جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معمولا اعتقاد بر این است که ادموند هوسرل (1859-1938) که به عنوان بنیانگذار پدیدارشناسی و معلم هایدگر شناخته می شود، نتوانست خود را از چارچوب متافیزیک کلاسیک سوبژکتیویته رها کند. ظاهرا او هرگز این دیدگاه را که جهان و دیگری را یک سوژه استعلایی محض تشکیل می‌دهد، رها نکرد و در نتیجه تفکر او دکارتی، ایده‌آلیستی و یکنواختی باقی می‌ماند. ادامه انتشار دست نوشته های هوسرل، تجدید نظر در چنین تفسیری را ضروری کرده است. پدیدارشناسی هوسرل با تکیه بر آثار منتشر شده و مطالب پس از مرگ هوسرل، نتایج جدیدترین تحقیقات هوسرل را در بر می گیرد. این به سه بخش تقسیم می‌شود، تقریبا به دنبال توسعه زمانی اندیشه هوسرل، از تحلیل‌های اولیه‌اش از منطق و غرض ورزی، تا تحلیل‌های فراسوژه‌ای فلسفی او از تقلیل و ساختار، تا تحلیل‌های متأخر او از بین الاذهانی و جهان حیات. در نتیجه می تواند به عنوان مقدمه ای مختصر و به روز برای تفکر او باشد.

امیل چوران (1911-1995)، فیلسوف و جستارنویس اهل رومانی، یک تبعیدی تمام عیار است، تبعیدی به تمام معنا تبعیدی به جسم و، به روح و به جغرافیا؛ از این روست که "جان تبعید" در سرشت او تنیده شده است. همه چیز را از این منظر در روح و جان خود می پراکند. آنگاه جانش به خلجان در می آید، برمی آشوبد، فرو می ریزد، فرو می ریزند. از نو جهانی دیگر می آفریند. همسو با آن خالق بزرگ، از برآسودن زیر درخت حیات، تا رانده شدن، تا سرگردانی همین دقیقه حیات. این گونه است که چوران یک فیلسوف مبارز است که برعلیه "آن" بزرگ برمی خیزد از سقوط سخن می گوید. از سقوط درون دامچاله تقدیر. چوران بار سنگین این سقوط را با زبانی شاعرانه تلطیف می کند و با لذتی هنرمندانه ما را به درک هستی شناسانه میهمان می کند.

این کتاب شرح موجزی از معرفت شناسی و فلسفة اخلاق کانت است. نویسنده با محوریت انقلاب کپرنیکی کانت کوشیده است اهمیت تلاش های وی برای تعیین حدود معرفت بشر و تبیین بنیاد های عقلانی اخلاق را برای خوانندگان روشن کند. شرح جذاب نقد های کانت بر متافیزیک سنتی یکی دیگر از نکات برجستة اثر حاضر است. اندرووارد استاد فلسفه در دانشگاه یورک انگلستان است و...

در «فرجام عقل» اثر فردریک بیزر، خوانندگان به سفری فکری دعوت می‌شوند که به تعامل پیچیده بین عقل، ایمان و تغییرات فرهنگی گسترده‌تر که تفکر غربی را شکل داده است می‌پردازد. بیزر با مطالعه دقیق و نثری جذاب، در طول قرن‌ها گفتمان فلسفی پیمایش می‌کند تا سرنوشت عقل را در عصر مدرن کشف کند. این کتاب فقط یک بررسی تاریخی نیست، بلکه تأملی عمیق در ماهیت درک و سیستم‌های اعتقادی بشر است. در بطن کاوش بیزر، تنش بین عقل و ایمان نهفته است. بیزر با اقتباس از مجموعه‌ای از سنت‌های فلسفی، چگونگی دفاع و چالش عقل را در طول اعصار روشن می‌کند. از عقل‌گرایی دکارت تا اگزیستانسیالیسم کی‌یرکگور، از آرمان‌های روشنگری تا ظهور رمانتیسیسم، بیزر به‌طرز ماهرانه‌ای سیر تحول اندیشه و تغییر نگرش نسبت به عقل را دنبال می‌کند. یکی از قانع‌کننده‌ترین جنبه‌های «فرجام عقل»، تحلیل ظریف بیزر از چگونگی درهم‌آمیختگی عقل با تحولات فرهنگی، سیاسی و مذهبی گسترده‌تر است. او نشان می‌دهد که چگونه ظهور علم مدرن، گسترش شک‌گرایی مذهبی و ظهور جنبش‌های فلسفی جدید، همگی به تغییر سرنوشت عقل کمک کرده‌اند. بیزر همچنین تأثیر رویدادهای تاریخی مانند اصلاحات پروتستانی، انقلاب فرانسه و ظهور ناسیونالیسم را بر مسیر عقل بررسی می‌کند. بیزر در سراسر کتاب، خوانندگان را به چالش می‌کشد تا با پرسش‌های اساسی درباره‌ی ماهیت دانش، حقیقت و وجود انسان مواجه شوند. او محدودیت‌های عقل، نقش شهود و احساسات در تصمیم‌گیری‌ و جست‌وجوی همیشگی معنا را در جهانی که با عدم قطعیت مشخص‌شده است، بررسی می‌کند. بیزر با درگیر شدن با اندیشه‌های متفکران گوناگونی چون کانت، هگل، نیچه و هایدگر، مجموعه‌ای غنی از بینش‌های فلسفی را به خوانندگان ارائه می‌دهد که درون‌نگری و تحقیق فکری را برمی‌انگیزاند. در نهایت، «فرجام عقل» گواهی بر ارتباط پایدار فلسفه در جهان معاصر ما است. در‌ عصری‌ که با پیشرفت‌های سریع فناوری، تحولات‌اجتماعی و قطبی‌شدن ایدئولوژیک مشخص‌شده است، بیزر اهمیت تفکر انتقادی و گفتمان‌ عقلانی را به ما یادآوری می‌کند. او ما را به چالش می‌کشد تا با ایده‌های پیچیده دست‌و‌پنجه نرم کنیم و درک عمیق‌تری از خود و دنیای اطرافمان پرورش‌ دهیم. به قول خود بیزر: «سرنوشت عقل یک کنجکاوی تاریخی نیست، بلکه مسئله‌ای است که برای زندگی و فرهنگ خود ما اهمیت حیاتی دارد. اگر بخواهیم پیچیدگی‌های دوران مدرن را مرور کنیم، توجه و تأمل ما را می‌طلبد.» با این‌کتاب، خوانندگان دعوت می‌شوند تا سفری فکری‌ای را آغاز کنند که نویدبخش درک آنها از عقل، ایمان و شرایط انسانی است.

کتاب حاضر، به مطالعه بخش اول نقد قوه حکم «کانت» می‌پردازد و با عنوان نقد حکم زیباشناختی را بر خود دارد. دغدغه اصلی این کتاب تفسیر آن چیزی است که به تحقیق مهم‌ترین موضوع زیبایی‌شناسی «کانت» است؛ یعنی مفهوم هماهنگی آزاد خیال و فاهمه. «کانت» در نقد حکم زیباشناختی معتقد است که یکشی زیباست اگر و تنها اگر لذتی به ما بدهد که منشأ آن حالتی ذهنی شبیه به شناخت باشد. این حالت ذهنی، هماهنگی آزاد خیال و فاهمه نامیده می‌شود. او معتقد است اگر و تنها اگر لذت زیباشناختی ما مبتنی بر این حالت باشد، می‌تواند احکام ذوقی ما را آن‌سوی ذهنیت محض برده و ادعایی کند که برای تمام کسانی که اعیان زیباشناختی را به‌درستی ارزیابی می‌کنند، معتبر باشد.

تصور نظریه انتقادی معاصر بدون آثار میشل فوکو غیرممکن است. بازنگری بنیادین او از مفاهیم قدرت، دانش، گفتمان و هویت بر گسترده‌ترین طیف ممکن از نظریه‌ها تأثیر گذاشته و بر حوزه‌های رشته‌ای از مطالعات ادبی تا انسان‌شناسی موثر بوده است. این کتاب "میشل فوکو "با هدف آشنایی دانشجویانی که برای اولین بار به متون فوکو نزدیک می شوند، ارائه می دهد: * بررسی زمینه های فکری فوکو * راهنمای ایده های کلیدی او * مروری بر پاسخ به کار او * نکات کاربردی در مورد "استفاده از فوکو" * راهنمای مشروح برای تأثیرگذارترین آثار او * پیشنهاداتی برای مطالعه بیشتر کار فوکو با به چالش کشیدن نه تنها آنچه که فکر می کنیم، بلکه چگونه می اندیشیم، همچنان موضوع بحث های داغ است. "میشل فوکو"، اثر سارا میلز، مقدمه‌ای بر ایده‌ها و بحث‌ها ارائه می‌کند و خوانندگان دانشجو را برای رویارویی با آثار او کاملا مجهز می‌کند.

واژه نامه تاریخی فلسفه شوپهناور را می توان به عنوان مرجعی معتبر و یا به عنوان گزارشی نسبتا جامع نگریست. این کتاب سه بخش عمده فراهم آورده است که نماییی کلی از زندگی و اندیشه شوپهناور به دست می دهد؛ واژه نامه که بسط موضوعی در آمد است و کتابنامه که منابع و نهادهای ذی ربط تا هنگامه انتشار اثر را معرفی میکند.

کتاب پیش رو در سال 2018 در آلمان به انتشار رسیده است. در این کتاب سعی شده به زبانی ساده و قابل فهم، تأملات شوپنهاور برای علاقه مندان به فلسفه معرفی و همچنین تأثیرات این اندیشمند بزرگ در زمینه های مختلف نشان داده شود. از آرتور شوپنهاور فیلسوف و نویسنده برجسته آلمانی به دلیل برخورداری از یک جهان بینی بدبینانه اغلب به عنوان فیلسوفی انسان ستیز یاد می شود. فیلسوفی که اندیشه هایش هرگز مورد توجه محیط های آکادمیک و دانشگاهی قرار نگرفت. شوپنهاور فلسفه ایده آلیسم ذهنیت گرای مختص به خود را بیشتر با تأثیرپذیری از افلاطون و کانت گسترش داد و موضوعاتی نظیر اراده گرایی متافیزیکی و اخلاق ترحم را در کانون توجهات خود قرار داد. شوپنهاور فلسفه هگل را هرگز نپذیرفت و در آثار خود به مجادله قلمی با وی، شلینگ، فیشته و اشلایرماخر و به طور کلی با ایده آلیسم آلمانی پرداخت. علاوه بر این وی از پیروان آیین بودایی بود، واقعیتی که به طور واضحی در آثار وی منعکس شده است. زندگی از نظر شوپنهاور همان درد و رنج است و هنر برای گریختن از این فلاکت، هر چند به صورت موقتی، بهترین تدبیر محسوب می شود. از این درد و رنج، فلسفه اخلاقی نشأت می گیرد که انسان ها را در مقابل بکدیگر و حتی در مقابل حیوانات مکلف به ترحم می نماید. خروج قطعی از این فرآیند مصیب بار تنها با چشم پوشی کامل از همه تمایلات و درخواست ها و همچنین انکار اراده معطوف به زندگی، امکان پذیر می شود.

بخش عمده فلسفه فرانسه در قرن بیستم را میتوان تلاش برای کسب آزادی دانست. محرک این تلاش جایگاه انسان در جهان به عنوان یک فرد و یک موجود اجتماعی است. این تلاشی منحصر به فرد بود زیرا در بستری آشفته و در شرایطی شکل گرفت که تحولات علمی و فنی هم به سعادت بشر کمک و هم آن را تهدید می کردند. مطالعه حاضر بر خلاف اکثر بررسی ها در عصر ما پیوستگی میان لایه های گوناگون اندیشه فلسفی فرانسه در قرن بیستم را که تاکنون نادیده گرفته شده است برجسته میکند و نیز ناپیوستگی میان آنها را به یاد ما می آورد. امید است که با شرح منسجم تر وضعیت این دوره پرنشاط فکری، درک بهتری از فلاسفه مدرن فرانسه به دست داده شود. اغلب چنین است که در نگارش تاریخ مفصل اندیشه های فلسفی، تحلیل گسترده استدلالها فدای کلی گویی میشود به گونه ای که خواننده از فهم تفاوت های موجود در استدلالهای مطرح شده در نظریه های فلسفی عاجز میماند با توجه به این سابقه در این کتاب اندیشه های فلسفی فرانسه در قرن بیستم با دیدی انتقادی و به صح منسجم با هدف دستیابی به نوعی توازن به شیوه ای متفاوت ارائه میشود. این یک راهنمای کامل و متعادل برای تفکر فلسفی مدرن فرانسوی است که گزارش‌های روشن و معتبری از فیلسوفان مشهور ارائه می‌کند و در عین حال چهره‌های کمتر شناخته شده را نیز برجسته می‌کند. نویسنده رابرت ویکس، آثار اصلی هر فیلسوف را معرفی می‌کند و تأثیر آن‌ها را بر همتایان خود و جهان گسترده‌تر توضیح می‌دهد. این کتاب راهنما که جنبش‌های عمده‌ای مانند اگزیستانسیالیسم، سوررئالیسم، ساختارگرایی و پست مدرنیسم را پوشش می‌دهد، منبع مفیدی برای فرانکوفیل‌ها، دانشجویان فلسفه و همه علاقه‌مندان به چشم‌انداز فکری قرن بیستم و بیست و یکم فرانسه است. این کتاب شامل پوشش مفصلی از فیلسوفانی مانند هانری برگسون، بووار، سارته، کامو، بارت، دریدا، فوکو، دلوز و لوی استروس و دیگران است.

تئودور آدورنو در ١٤ نوامبر ١٩٥٦، به مناسبت صدوبیستوپنجمین سالمرگ هگل، در دانشگاه آزاد برلین سخنرانی ای ایراد کرد که بنا بود به ابعاد و سویه های فکری هگل اختصاص داشته باشد. در همان ایام همین مباحث و دیگر مسائل و موضوعات را به نحوی مبسوط تر در قالب درسگفتاری رادیوی مطرح کرد. از آن جا که مباحث سخنرانی دانشگاهی و درسگفتار رادیویی عمیقا به هم ارتباط داشتند، آدورنو مضامین این دو را، به علاوه «اضافاتی مهم» در قالب تک نگاری ای با عنوان «سویه های فلسفه هگل» گرد هم آورد. تئودور آدورنو در این کتاب، برحسب قرائت خاص خودش از ایدئالیسم آلمانی به طور کلی و فلسفه هگل به طور خاص، آن هم قرائتی که به اقتضای فشردگی فضای نوشتار هیچ گاه آن قدرها بسط نمی یابد و صرفا به اشاره برگزار می شود، پاره ای از تعیین کننده ترین پروبلماتیک های فلسفه هگل و نیز دیگر فلسفه های ایدئالیسم آلمانی: کانت، فیشته و شلینگ را برجسته می کند، و البته به سرعت از روی آن ها می پرد، تا در نهایت گرهگاه های این فلسفه را به یکدیگر وصل کند و انسجام منطقی آن و در عین حال تنش درونی اش را نشان دهد. در بخشی از مقدمه ی مترجمان آمده است: ...آدورنو زمانی دربارۀ هگل نوشت: «در قلمرو فلسفه [های] بزرگ، هگل بی تردید تنها کسی است که حین مواجهه با آثار او بعضی اوقات آدمی دقیقا نمی داند و نمی تواند قاطعانه حکم کند که سخن بر سر چیست، و تضمینی وجود ندارد که چنین حکمی اصلا ممکن باشد»(Adorno, 1994: 89). بی شک این دعوی در قبال خود آدورنو نیز، همپای هگل، راست می آید. دشواری نثر آدورنو در اغلب مواقع سرگیجه آور است و بعضا خواننده را، حتی خوانندۀ جدی و پیگیری را که با مواضع وی آشناست، مستأصل می کند و به این صرافت می اندازد که شکست اش را بپذیرد و کتاب را ببندد. در اینجا نیز به سیاق دیگر کارهای آدورنو با متنی به غایت فشرده و سهمگین سروکار داریم که اهم مواضع فلسفۀ هگل را، آن هم در نسبت انتقادی اش با کل سنت ایدئالیسم آلمانی، به یک نفس ترین شیوۀ ممکن، بی آنکه در این میان به خواننده مجال نفس کشیدن بدهد، روایت می کند. این روایت اما به هیچ وجه شرح و تفسیری آموزشی برای آشنایی مقدماتی یا پیشرفته با فلسفۀ هگل نیست. با این اوصاف خواننده ای که به قصد آموختن هگل به سراغ جستار حاضر برود احتمالا دست خالی باز خواهد گشت . وی در جستار حاضر برحسب قرائت خاص خودش از ایدئالیسم آلمانی به طور کلی و فلسفۀ هگل به طور خاص، آن هم قرائتی که به اقتضای فشردگی فضای نوشتار هیچگاه آنقدرها بسط نمی یابد و صرفا به اشاره برگزار می شود، پاره ای از تعیین کننده ترین پروبلماتیک های فلسفۀ هگل – و نیز دیگر فلسفه های ایدئالیسم آلمانی: کانت، فیشته و شلینگ – را برجسته می کند، و البته به سرعت از روی آنها می پرد، تا در نهایت گره گاه های این فلسفه را به یکدیگر وصل کند و انسجام منطقی آن و در عین حال تنش درونی اش را نشان دهد. با این تفاصیل با متنی طرفیم که بی رحمانه دیریاب و خصمانه سخت فهم است. این حقیقت اما عوض آنکه در حکم توجیهی برای انصراف از مواجهه با متن باشد اتفاقا ما را به کلنجاررفتن با آن و سروکله زدن با دقایق اش ترغیب می کند؛ دست کم تجربۀ ما چنین بوده است. از همین رو مترجمان خود را در نهایت ناگزیر یافتند که پیچ وتاب ها، ابهام ها و ارجاعات متن را برحسب فهم خود و تا جایی که توان نظری شان اجازه می داد در قالب یادداشتهای مختصر و مفصل، به اقتضای هر مورد، روشن سازند. هر چه باشد با جستاری سروکار داریم که اساسی ترین نکته های آن صرفا در حد اشارات گذرا طرح شده اند و اغلب ارجاعاتش به کانت، فیشته، شلینگ و هگل، لابد به این دلیل که اشراف خواننده بر سنت ایدئالیسم آلمانی را پیش فرض گرفته است، بی مهابا به درون متن پرتاب شده اند.