جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهاین رساله با عنوان تفسیر روایی سوره‌های شمس، لیل، ضحی و انشراح بر پای? روایات اهل بیت (علیهم السلام) است. پژوهش و جستجو برای بازشناسی و دست‌یابی احادیث تفسیری، به اندازه اهمیتِ فهم حقیقت کلام الهی حایز اهمیت است. هدف از ارائ? این تحقیق دستیابی به صحیح‌ترین تفسیر سوره‌های مورد نظر با توجه به روایات معصومین، با هدف تأکید و اهمیّت بخشی به نقشی که روایات در فهم و تفسیر قرآن می‌توانند ایفا کنند است.روشی که در این تحقیق به کار رفته؛ گردآوری، تحلیل و تبیین مفاد روایات تفسیری اهل بیت (علیهم السلام) برگرفته از تفسیرهای روایی شیعه، و روایات تفسیری منسوب به پیامبر اکرم و معصومین (علیهم السلام) از تفسیر "الدر‌المنثور" با هدف شناخت مفهوم و تفسیر آیات سوره‌های شمس، لیل، ضحی و انشراح است. هر روایتی که به گونه‌ای به تبیین مفاد آیات بینجامد، حتی اگر در آن هیچ اشاره‌ای به آیه نشده روایت تفسیری است. لذا در این تحقیق از روایاتی هم که در آن به آیه اشاره نشده ولی مرتبط با مضمون آیه است برای فهم بهتر آیه بهره گرفته‌ایم. تحقیق مذبور دارای دو دامن? قرآنی و روایی است که دامن? قرآنی آن طایفه‌های آیات در تفسیر المیزان، با انتخاب چهار سوره از قرآن است و دامن? روایی آن مجموعه روایات تفسیری اهل بیت (علیهم السلام) از تفاسیر مأثور البرهان، نورالثقلین، الصافی و قمی و روایات تفسیری معصومین (علیهم السلام) در الدرالمنثور ـ‌‌از تفاسیر مأثور اهل سنت‌ـ است. در این تحقیق هر سوره یک بخش را به خود اختصاص داده است و مطالب آن در سه فصل به بیان مفاد ظاهری آیات و روایات تفسیری به همراه تحلیل روایات و هم‌چنین گونه‌شناسی روایات تفسیری و بیان پیام‌های هدایت بخش آیات و روایات پرداخته شده است. البته قبل از بخش اول چارچوب کلی تحقیق، تحت عنوان کلیات و مفاهیم تدوین و آورده شده است. اولین بخش این تحقیق را سور? شمس به خود اختصاص داده است. آیات این سوره در مورد نشانه‏های قدرت الهی و بیان عظمت، اهمیت و کثرت منافع آنها بوده، این مطلب را گوشزد می‌کند که اگر انسان بخواهد رستگار شود، باید باطن خود را تزکیه کند و گرنه از سعادت و رستگاری محروم می‌ماند. روایات این سوره هم با ذکر مصادیقی برای نشانه‌های الهی به تفسیر آیات پرداخته‌اند.سور? بعدی "لیل" است، مباحث مطرح شده در این سوره با محوریت نجات متقیان انفاق کننده و عذاب مکذبان بخیل است، در روایات هم به ذکر مصادیقی برای این متقیان و مکذبان پرداخته است.آیات سور? "ضحی" به نعماتی که خدا به پیغمبرش عطا کرده اشاره می‌کند و در ضمن آن گذشت? زندگانی پیامبر (صلی الله علیه و آله) را در نظر او مجسم می‏سازد، لذا درآخرین آیات به او دستور می‏دهد که با یتیمان و مستمندان مهربانی کند و نعمت‌های الهی را بازگو نماید. روایات شرح دهند? ذیل این آیات هم بر بیان موضوعاتی هم‌چون ذکر مواردی تحت عنوان نعمت‌های الهی و به یاد این نعم بودن و اظهار آنها پرداخته‌اند.آیات سور? "انشراح" بر سه محور دور می‏زند: یکی به بیان نعمتهای سه‏گانه شرح صدر، فرو نهادن سنگینی بار نبوت و بالا بردن نام حضرت که هر سه جنبه معنوی دارد اشاره دارد و دیگر بشارت به پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) از نظر بر‌طرف شدن مشکلات دعوت او در آینده و دیگر توجه به خداوند یگانه و تحریض و ترغیب به عبادت و نیایش است. مهمترین موضوعی که در روایات این سوره مطرح شده، پرداختن به امر نصب و بیان ولایت حضرت علی (علیه السلام) به عنوان مهمترین مصداق این امر است، البته موضوعات دیگری هم‌چون سبب شرح صدر پیامبر (صلی الله علیه و آله)، نشانه‌های شرح صدر و نمونه‌های رفعت نام حضرت هم در کنار بقی? مطالب ذکر شده است.

ایمان و کفر از جمله امور بسیار مهم و حیاتی است که در بی‌شماری از آیات به آن پرداخته شده است. آن‌چه در این میان حایز اهمیت است آن است که ایمان و کفر را وجوه و معانی متفاوتی است که در روایات رسیده از ائمه هدی7 به آن اشاره شده است. علامه بزرگوار سید هاشم بحرانی صاحب تفسیر گران‌سنگ البرهان ذیل آیات ابتدایی سوره بقره این وجوه را هشت مورد برشمرده است. این پایان‌نامه در صدد است وجوه نامبرده را مورد شرح و بسط کافی قرار دهد و مستندات قرآنی و مویدات روایی آن را از میان آیات و روایات استخارج نماید. کلیدواژگان: ایمان، کفر، مراتب، قرآن، روایات، اهل بیت، تفسیر البرهان، وجوه

? فاسئلوا هل الذکر ان کنتم لا تعلمون? (نحل 43 ) یکی از سنت های رایج بین ما انسان ها این است که افراد غیر آگاه به مسایل پیش افراد آگاهبه مسایل مراجعهمی کنیم و از این طریق کمک و راهنمایی لازم و ضروری در اموری که نمی دانیم بدست می آوریم. این امر نه تنها سنت است بلکه ریشه در قرآن کریم دارد خدای سبحان می فرماید: هر آنچه نمی دانید به «اهل الذکر» (در درجه نخست به پیامبر اکرم (صل الله علیه وآله) و اهل بیت آن حضرت می با شند.) مراجعه کنید و پاسخ خود را از آنها در یافت نماید زیرا آنها آگاه ترین و صادق ترین افراد به مسایل قرآن کریم هستند.بر این اساس است که عنوان رساله نقش اهل بیت در حفظ قرآن کریم بنا نهاده شد و مطالب نیز در این راستا ضمن ده فصل تنظیم گردید که فصل نخست آن به کلیات بحث مانند تبیین مسئله ، پیشینه، ضرورت ، روش و قلمرو تحقیق، سوالات اصلی و فرعی و فرضیه ها و تبیین واژه های کلیدی مانند واژه نقش، اهل بیت ، حفظ و قرآن به خود اختصاص داده است. در فصل دوم به منزلت و جایگاه قرآن کریم از دید گاه ائمه(علیهم السلام) بحث و پرداخته شده است. فصل سوم پاسخ به این پرسش است ، که نقش اهل بیت(علیهم السلام) در جمع آن چیست؟.و در فصل چهارم به بحث قرائت های مختلف قرآن کریم پرداخته شده و با نقد و نقض آنها قرائت مورد نظر اهل بیت(علیهم السلام) به اثبات رسیده است .فصل پنجم تحت عنوان علوم مرتبط به قرآن و پیدایش فصاحت و بلاغت و بنیان گذار آن بحث گردیده و ثابت شده است که اهل بیت (علیهم السلام) موسس آن بوده اند.فصل ششم بحث از مصونیت قرآن از تحریف و نقش اهل بیت (علیهم السلام) در این باره به وضوح و روشنی تبیین شده است . و در فصل هفتم به جایگاه تفسیری آن حضرات و منابع مورد نیاز تفسیر برای رهنمود دیگران مورد کاوش قرار گرفته است. و در فصل هشتم به تفاسیر منسوب به اهل بیت (علیهم السلام) اشاره گردیده.و فصل نهم به شاگردان تفسیری و آگاهان به قرائت و قاریان که کسب دانش قرائت از ائمه (علیهم السلام) کرده اند اختصاص دارد.و در فصل دهم به حفظ قداست قرآن کریم در هنگام قرائت از منظر اهل بیت (علیهم السلام) پرداخته شده است. و در پایان خلاصه و نتیجه از بحث بیان شده است.

شیخ الطائفه محمد بن حسن طوسی در قرن پنجم هجری و در فضای ویژۀ آن روز بغداد تفسیری نگاشته که از هر حیث با تفاسیر شیعی پیش از خود متمایز است. یکی از ابعاد برجستۀ آن، میزان و چگونگی بهره گیری شیخ طوسی از گونۀ روایات تأویلی در حق اهل بیت است. جستار حاضر به طور مشخص در پی بررسی و پاسخ گویی به این مسئله است که دلیل تغییر رویکرد شیخ طوسی در این زمینۀ خاص نسبت به پیشینیان خود چه بوده است و به چه علت از ذکر بسیاری از روایات تأویلی که مفاهیم برخی آیات را بر اهل بیت تطبیق داده اند، اجتناب کرده و آن ها را محل توجه و نظر قرار نداده است؟ پاسخ این سؤال در گام نخست، مبانی شیخ طوسی در گزینش روایات تأویلی و در گام بعدی عامل مؤثر در تغییر این مبانی نسبت به پیشینیان را برای ما روشن خواهد ساخت.

سید محی الدین بن تاج الدین بن قتّال متخلص به «محیا»، یک از شاعران پارسی گوی قرن 11 قمری و سنی مذهب است که در آثار خویش، عشق و ارادتش را به پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) به ویژه حضرت علی(ع) بی پرده ابراز داشته است. او در دیوان اشعارش، در کنار مدح پیامبر(ص) و خلفای راشدین، بارها و به طور خاص، از حضرت علی(ع)، در نهایت احترام، اصالت و تقدّس یاد کرده است. در این نوشتار، به بیان دیدگاههای این شاعر درباره خلفای راشدین و به ویژه حضرت علی(ع) پرداخته شده است. محیا، حضرت محمد(ص) را محبوب و معشوق خود می داند و به حضرت علی(ع) عشق می ورزد و خود را از نسل حضرت علی(ع) می داند.

موضوعی که در این نوشتار مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته شده اندیشه های کلامی زید بن علی بن الحسین (علیهما السلام) در منابع مختلف شیعه، اهل تسنن, زیدیه وآثار منسوب به زید است. این مجموع? علمی تحقیقی بر آن است تا با انعکاس دیدگاه ها و باورهای کلامی زید از منابع پیش گفته، نظریه ها و اندیشه های ادعا شده در مورد زید را گرد آوری و بررسی کرده, زمینه را برای بررسی صحت و سقم این مدعیات فراهم سازد. با گردآوری چنین مجموعه اندیشه هایی از زید بن علی (علیه السلام)، می توان اصالت و یا عدم اصالت اندیشه های فرقه زیدیه و حتی برخی از اندیشه های شیعه و اهل سنت را مورد واکاوی قرار داد و در مورد اعتقادات و اندیشه های خود زید بازنگری مجدد نمود. برای پیش برد چنین هدفی، یعنی ارائه اندیشه های زید، آشنایی بیشتر با شخصیت فردی، علمی و اجتماعی زید و هم چنین آشنایی اجمالی با اوضاع جامعه در عصر زید قابل و لازم بررسی است؛ به خصوص که زید شخصیتی شهیر به لحاظ علمی، اجتماعی، سیاسی و مذهبی بود و به علت انتساب به اهل بیت علیهم السلام مورد توجه خاص کثیری از مسلمانان من جمله مردم عراق بود. شخصیت های مهمی که هم عصر یا نزدیک به عصر حیات زید بودند و نیز قیام های شیعیان در آن دوران بر اهمیت و حساسیت دوران شکل گیری اندیشه های زید و حرکات سیاسی اجتماعی او می افزاید. با توجه به بعضی از قرائن تاریخی و روایی می توان ادعا نمود که زید در تشخیص مصادیق امامان و بعضی از مقامات امام با تردید و جهل مواجه می شود، ولی روی هم رفته او برای اهل بیت پیامبر (صلوات الله علیهم) جایگاه ویژه ای معتقد است و در منابع شیعی و بیشتر در آثار او مشاهده می شود که او به منصوص بودن, افتراض طاعت برای امام, عصمت بعضی از امامان و مقام اصطفای الهی برای امام وبرائت از دشمنان اهل بیت علیهم السلام معتقد است به خلاف آن چه که منابع اهل سنت درمورد او ادعا کرده اند. قرائن زیادی که از منابع شیعی، زیدی و آثار زید استخراج شده ، نشان می دهد که شخصیت اعتقادی زید در این منابع، با شخصیت اعتقادی او در منابع اهل سنت، اختلاف اساسی دارد و چنین اختلافی در مقایسه با منابع شیعی و زیدی کمتر به چشم می خورد. تقریبا همه منابع در این امر با هم مشترکند که زید با اندیشه های مرجئ? زمان خود, جبریه, مفوضه و خوارج، علی رغم ارتباط با آن ها کاملا مخالف است. برخی منابع ادعا دارند که بعضی از اندیشه های کلامی زید مثل امر به معروف و نهی از منکر و یا اعتقاد به امامت مفضول، با عقاید معتزله هم خوانی دارد و لذا در تأثیر و تأثرات بین او و اهل اعتزال اقوال مختلفی نقل شده است. همین مسأله در مورد بعضی از آراء فقهی او و تعاملات او با امثال ابوحنیفه مطرح است.

چکیده ندارد.

مطلب مورد بحث در این رساله خلفای دوازده گانه پیامبر (ص) که در احادیث شریف به آن اشاره شده است از منظر و دیدگاه اهل سنت می باشد. موضوع خلافت در اسلام همانند موضوع رسالت یک امر مهم و قابل توجه همگان بوده است، دراین رساله که در ضمن هفت فصل تنظیم گردیده، هر فصل دارای بندهای مختلف می باشد، در اول معنای لغوی و اصطلاحی خلافت مورد بررسی قرار می گیرد. در این تحقیق که در ضمن این چند فصل تنظیم گردیده است پیرامون خلفای اثنی عشر از دیدگاه اهل سنت بحث می کنیم لذا اقوال و احادیث و مطالب را از منابع خود اهل سنت نقل می کنیم بجز مواردی اندک که طردا للباب و از باب روشن شدن مطلب از منابع شیعه نقل می شود و آن هم فقط در فصل اول و دوم می باشد.

چکیده ندارد.

در این نوشتار از حجیت سنت اهل بیت علیهم السلام از راه آیه تطهیر و حدیث ثقلین اجمالا بحث شده است و هم چنین در باره این که چرا در این امر مهم که صحت اکثر عبادات بر صحت آن متوقف است، بین فقهای مذاهب اسلامی اختلاف واقع شده، بحث گردیده است و این که این اختلاف از چه زمانی در افعال وضو به وجود آمده و نیز اجمالا از شرایط وضو بحث شده و آیا مضمضه و استنشاق در وضو واجب است؟ و آیا نیت در وضو لازم است؟ و در شستن صورت چه شرایطی باید رعایت شود؟ و چگونگی شستن دست ها مورد کنکاش قرار گرفته و ادله‌ی فقهای شیعه و سنی بر ادعاهایشان مورد نقد و بررسی واقع شده است. مساله شستن و یا مسح کردن پاها نیز، بحثی دیگر است که مورد توجه قرار گرفته و ادله‌ی مداهب چهارگانه بر ادعاهایشان ذکر گردیده است. و نیز تحت جواز و عدم جواز مسح بر خفین مورد تحقیق قرار گرفته است و در این مورد نیز ادله اهل سنت ذکر و مورد نقد واقع شده است. در بحث نواقض وضو، نواقضی که همه مذاهب اسلام بدان اعتقاد دارند و نواقضی که مورد اختلاف است گنجانده شد. و به طور کلی در همه‌ی افعال وضو نظریه فقهای شیعه و محبان اهل بیت علیهم السلام توضیح داده شده و به تناسب ظرفیت این رساله به ادله‌ی آن نیز اشاره گردیده است.