جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله اي متوسط در بررسي روايي- كلامي مواقف روز قيامت با استناد به روايت و آيات مربوطه كه در 17 فصل تنظيم شده است. نسبت اين رساله به مجلسي هم مربوط به جمله اي است كه درگ214س 12 آمده كه مؤلف در آنجا گفته است ... . بهمين قدر در اين رساله اكتفا نمودم و اكثر را در بحار ايراد كرده ام و يا در گ 195 از كتاب هاي ديگر خود جنت و نار و عين الحيوه نابرده است. بخش هاي كتاب: فصل5: در بيان از شرايط و علامات قيامت فصل6: در بيان نفخ صور فصل7: در بيان ساير احوال قيامت فصل8: در بيان حشر و حوش فصل9: در بيان احوال اطفال و مجانين فصل10: در بيان ميزان و حساب و سؤال و رد مظالم فصل11: در بيان سؤال از رسل و شهادت شهدا فصل12: در بيان وسيله و حوض و شفاعت فصل13: در بيان صراط فصل14: در حقيقت و حقيقت بهشت و دوزخ فصل15: در بيان صفات بهشت فصل16: در بيان صفات جهنم فصل 17: در بيان اعراف است. چهار فصل ابتدايي رساله كتابت نشده است. (طيار مراغي، محمود) [مجلس شورا1/146/33]

ترجمه فارسي باب حاديعشر علامه حلي مي باشد. [مدرسه خاتم الانبياء ص 149]

دانشمند بزرگوار محمد باقر مجلسي (1037-1110) بدرخواست كسي براي نمودن راه درست اين رساله را در دو باب نوشته، نخست اعتقادات سپس اعمال را نشان داد. او در پايان ميگويد مبادا پدرم (دانشمند محمد تقي مجلسي 1003-1070) را صوفي پنداريد چه او بسخنان امامان آشنا بود و چنين كسي صوفي نميباشد. مگر اينكه او مردي پارسا بود و در آغاز كار چنين پارسائي را تصفو ميناميد تا صوفيان را بخود نزديك كندو از او نگريزند و آنانرا از سخنان بيهوده و رفتارهاي نكوهيده باز دارد. اين بود كه بسياري از آنها را راه بنمود. او در پايان زندگي خويش چون ديد كه ديگر اميدي نمانده و آنها دشمن خدايند و بر ديگران پيروز آمدند از آنان بيزار شد. من بروش پدر آشنا ترم و نوشته هاي او در همين باره نزد من هست. اين رساله در كنار اعتقادات صدوق (ص 66-98 جنگ داراي چهارساله) بسال 1296 به چاپ رسيد. (محمد تقي دانش پژوه) رساله ايست كوتاه، در فراگيري راه نجات از مهلكات و شبهات زمان، در دو باب، باب 1: فيما يتعلق باصول العقائد 2-فيما يتعلق بكيفية العمل. نسخه اي از اين رساله در فهرست نسخه هاي خطي كتابخانه ملي 9/249 آمده و در فهرست كتابخانه ما نسخه اي ديگر به شماره 1/70 و برخي از فهارس ديگر و ذريعة 2/244 به عنوان الاعتقادات آمده است و با همين عنوان نيز بارها به چاپ رسيده است، در ذريعة، تاريخ تأليف الاعتقادات، سال 1086 هـ در مشهد مقدس رضوي در يك شب و تاريخ تأليف طريق النجاة، سال 1091 هـ دانسته شده، رساله صراط النجاة كه در ذريعة آمده، ظاهراً همين طريق النجاة باشد (سيد محمود مرعشي) در بيان اصول عقائد و معارف شيعه و نقد مسالك مختلف فلسفه و عرفان و دعوت به اتباع آثار ائمه عليهم السلام. در اين رساله پس از مقدمه (در توضيح مشارب مختلف) 2 باب است: الباب الاول فيما يتعلق باصول العقائد (در توحيد و خداشناسي و ديگر معارف حقه شيعه) الباب الثاني فيما يتعلق بكيفية العمل قد عملت يا خليلي ما اثبتناه اولا من لزوم متابعة اهل بيت العصمة (س). در اين باب پس از رد برخي از بزرگان فلسفه و عرفان به شرح كيفية عمل و طريق سلوك راه حق پرداخته و اصل سلوك را « نيت » مي داند و براي آن 9 درجه و منزل فرض مي كند: « ان للناس في نياتهم منازل و درجات » مولف مي گويد: پس از مرتبه تصحيح نيت مرتبه تحصيل علم است و اهم علوم (كه پاره اي از آنها را نام مي برد) پس از تحصيل اندكي اصول و فقه علم حديث است و بايستي بيشترين كوشش در راه مطالعه حديث و فراگرفتن آن باشد. مي گويد بجز كتب اربعه در حدود 50 كتاب از تاليفات صدوق و جز او را فراهم آورده ام و اميدوارم با توفيق خداوند همه آن احاديث را در كتابي جامع گرد آورم. سپس در اين بخش، پس از بيان اهميت نيت در عبادت و نيز بيان بخشي از اسرار نماز و ديگر عبادات، به دستور العمل سلوك و رياضت شرعي پرداخته و كيفيت تحصيل اخلاق حسنه را بيان مي كند. از شرح پدر خويش بر خطبه حضرت مولي خطاب به همام (خطبة المتقين) ياد مي آورد و بار ديگر به مذمت تصوف و صوفيان و دفع شبهه اتهام و انتساب تصوف به مولي محمد تقي مجلسي مي پردازد و مي گويد: او هر چند در آغاز خود را از آنان مي نمود اما به گواهي يادداشتهاي او در پايان عمر كه به نادرستي اعتقادات و نيات آنان پي برد از ايشان تبري جست: « و اياك ان تظن بالوالد العلامه نورالله ضريحه انه كان من الصوفيه او يعتقد مسالكهم ... . . حاشاه عن ذلك ... . و هو كان انس اهل زمانه باخبار اهل البيت ... . بل كان مسلكه الزهد و الورع ... . . و كان في بدو امره يتسمي باسم التصوف ليرغب اليه هذه الطائفة و لا يستوحشوا منه فيردعهم عن تلك الاقاويل و قد هدي كثيرا منهم الي الحق ... . . و لما راي في آخر عمره ان تلك المصلحه قد ضاعت و رفعت اعلام الضلال و علم انهم اعداء الله صريحا تبرا منهم و كان يكفرهم ... . . و انا اعرف بطريقته و عندي خطوطه في ذلك » . « عبدالحسين حائري» ابتدا از بي اعتقادي مردم روزگار شكايت مي كند و سپس مي گويد: داعي من بر نگارش اين كتاب خواست بعضي از دوستاني بود كه براه حق رهبري شده اند آنها مرا گفتند تا كتابي در اصول اعتقادات بپردازم و منهم محض ارشاد خلق دست بتأليف اين كتاب زدم. در اين كتاب ابتداء از پيغمبر و معجزات او و سپس از اعمال و رفتاريكه لازمه هدايت خلق بسوي حق و ثواب آخرت مي شود و نيز نهي از اعمالي كه عقاب آخرت را در بردارد سخن مي رود. (انوار) در اين رساله مجلسي به پاسخ يكي از كساني كه از او درباره "راست " و "طريق حق " سوال كرده مي ايستد و سپس نصايح چندي به مومنان در پرهيزگاري و حق طلبي مي كند و مي گويد پاره اي از امور چون معراج جسماني و امثال آن را كه عقل در وادي اول نمي پذيرد بايد بپذيري و پس از اين نصايح كلمه اي چند درباره نيت مي آورد و بعد نيتهائي كه مي كنند ذكر مي كند و بالاخره با ادعيه و سوري از قرآن كه بعنوان ذكر لازم است كتاب را به پايان ميبرد. «عبد الله انوار» رساله مختصري است در عقائد شيعه مشتمل بر دو باب. باب اول آنچه متعلق است به اصول عقائد. باب دوم در آنچه مربوط به كيفيت عمل است. اين رساله در بيست و سه صفحه است. تاريخ فراغت از تأليف، محرم 1076 هـ. ق. است. (فاضل) رساله‌اي در بيان عقايد شيعه اماميه است همراه با نکوهش بسيار اهل تصوف در ابتدا و نهايت آن، شامل دوباب: باب اول: فيما يتعلق باصول العقائد، باب دوم: فيما يتعلق بکيفية العمل. تاريخ فراغت از تأليف محرم 1076 هـ. ق. اين کتاب مکرر در مشهد رضوي چاپ شده است. «اردلان» در پاسخ سؤال بعضي از معاصران خود، مؤلف اين رساله را در كيفيت سلوك طريق حق نگاشته و در ضمن آن پدر خود (مرحوم مجلسي اول) را از صوفي گري تبرئه مي كند. شامل دو باب: الباب الاول: فيما يتعلق باصول العقايد الباب الثاني: فيما يتعلق بكيفية العمل (صدرائي خوئي) منسوب به علامه (محمدباقر بن محمدتقي) مجلسي. رساله مختصري است مرتب بر يك مقدمه و دو باب: «الاول فيما يتعلق باصول العقايد، الثاني فيما يتعلق بكيفية العمل». (وفادار مرادي، محمد) مختصري است در اعتقادات شيعه و رد صوفيه که مؤلف آن را در اواخر محرم 1086 در دو باب فراهم آورده است: باب اول: در آنچه متعلق به اصول عقايد است. باب دوم: آنچه متعلق به کيفيت عمل است. قد بين فيها عن ما يلزم لكل مسلم أن يعتقد به بلسان الموعظة و الارشاد (خادمي، محمد علي) «فهرست» يكم در بيان ترجمه حديث اعرابي به سند معتبر؛ در 3 فصل: 1. بيان اقرار به وجود صانع عالم 2. در صفاتي كه از حق تعالي نفي بايد كرد 3. در بيان صفاتي است به افعال حق تعالي؛ «فهرست» چهارم در بيان مقالات شيعه اثني عشريه. (نوشاهي، عارف) آغاز كتاب: بسمله، الحمد لله الذي سهل لنا سلوک شرائع الدين و أوضح اعلامه و بين لنا مناهج اليقين فاکمل بذلک ... اما بعد يقول المفتاق الي رحمة ربه الغافر ابن محمد تقي محمد باقر اوتيا انجام كتاب: و کان يفکرهم في عقائدهم الباطلة و انا اعرف بطريقته و عندي خطوطه في ذالک و ليکن هذا آخرما اردنا ايراده في هذه الرسالة و ارجوا من فضل الله تعالي ان ينفعك بما الفيت اليك و التمس منك ان لاتنساني في مظان اجابه الدعاء وفقنا الله و اياك لما يجب و يرضيو يجعلنا و اياك ممن فتنفعه الذكري و صلي الله علي محمد و آْله الهدي [کتابشناسي مجلسي ص 264-267؛ الذريعة 2/224 و23/188؛ نشريه 5/386 و 7/238؛ چهار كتابخانه مشهد ص 217؛ سه كتابخانه اصفهان ص 135؛ عكسي مركز احياء 374 و 7/341؛ فهرست الفبائي آستان قدس ص 55 و 58؛ عمومي مراغه ص 206؛ مهدوي، مصلح الدين ص 107؛ شيخ علي حيدر 1/143 و 1/173 و 1/304 و 2/21 و 2/323؛ مطالعات اسلامي ص 96 و 98؛ تراثنا س6ش/4 100؛ دانشگاه تهران 12/2880؛ رايانه ملي 563 و 2137؛ كتابخانه جامع گوهرشاد 4/2014؛ كتابخانه نوربخش 2/179؛ شيخ علي حيدر 3/147؛ وزارت امور خارجه 58؛ امام صادق چالوس ص 235 و 241؛ آستان قدس 26/354-356؛ فهرست الفبايي آستان قدس ص 311؛ مجلس شورا 22/99 و 20/103 و1/18/29؛ كتابخانه ملك 6/109؛ ميراث شهاب س9ش/2 39؛ فهرستواره منزوي 6/187 و 9/403؛ مرعشي36/581و 36/371؛ رايانه آستان قدس؛ ذريعه، ج4، ص529-530؛ مجلس ج37، ص59، منزوي، ج2، ص 815-816؛ فهرستواره، ج9، ص403؛ ] شرح و حواشي: اعتقادات (ترجمه) (-) اعتقادات (ترجمه) (-) اعتقادات (منظوم) (-) اعتقادات (ترجمه منظوم) (-) اعتقادات (ترجمه) (1) (-) اعتقادات مجلسي (ترجمه و تفسير) (-) اعتقادات (ترجمه) (1) (-) خلاصة الاصول سبزواري، محمد كاظم بن محمد علي (-12) اعتقادات (ترجمه) كرمانشاهي، محمد محسن بن محمد سميع (-1223) درر المسامع = اعتقادات مجلسي (ترجمه) كرمانشاهي، محمد محسن بن محمد سميع (-1223) اعتقادات مجلسي (ترجمه) اولياء، حسين بن اسماعيل (1303-1350) اعتقادات (ترجمه) يزدي، ابوالقاسم بن احمد (-13) شرح الاعتقادات حسيني طالقاني، محمد باقر (-12) اعتقادات (ترجمه) لاري، محمد بن قوام الدين (-12)

مدرسه کلام اصفهان یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین مدارس بر جریان علم کلام و مسائل کلامی است که جریان‌های مختلف کلامی از جمله جریان فلسفی کلامی و جریان حدیثی کلامی در آن دیده می‌شود. علامه محمد باقر مجلسی و ملاصدرا دو شخصیت مهم در تاریخ کلام هستند که هر کدام به عنوان نماینده‌ی دو جریان یاد شده‌ی کلامی شناخته می‌شوند که تحقیق در آراء و اندیشه‌های کلامی آنان راه را برای شناخت هرچه بیشتر و دقیق‌تر مدرسه‌ی کلامی اصفهان و جریان‌های فلسفی کلامی و حدیثی کلامی هموارتر و آسان‌تر می‌کند. از آن‌جا که توحید اصل‌الاصول معارف اسلامی و بحث از افعال الهی یکی از راه‌های توصیف و شناخت خداوند است، تحقیق و مطالعه‌ی آراء این دو شخصیت در موضوع افعال الهی اهمیتی ویژه دارد. در این تحقیق با بررسی و مقایسه‌ی آراء علامه و ملاصدرا در این باب نشان خواهیم داد به خلاف ملاصدرا که با تکیه بر مبانی و اصول فلسفی به تبیین آن‌ها می‌پردازد، علامه مجلسی با اصل قرار دادن روایات و تکیه بر عقلانیت غیرفلسفی تفسیری نزدیک‌تر به واقع از آن‌ها ارائه می‌دهد.

علامه مجلسی به عنوان یکی از علمای بزرگ شیعه دارای نظریاتی درباره مباحث آسیب‏شناسی احادیث است که مشخص کردن روش و معیارهای ایشان کمک بسیاری در شناخت بهتر و تشخیص روایات تقیه‏ای دارد. شناخت روایات تقیه‏ای از آنجا ضرورت دارد که روایات ائمه: از منابع احکام است و عدم شناخت آن‏ها موجب ایجاد تعارض و اختلاف در بین روایات می‏شود. جریان سیاسی و اختلاف سطح فهم شیعیان و جریان غلو از زمینه‏های ایجاد روایات تقیه‏ای از دید علامه مجلسی هستند. شیوه پرداختن علامه مجلسی به روایات تقیه‏ای با جمع‏آوری و تحلیل شرح‏های ایشان در ذیل روایت‏هایی که به تقیه‏ای بودن آن‏ها اشاره کرده، قابل فهم و دستیابی است. با بررسی و تحلیل بیانات علامه می‏توان مهم‏ترین معیارهای شناسایی روایات تقیه‏ای و نشانه‏های این دست روایات را از دید ایشان مشخص کرد. از جمله مهم‏ترین مبانی علامه عبارت‏اند از: معیار اعتقادی، همراهی با مخالفان، اهل کتاب، مذاهب و تفکرات اسلامی، مخالفت با قول مشهور و ترس از طعنه، توبیخ و بدگویی را نام برد. سکوت هنگام پاسخ دادن، عدم اصرار به نهی کردن و پرسش مخالفین از ائمه: نیز از مهم‏ترین نشانه‏های روایات تقیه‏ای از دید علامه مجلسی است.

ولایت تکوینی از جامع‌ترین فضایل اهل بیت علیهم السلام است و معنای عمیق‌تر از تصرفات تکوینی دارد که تصرفات غیر عادی تکوینی؛ مانند معجزات و کرامات از نشانه‌های آن است. هدف این پژوهش، تبیین ولایت تکوینی اهل بیت علیهم السلام از دیدگاه ملاصدرا و علامه مجلسی به صورت تطبیقی با روش تحلیلی، توصیفی و تبیینی است. روش ملاصدرا و علامه مجلسی، در این باب عقلی و نقلی است؛ صدرا بیشتر بر روش عقلی شهودی تکیه دارد و علامه تأکیدش بر روایات است و تا حد امکان از تأویل روایات خود داری می‌کند. آن‌ها، در مبانی این بحث نیز با هم اشتراک دارند؛ با این تفاوت که صدرا بیشتر به تحلیلات عقلی پرداخته، اما علامه مجلسی تحلیلات عقلی را تا جایی می‌پذیرد که مخالف نصوص نباشد. به لحاظ مبانی، ولایت تکوینی مقامات معنوی و سیر اشتدادی وجودی انسان تا اعلی مرتبه قرب الهی است و دارای مراتبی است که برترین آن در اختیار اهل بیت علیهم السلام است. از دیدگاه ملاصدرا و علامه مجلسی، اهل بیت علیهم السلام، مظهر اتم و واسطه تکمیل عوالم و به نحو اخص مکمِّل بنی آدم اند، پس دارای ولایت تکوینی هستند؛ زیرا در قوس نزول واسطه در ایجادند و در قوس صعود به عنوان علت غائی مکمِّل نفوس مستعده هستند. و در عالم طبیعت وجود عنصری اهل بیت علیهم السلام به عنوان عِدل و مفسّر قرآن و الگوی رفتاری برای انسان‌ها در همه‌ی اعصار ضرورت دارد. از دستآورد های این رساله، ظهور هم گرایی و جمع سالم عقل و نقل در تبیین مقامات انسان در چارچوب شئون معنوی و تکوینی اهل بیت علیهم السلام است. علامه در سایر موارد با مبانی فلاسفه در مباحث عقول مخالف است، اما در بحث ولایت تکوینی اهل بیت علیهم السلام، قریب به اتفاق مبانی صدرا را پذیرفته و آن را با حقیقت نوری اهل بیت علیهم السلام تطبیق می‌کند.

کتاب مرآه العقول فی شرح اخبار آل الرسول، اثر ارزشمند محدث نامی علامه محمد باقر مجلسی، شرحی بر کلیه‌ی روایات کتاب الکافی کلینی است. علامه مجلسی در خلال شرح روایات، به بررسی واژه‌های غریب در احادیث نیز پرداخته است. با توجّه به اهمیت شناخت واژگان غریب در فهم کلام معصومان و کمبود منابع غریب الحدیث در شیعه، در این طرح با شناسایی، استخراج و نهایتاً تنظیم الفبایی ریشه واژگان غریب الحدیث این شرح، در صدد تنظیم غریب الحدیثی جامع از این اثر ارزشمندیم. پژوهش حاضر به واژگان غریب بخش دوم جلد 2 از صفحه 227 «بَابُ اخْتِلَافِ الْحُجَّهِ عَلَی عِبَادِه‌» تا انتهای « بَابُ أَنَّ النِّعْمَهَ الَّتِی ذَکَرَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِی کِتَابِهِ الْأَئِمَّهُ ع‌ » صفحه 450 جلد دوم کتاب مرآه العقول اختصاص یافته که علاوه بر استخراج تعداد 131 واژه غریب، منابع علامه در شرح این واژگان نیز مشخص شده است. بیشترین منابع علامه برای شرح واژگان را کتب لغت و غریب الحدیث تشکیل می‌دهند. طبق تصریح علامه مجلسی وی در این جلد بیشترین استفاده را به ترتیب از کتاب‌های القاموس المحیط فیروزآبادی و الصحاح جوهری، برده است. در این پژوهه برای فهم بهتر واژه‌ی غریب، بخشی از حدیث که این واژه در آن قرار داشته تقطیع و آدرس روایت از کتاب الکافی چاپ 8 جلدی دار الکتب الإسلامیه نیز استخراج شده است.