جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف این پایان نامه بررسی راههای شناخت حقیقت است.یکی ازمهم ترین منابع یاراههای معرفت،عقل است.اهمیت عقل به حدی است که،سقراط دراین باره می گوید:زندگی تادر ترازوی خردسنجیده نشود،ارزش زیستن ندارد. دراین نوشتار،بعدازذکرمختصری ازتاریخچ? معرفت شناسی ازقبل ازسقراط تاقرن هفده، دیدگاه سه فیلسوف خردگرای غرب؛ دکارت، اسپینوزاولایب نیتس وسپس فیلسوف اسلامی، ملاصدرابیان شده است.یکی دیگرازراههای مهم شناخت حقایق،شناخت شهودی است.معنای شهود،این است که ماواقعیت هاراچنان که هستند،بدون واسط?مفاهیم وصورذهنی درک کنیم. چنین معرفتی،معرفت حضوری،اشراقی ویامکاشفه ای نیزنامیده می شود. البتّه کاربردشهود،درفلسف?غرب،تاحدودی متفاوت ازفلسف?اسلامی است.دراین نوشتار،علاوه برعقل کاربردواژه شهودونیزنقش آن در معرفت شناسی،درآراءدکارت ودوفیلسوف کارتزین؛ اسپینوزاولایب نیتس وهمچنین ملاصدرا بررسی شده است.درضمنِ بررسی نظرات هریک ازاین فلاسفه،درخصوص عقل وشهودبه نقدوبررسی و مقایسه آراءایشان بایکدیگر پرداخته شده وهمچنین محدودیّتهاونقصهای هریک ازاین دوروش بیان شده است.

دوران قرون وسطی،با وام گیری از فضای فکری یونان باستان و همچنین بهره گیری فراوان ازآموزه های مسیحیت،ترکیبی بی بدیل از آمیزش دین و فلسفه ارائه داد که در نوع خود یگانه بود.اینکه فلسفه چه واکنشی در مقابل ورود ایده های دینی در مقولات مورد بحث خود داشته و دین چه میزان به باورهای فلسفی استناد می کرده است،موضوعیست که در این مجموعه،به جد بررسی شده است.حضور دینی قدرتمند،چون مسیحیت،با جهت دادن به افکار عمومی و باورهای دینی مردم،در نوع نگاه و تعریف آنها از فلسفه تاثیر گذاشته و متعاقبا فلسفه نیز با تزریق اندوخته های سالیان خود به دین،آن را مجبور به تطبیق پذیری با خود کرده است.این که در این میان هریک به چه میزان از دیگری تاثیر پذیرفته و بر آن تاثیر گذاشته است،مبحثی است که به تفصیل به آن پرداخت شده اما آنچه مسلم است آنست که این دو حوزه در تماس مستقیم و تنگاتنگ با یکدیگر بوده و حتی با وجود نفی هم،وابستگی و پیوند شدیدی دارند.درست است که دین بر فلسفه تاثیر گذاشته و محدوده و قلمرو حرکتش را محدود کرد،اما فلسفه نیز با ورود به حوزه تفاسیر دینی،آنها را بسیار متحول کرد.

بحث درباره خوف و رجا در عقل و نقل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. قرآن و کتب حدیثی از قبیل اصول کافی، محجه البیضاء، جامع السادات، مرآه العقول و کتب آسمانی دیگر از قبیل تورات و انجیل در این مورد سخن گفته‌اند. در این پژوهش به روش کتابخانه‌ای به آن‌ها مراجعه و فیش برداری شده است. گروه‌هایی مثل مرجئه، خوارج، خوفیه، عدلیه، نظراتی درباره خوف و رجا دارند. اما عقل و فلسفه که فقر وجودی و ممکن الوجود بودن انسان را اثبات می کنند. سراپای هستی انسان را دربرابر عظمت و کبریائی الهی به خشیت می کشند و در برابر صفات جمال الهی و رحمت واسعه‌ی او امیدوار می سازند. روان شناسان خوف و رجا را عامل تعادل رفتاری می شمارند. در اوستا، امیدواری ارجح است و کلیسا، گناه بخشی بر طبق رجاء زیاد و عشاء ربانی دارد، اما اسلام، معتقد به اعتدال بین خوف و رجاء است و می گوید: خوف زیاد یاس می آورد و رجاء فراوان سبب غرور می شود. این رساله با نقد نظرات مختلف به این نتیجه رسیده است که دانستن کیفیت خوف و رجاء، نقش مهمی در سعادت دنیا و آخرت انسان دارد. آن دو، بال سلوک الی الله هستند و موازنه ی بین آنها، سبب حرکت در صراط مستقیم الهی می شود. اگرچه راه دشوار است اما باممارست و تعقل می توان بدان دست یافت. و دستیابی بدان سبب تحرک و پویایی و نشاط می شود.

موضوع این پایان‌نامه "علل تجدید نبوتها و مسئله خاتمیت " می‌باشد که ابتدا جهت آشنایی با بحث و ارائه کلیات در فصل اول، چهار بحث مجزی ارائه شده است : -1 بحث مفهومی از واژه‌های "نبی" و "خاتم" -2 بیان اهداف انبیاء از زبان قرآن و از دیدگاه اندیشمندان مسلمان -3 تفاوت پیامبران تشریعی و تبلیغی و تعداد انبیاء و پیامبران اولوالعزم -4 بیان دیدگاه و نظرات در مورد نسخ در شرایع و امکان و وقوع نسخ در شرایع. در فصل دوم اصل موضوع که به دو بخش تقسیم شده است یعنی "علل تجدید نبوتها" و "مسئله خاتمیت " هر کدام به طور مجزی، از دیدگاه نقلی، یعنی از زبان قرآن و روایات بررسی شده است و علل تجدید نبوتها بیان شده و خاتمیت حضرت محمد (ص) اثبات شده است . فصل سوم ابتدا علل تجدید نبوتها از دیدگاه اندیشمندان مسلمان ارائه گردیده است و پس از آن مبحث "خاتمیت " با تحلیل به دو سوال: -1 علل عدم تجدید نبوتها؟ -2 علت شایستگی دین اسلام در باقی بودن در جایگاه خود و جاویدان ماندن آن، تفصیل بیشتری پیدا کرده است . که در این راستا استاد شهید مرتضی مطهری به تفصیل ارائه گردیده است و پس از آن دو نظر مشهور در این مورد بیان و تحلیل و نقد گردیده است تا به طور کلی توانسته باشیم یکی از مهمترین و سوال‌خیزترین مباحث دینی را در حد بضاعت مزجاه خود تبیین کرده باشیم.

عظمت شخصیت فاطمه زهرا(س) همواره مورد توجه مسلمانان بوده است و پژوهش حاضر کوشیده است تا شخصیت آن حضرت را از میان منابع تاریخی و روایی اهل سنت مورد بررسی قرار دهد. روایات زیادی در منابع اهل سنت وجود دارد که اصل خلقت فاطمه‌( را از میوه‌ای بهشتی می‌داند که پیامبر اسلام(ص) در شب معراج تناول نموده است. همچنین فاطمه‌( در رحم مادر با او سخن می‌گفت و ولادت او با حضور ساره، آسیه، مریم و دختر حضرت موسی واقع شده است. همچنین روایت شده که آن حضرت، فاطمه نامیده شد زیرا خداوند او و دوست‌دارانش را از آتش جدا نموده است. فاطمه علاقه شدیدی به پدر داشت و پیامبر(ص) نیز به او علاقه بسیاری داشت به‌گونه‌ای که هرگاه عازم سفر بود، در آخرین مرحله با فاطمه‌( دیدار می‌کرد و زمانی که بازمی‌گشت ابتدا به دیدن فاطمه می‌آمد. از پیامبر اسلام نقل شده که "هرگاه مشتاق بهشت می‌شوم گلوی فاطمه را می‌بوسم". به‌دلیل این همه فضایل و کمالات بود که مردان بسیاری، مشتاق همسری فاطمه بودند، اما پیامبر همه را رد می‌کرد و تنها علی را برگزید. علی(ع) در توصیف همسر خود، او را مونس و یاور خود در عبادت معرفی کرده است. سخت‌کوشی فاطمه ( در امر خانه‌داری هم در بسیاری از روایات ذکر شده است. قرآن کریم در آیات مباهله، تطهیر، ابرار و مودت، دلایل قاطع خود را بر فضیلت و برتری فاطمه، بیان نموده است. پیامبر هم رضایت و خشم فاطمه را رضایت و خشم خود دانسته است. آن حضرت از فعالیت‌های اجتماعی هم به‌دور نبوده و نقش بزرگی در صیانت از دین داشته است. اما بعد از رحلت پیامبر، مصیبت‌های بسیاری بر او وارد شد و پس از تلاش نافرجام برای احقاق حق خود درباره فدک، بیمار شد و به‌عنوان قهر و اعتراض، دیگر با ابوبکر سخن نگفت و با خشم و غضب نسبت به ابوبکر و یارانش از دنیا رفت.

در طول تاریخ اجتهاد، نزاع های فراوانی در چگونگی و حد دخالت عقل در دین و کشف احکام وجود داشته است. در عصر حاضر نیز با توجه به بروز مسایل جدید و ناشناخته ای که در متون دینی به طور صریح حکمی برای انها بیان نشده است نیازهای روز افزون به استفاده از عقل و عنوان یک منبع استنباط حکم شرعی احساس می شود لذا تحقیق حاضر با عنوان بررسی جایگاه عقل عملی در اجتهاد شبعه می کوشد با مرتبه بندی احکام عقل تبیینی روشنتر و دقیق تر ازحسن و قبح عقلی وقاعده ملازمه عقلیه ارایه دهد تا به کمک اثبات آنها حجیت عقل به عنوان یک منبع مهم و ر مودر نیاز اجتهاد شیعه مورد تاید واقع شود .برای تبیین جایگاه عقل به عنوان یکی از منابع اجتهاد شیعه در فصل اول واژه های عقل و اجتهاد را تعریف نمودیم و تقسیم بندی های مختلف آنها را بیان کردیم تا تعریف روشنی از آنها در دست داشته باشیم و بدانیم منظور از عقل منبع کدامیک از تعاریف ارایه شده در علوم و کتب مختلف است. آنگاه با بررسی سیر تاریخی حجیت دلیل عقل در اجتهاد شیعه ادوار آن را بیان نمودیم.در فصل دوم با بیان مراتبط مختلف احکام عقل و تبین نظرات مختلف در هر مرتبه مشخص شد که آن مرتبه از حکم عقل مورد بحث است که در عرض کتاب و سنت قرار دارد. نه حکمی از عقل که در طول حکم کتاب و سنت است و نه آن حکم عقل مورد بحث است که در عرض کتاب و سنت قرار دارد. نه حکمی از عقل که در طول حکم کتاب و سنت است و نه آن حکم عقلی که در مبادی تصدیق به کتاب و سنت مورد استفاده قرار می گیرد و نه حکم عقلی که در فهم کتاب و سنت دخالت می کنند تا از خلط مباحث هر مرتبه در مرتبه دیگر جلوگیری شود.در فصل آخر هم برای اثبات حجیت دلیل عقل ابتدا به تیین حسن و قبح عقلی پرداخیم و سپس به تحلیل قاعده ای ملازمه اقدام نمدیمتا منظور از حکم عقل و حکم شرع و معنای عقل در قاعده ملازمه روشن شود.سپس نظر موافقان و مخالفان قاعده را بیان کردیم و به نقد آنها پرداختیم .در ادامه به برخی از آسیب های استفاده از دلیل عقل در اجتهاد اشاره نمودیم و با بیان مثال هایی از آن کوشیدیم تا نمونه های عینی استفاده نادرست و نابجا و خارج از حدود شرعی استفاده از عقل را اریه دهیم تا ناخواسته دخل آنها نشویم.از انچه گفتیم چنین برمی آید که عقل به عنوان یکی از مصادر کشف حکم مورد تایید شارع مقدس می باشد و احکام که توسط آن با رعایت شرایط و ضوابط خاص آن صادر می شود حجت می باشند و باید مورد اجرا واقع شوند.

رساله حاضر که با عنوان "عقل و دین" تهیه و تدوین گردیده است دارای یک مقدمه و شش فصل می باشد. فصل اول به تعریف دین و عقل اختصاص یافته است. فصل دوم در باب اهمیت عقل و دین است. فصل سوم به نقد تئوری "پندار بی نیازی بشر از دین" اختصاص یافته است. فصل چهارم پندار تعارض عقل و دین و علل پیدایش چنین پنداری در جامعه اسلامی و غربی بررسی و ارزیابی گردیده، فصل پنجم قلمرو عقل و دین و حیطه کاربردی ابزار حسی، قلبی و شهودی و گرایش های سه گانه نسبت به عقل و دین تبیین گردیده است. فصل ششم همسویی و هماهنگی عقل و دین است.

پایان نامه حاضر با هدف مقایس? دیدگاه هایملاصدرا و توماس آکوئیناس در باب رابط? عقل و ایمان تدوین شده است.سوالاتی که در این پایان نامه مطرح می شود بدین شرح می باشد: نسبت عقل و ایمان از دیدگاه ملاصدرا چیست؟نسبت عقل و ایمان از دیدگاه آکوئیناس چیست؟ چه نسبتی میان عقل از نظر ملاصدرا با عقل از نظر آکوئیناس وجود دارد؟چه نسبتی میان ایمان از نظر ملاصدرا و ایمان از نظر آکوئیناس وجود دارد؟ چه اشتراکاتی میان عقل و ایمان از دیدگاه ملاصدرا با عقل و ایمان از دیدگاه آکوئیناس وجود دارد؟ چه اختلافاتی میان عقل و ایماناز دیدگاه ملاصدرا با عقل و ایمان از دیدگاه آکوئیناس وجود دارد؟روش این پژوهش مقایسه ای نظری است که در آن مواد اولیه از منابع مربوطه دریافت شده و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج بدست آمده در این پژوهش روشن می سازد که از دیدگاه هر دو فیلسوف بین عقل و ایمان سازگاری و هماهنگی وجود دارد. هر دو متفکر ضمن ارزش گذاری برعقل، به محدودیت آن اذعان دارند و معتقدند که عقل انسان بدون یاری و کمک وحی نمی تواند انسان را به حقیقت و سعادت نهایی برساند. رابطه عقل و ایمان در اندیش? آکوئیناس با تفکیک قلمرو عقل و ایمان از یکدیگر تبیین می شود وعقل و ایمان هر دو ابزار معرفتی هستند که راهشان مستقل از یکدیگر است. اما ملاصدرا قائل به رابط? دو طرفه بین عقل و دین است و معتقد است که عقل در کنار نقل و همتای آن است و می توان از منابع معرفتی و اثباتی دین باشد.

دراین پایان نامه سعی شد تا با تحقیق وتفحص وبررسی آثار جامی به روش کتابخانه ای عقل وعشق دراین آثارتحلیل وبررسی شود وازجنبه های مختلفی مورد بازبینی قرارگیرد.وهدف از این پایان نامه تحلیل عقل وعشق ،چگونگی نگرش جامی به مساله عقل وعشق وبرتری عقل یا عشق در آثار وی می باشد. یافته های این پایان نامه نشان می دهد که جامی عقل و خرد را از راه یافتن به چیستی ساحت قدسی باری تعالی ناتوان می داند و به کرّات عشق ِ حقیقی را در مرتبه ای بالاتر از عقل می داند. با این وجود او در بسیاری موارد عقل را ملازم و همراه اصلی دین می داند و برخی از فضایل دینی راازراه عقل توجیه می کند. واژگان کلیدی:جامی، عقل ، عشق و اندیشه های صوفیانه.

در این رساله قصد بر این است که در نگاهی وسیع و مفصل، نقش و جایگاه حقوق فطری را در فقه شیعه بررسی کنیم و برخی از وجوه را مشخص سازیم. این بررسی در عین حال، متکی بر این فرضیه است که با ملازمه عقل و شرع در آموزه فقه شیعه، می‌تواند الگوی متفاوتی از تجربه مسیحیت به‌وجود آورد که افقی تازه را در عرصه هویت دینی نمایان سازد. بنابراین آراء فقهیان شیعه در این رساله نماینگر گزارش ساده تاریخی نیست بلکه مقصود ارائه تصویری دقیق در زمینه حقوق فطری است که در پی آن است ادعای گروهی که مدعی‌اند فقیهان شیعه به حقوق فطری چندان توجهی نداشته‌اند، مورد نقد قرار دهد. به ‌طور کلی فقهای شیعه و توماس آکویناس در نظریه حقوق فطری و طبیعی خود از آموزه‌های دینی و احکام عقلی بهره می-گیرند که در این پایان‌نامه به بررسی حقوق فطری و حقوق طبیعی در این دو نگرش با ارائه شواهد و نمونه-هایی از آن‌ها می‌پردازیم. لذا با توجه به مبانی فقهای شیعه و توماس آکوئینی می‌توان گفت که حقوق فطری و حقوق طبیعی موهبت الهی هستند و خداوند معطی این حقوق است.