیشه امام بدان معناست که زمینه‌ها و پیشافهم‌ها، فرایندها و ابزار و ضوابط فهم، نظام‌وارگی اندیشه‌ای، تفسیر خاص مفاهیم علمی از منظر امام، به دقت و جامعیّت لحاظ شود؛ دقیقاً مسیری که در بررسی منابع برای حل مسائل فقهی طی می‌شود؛ با این تفاوت که در اجتهاد فقهی، هدف استنباط نظر شارع در مسائل فرعیه برای تعیین وظایف مکلفین بر اساس قواعد معتبر و با حد وسط حجیت است اما در بحث حاضر، ابزارها و قواعد و فن اجتهاد برای فهم اندیشه امام به کار گرفته می‌شود و گرچه اطلاق تعبیر حجیت به معنای معذریت و منجزیت شرعی بر آن بار نمی‌شود اما می‌توان ملاک معتبر بودن یا نبودن فهم اندیشه امام را فهم اجتهادی از اندیشه ایشان برشمرد که خطای در فهم را به حداکثر میزان ممکن، کاهش خواهد داد. این رساله، پژوهشی توصیفی با رویکرد تحلیلی-انتقادی است که از حیث هدف، از نوع تحقیقات توسعه‌ای محسوب می‌شود و از حیث سطح نیز تحقیق راهبردی محسوب می‌شود. در نقد روش‌شناسی‌های موجود از روش داده‌بنیاد استفاده شده، و گردآوری داده‌ها در این پژوهش به اقتضای موضوع، به روش کتابخانه‌ای انجام می‌گیرد هرچند در مواردی اندک ناگزیر از استفاده از تولیدات تاریخ شفاهی خواهد بود. در پردازش پژوهش از روش تاریخی ـ مستندسازی، نقلی، با رویکرد مقایسه‌ای به اقتضای ضرورت استفاده شده و در بخش‌هایی از رساله، به جهت تطبیق و مقایسه و نیز اثبات کارآئی و کارآمدی روش پیشنهادی، از «روش اجتهادی» استفاده شده است.

اهداف بلند اسلام به‌گونه‌ای طرح‌ریزی گردیده که در نهایت به مستضعفان حقیقی جهان، بشارت وراثت زمین داده شده است. اما در طول تاریخ همواره گروه‌هایی بوده‌اند که مقابل حق استکبار ورزیده و انسان‌های فراوانی را به استضعاف کشیده‌اند. استکبار از ریشه کبر به معنای گردن‌کشی و به‌اصطلاح جایی که فرد بزرگی کند با آنکه اهلش نیست و ضمن تصرف سرزمین‌های دیگر، مردمانشان را مجبور به اطاعت از خود نماید. که شرایط کنونی جهان دلیل این مدعا است؛ چرا که آتش جور قدرت‌های استکباری در دنیا شعله‌ور شده است. در این شرایط انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی (ره) یکی از بزرگ‌ترین تحولات دهه‌های پایانی قرن بیستم بود که با الهام از اسلام و حقایق ناب قرآنی و حقایق اسلام ناب محمدی و با طرح آرمان‌هایی همچون استکبارستیزی، نفی ظلم بر دیگران و ظلم‌پذیری، عدالت‌محوری، حمایت از آزادی خواهان جهان و .... تشکیل شده است. این انقلاب ضمن اینکه کلیه معادلات جهانی را به هم ریخت، بلکه موجب الهام‌بخشی به سایر آزادی خواهان جهان شد. بررسی دیدگاه‌های بنیان‌گذار کبیر جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد که استکبارستیزی رویکردی سلیقه‌ای و خودساخته نبوده بلکه از اعماق آموزه‌های قرآنی ریشه می‌گیرد؛ لذا این پژوهش راجع به ریشه‌های قرآنی استکبارستیزی در سیره مبارزاتی امام خمینی (ره) صورت گرفت، تا همگان با استکبار، آثار و عوامل و شیوه‌های آن در سخنان امام خمینی رحمه‌الله علیه و خاستگاه‌های قرآنی آن آشنا شوند . لذا در این تحقیق به عوامل گوناگونی که در ایجاد خوی شیطانی مستکبرانه تأثیر دارد پرداخته شده است که به دو نوع اولیه شامل: توهم برتری، هوای نفس، کفر، رفاه زدگی و ... و عوامل ثانویه شامل عوامل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و قدرت اشاره شده است. همچنین استکبار آثاری نیز دارد. برخی آثار سوء اعتقادی آن عبارت‌اند از: غرور، استبداد و خودکامگی، درخواست‌های نامعقول، محرومیت از هدایت و غفران الهی و ... که دامن فرد یا گروه مستکبر را خواهد گرفت. اما بخشی از برجسته‌ترین آثار مخرب استکبار در جوامع بشری عبارت‌اند از: استحاله‌ی فکری فرهنگی و وابستگی به غرب، تحمیل نظام اقتصادی ظالمانه و ...که همگی ریشه در آیات قرآن دارند . بنابراین از دیدگاه امام خمینی که برگرفته از آیات قرآنی است اگر تمام ملت های تحت ستم با تمام قوا ، متعهدانه و آگاهانه ، با ایمان ، استقامت و پرهیز از رفاه در جهت از بین بردن مستکبران مبارزه کنند و معتقد به انجام تکلیف و عدم سازش با کفر و شرک باشند قطعا به صلح و آرامش و وراثت زمین خواهند رسید. و نیز با شناخت اصول و مبانی مبارزه با آن در قرآن و در سخنان ایشان راه رهایی بشر از ظلم و نیز نحوه‌ی ارتباط یا عدم ارتباط و مقابله با دولت‌های سلطه‌گر بازشناخته شود. بر همین اساس سیاست خارجی امام خمینی بر مبنای سیاست نه شرقی و نه غربی ، اصل استقلال ، وحدت اسلامی و...... بنا شده است و مهم تر از همه، روابط باید بر پایه موازین و اصول اسلامی باشد. و همچنین امام دستاوردهای تمدن غرب را به کلی رد و یا تایید نکرده است بلکه آن را با دستورات و اصول اسلام مطابقت داده اند و هر جایی که به ضرر اسلام و مسلمین نبوده است آن را پذیرفته و در هر جایی که از نظر اقتصادی یا اخلاقی و سیاسی و ...... به ضرر اسلام وامت اسلام بوده است آن را رد کرده اند و ارتباط با آنان را تا زمانی که روش های استعماری خود را تصحیح نکنند امکان پذیر نمی دانند.این رساله با روش توصیفی و تحلیلی و کتابخانه‌ای و با تکیه‌ بر قرآن و اندیشه‌ی حضرت امام به‌طورکلی در سه فصل، گستره‌ی مفهومی، عوامل، آثار، اصول و راهبردهای حضرت امام و خاستگاه‌های قرآنی آن گردآوری شده است.

دراین پژوهش به تحلیل رابطه ی دو سویه معرفت نفس با معرفت رب در عرفان اسلامی با تاکید بر آرای امام خمینی می پردازیم.مسئله ی مورد بحث در این پژوهش دوسویه بودن معرفت رب و معرفت نفس است، فرض ما در این پژوهش امکان معرفت انسان در شناخت حق است. خودشناسی و خداشناسی دو پیوند غیر قابل گسستنی است به طوریکه هر چقدر خود را بشناسی خدای خود را بیشتر شناخته ای و هر چقدر خدای خود را بیشتر بشناسی خود را بیش تر شناختی.در مسیر خودشناسی و خداشناسی موانعی برای عدم شناخت و راه ها و مراحلی برای شناخت وجود دارد. در این مسیر به شناخت مراتب خداوند و نسبت آن با حقیقت انسان می پردازیم. انسان با جامعیت اسماء الهی مانند آینه تمام نمای خداوند است. با ابتناء بر این حقیقت انسان، قابلیت رسیدن به بالاترین مرتبه وجود یعنی ملاقات با خداوند را دارد و می تواند حصه ی وجودی خود را در حق ببیند. مراتب نهایی این ملاقات فناء فی الله استکمالات خداوند در آینه ی تمام نمای انسان به نمایش آمده است و تنها مخلوقی است که استعداد دریافت روح الهی را در خود داشته است. آدمی ظهور تام و کامل همه ی اسماء و صفات خداوند بوده و واجد حقیقتی است که می تواند کمالات و اوصاف الهی را در خود متجلی سازد.انسان به سبب برخورداری از این حقیقت واسطه ی خلق و حق است.آینه تمام نما بودن انسان از آن جهت که انسان کون جامع است ، تمام مراتب وجودی را در خود دارد.انسان جامع همه اسماء الهی و آینه ی تمام نمای الهی است. یکی ازمویدهای تاکید کننده ی سخنان ما حدیث معروف من عرف نفسه فقد عرف ربّه است.روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی و گرد آوری مطالب به صورت کتابخانه ای است.

پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تحوّلی شگرفت در عصر حاضر پدید آورد. این تحوّلات، عرصه های گوناگونی را در برمی گیرد. فهم خاستگاه این تغییرات و روشن شدن فرآیند شکل گیری این موضوع، در گرو تحلیل اندیشه های راهبردی امام خمینی(ره) است. ایشان پیش از آن که سیاست مدار و مبارزی عدالت خواه باشند، فقیه، عالم و دین شناسی بلند پایه هستند که اجزای معرفتی و رفتاری خود را از سرچشمه های زلال معارف اهل بیت(ع) به دست آورده اند و با بصیرت و عمق تحلیل، راهبردهایی را برای کاربرد این معارف در عصر حاضر ارائه داده اند. گستره ارتباط اندیشه های امام خمینی(ره) و آموزه-های معصومین(ع)، همه اندیشه های ایشان را در بر می گیرد، از جمله: بنیان ها و تنظیم روابط اجتماعی، جایگاه مردم، ساختار قدرت، وظایف مردم و کارگزاران و حقوق اجتماعی و سیاسی. پژوهش حاضر با عنوان «بازتاب آموزه های نهج البلاغه در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)، عدالت اجتماعی و سیاسی»، با این هدف سامان یافته است که ضمن اثبات ریشه داری اندیشه های عدالت مدارانه امام خمینی(ره) در ساحت اجتماع و سیاست، در نهج البلاغه و تصویری کامل، از بازتاب نهج البلاغه در اندیشه های امام خمینی(ره)، در ساحت عدالت اجتماعی و سیاسی ارائه دهد. چنان که در کنار این هدف، اهداف فرعی دیگری مورد نظر بوده و بررسی خواهد شد. بدین روی، مفهوم عدالت، به همراه واژه های هم سو و مخالف مورد بررسی قرار گرفت و ساحت های گوناگون عدالت به تصویر کشیده شد. پیگیری این موضوع در نهج البلاغه نشان داد که دست یابی به عدالت اجتماعی و سیاسی دارای زمینه های مشترکی، مانند: رعایت حقوق دوسویه حاکم و مردم و نیز احساس تکلیف در برابر ظلم و بی عدالتی است. ضمن این که هر یک از کارگزاران و مردم، دارای زمینه های اختصاصی هستند، با این تفاوت که وظیفه مسئولین در این زمینه، گسترده تر و سنگین تر است. تبیین موضوع نشان داد که عمران، آبادانی، پایداری اجتماع، از آثار عدالت اجتماعی بوده؛ چنان که شایسته سالاری و امیدواری مردم از آثار عدالت سیاسی است. با وجود اهمیّت و ضرورت برقراری عدالت سیاسی و اجتماعی، موانعی تحقق آنان را با مشکل روبرو می سازد. در واقع، انتقاد ناپذیری، امتیازخواهی، انحصار طلبی وتبعیض، موانعی از سوی کارگزاران بوده و گریز از حق و عدالت، سودجویی، اسراف و تبذیر، موانعی از سوی مردم است که تحقق عدالت اجتماعی و سیاسی را با مشکل روبرو می کند. امام خمینی(ره) نیز مانند نهج البلاغه، زمینه های مشترک و اختصاصی را برای زمینه ها و روش های تحقق عدالت اجتماعی و سیاسی بیان داشته اند که پیوند دوسویه مردم و کارگزاران، از جمله زمینه های مشترک تحقق عدالت است. چنان که مشارکت در امور اجتماعی و سیاسی و نظارت سازنده بر کارگزاران و حکومت، از زمینه ها و روش های اختصاصی مربوط به مردم و نیز حمایت از مستضعفین و مبارزه با ظلم، از جمله زمینه های اختصاصی مربوط به کارگزاران است. از دیدگاه امام خمینی(ره)، عدالت اجتماعی دارای آثاری هم چون ایجاد رضایت همگانی و اصلاح جامعه بوده و شایسته سالاری و قانون مداری از آثار عدالت سیاسی است. البته ناآگاهی و توزیع نابرابر قدرت و امکانات، از جمله موانع تحقق عدالت اجتماعی و سیاسی است. در یک نگاه، بررسی ها نشان داد که آموزه های نهج البلاغه، بازتاب های گسترده و عمیقی بر اندیشه های امام خمینی(ره) در زمینه عدالت اجتماعی و سیاسی دارد. در واقع، ریشه اندیشه و رفتار حضرت امام(ره) در این زمینه را می توان در نهج البلاغه یافت. بررسی هم زمان و تطبیقی عدالت سیاسی و اجتماعی در نهج البلاغه و اندیشه امام خمینی(ره)، از نوآوری های پژوهش حاضر تلقّی می گردد.

آن‌چه در این پژوهش مدنظر است چگونگی استفاده عارف از زبان فلسفی برای بیان معانی عرفانی است. از زمان ابن عربی به بعد، برخی از عارفان در تدوین کتب عرفانی، از زبان فلسفی استفاده نمودند، آنان در تبیین و شرح معانی عرفانی، گاهی لفظ فلسفی را استفاده کرده و معنا را تغییر داده‌اند؛ و گاه علاوه بر این‌که معنای فلسفی را برای لفظ فلسفی پذیرفته‌اند، در معنا توسع داده‌اند، و گاه در یک بحث مشترک، لفظ فلسفی را رها کرده و به فروعات اکتفا نموده و خود لفظی برای آن وضع کردند؛ مانند تجلی که در رابطه بین وجود عالی و وجودات دانی، جایگزین نظام علیت فلسفی شده است. همه این موارد سبب شد که برخی از فلاسفه تصور نمایند که این به دلیل شیوه و روش معرفتی است که عارف به‌کار برده و در نتیجه دچار خطا شده و به مطلوبی اشتباه دست یافته است. با توجه به گستردگی مباحث، مبنای انتخاب اصطلاحات بر اساس دیدگاه فلسفی و عرفانی امام بوده است و بررسی شده که چگونه عارف با زبان فلسفی اصل توحید وجودی و نظام تجلی را تبیین و شرح می‌دهد و نظام فکری خود را بر اساس آن تبیین می‌کند. هم‌چنین درباره شیوه معرفت عرفانی با تحلیل صحیح از کتب عرفانی و آثار مشائین، مشخص شده که مقدمات معرفت در هر دو علم یکسان بوده و تنها شیوه به کارگیری متفاوت است. معرفت فلسفی معدّ معرفت عرفانی است نه متناقض با آن و همچنین موانع وصول به معرفت شرح داده شده است و این‌که روش فلسفی و کشف اعلای اربابان ذوق میزانی است برای تشخیص معارف صحیح از ناصحیح، پس خطای مستشکلان این است که تفاوت در شیوه استعمال و وصول را دلیل بر ضدیت و تناقض دانسته‌اند. روش این پژوهش، روش تعلیلی و شیوه کتابخانه‌ای است.