جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

"فنومنولوژی روح" اثر عمده "هگل" معطوف نشان دادن سیر حرکت آگاهی متعارفی به سوی بلندای آگاهی فلسفی است. در نزد هگل تنها روح به مثابه یک کل از تاریخ واقعی برخوردار است. هگل، در عین حال، می‌کوشد آنچه فراورده تاریخ انسان در جریان این تاریخ به جود آورده توضیح دهد. "فنومنولوژی روح" علم تجربه آگاهی است که در آن شعور فردی در مراحل مختلف آن به مثابه تجدید مختصر آن مراحل بررسی می‌شود که شعور و آگاهی انسانی در جریان تاریخ طی کرده و به صورت فلسفه متبلور گشته است. گفتنی است اثر حاضر نخستین ترجمه کامل آن به زبان فارسی است. مترجم کتاب تصریح می‌کند: "هگل بر خلاف اصحاب تاویل متن که امروزه در غرب، آش در هم جوش فقیرانه‌ای به نام هرمنوتیک را به نام آخرین کلام فلسفه به ساده لوحان می‌خورانند، موکدا خاطر نشان می‌سازد که "تنها یک حقیقت، یک وظیفه و یک معنویات حقیقی می‌تواند وجود داشته باشد ولاغیر" (پاراگراف 623). او هرگونه معنویاتی که از مفاهیم غیر بشری و غیر طبقاتی اخذ شده باشد را نفی می‌کند و در قالبی فلسفی نشان می‌دهد، معنویاتی که خارج از جامعه بشری اخذ شده باشد وجود ندارد و چیزی جز فریب نیست. معنویات واقعی باید آن چیزی باشد که به انهدام جامعه کهن خدمت نماید. معنویات برای آن است که جامعه بشری بتواند به مدارج عالی‌تر برسد و از یوغ بردگی مادی و معنوی رهایی یابد. هگل بر آن است که سرشت انسانی همواره سرشتی مشخص است و "قوانین و آداب و رسوم فرد همانا قوانین و آداب و رسوم طبقه جایگاه اوست" (پاراگراف 468) او این حکم را در تحلیل مناسبات حکم میان انسان‌ها و روحیات و ارزش‌ها و امیال آنها نیز به کار می‌برد.... در مطالعه اثر کنونی هگل و آثار دیگر وی باید این کلام انگلس را همواره در نظر داشت که "این فلسفه بسیاری اندیشه‌های داهیانه نیز گفته و بسی از کشفیات بعدی را از پیش حدس زده، ولی در عین حال باطل هم کم نبافته است". موضوعاتی که در این کتاب بحث می‌شود عبارت‌اند از: آگاهی، خودآگاهی، عقل، روح، مذهب، و علم و معرفت مطلق. همچنین کتاب دارای دیباچه بلندی است درباره شناخت علمی.

خدای متعال در آیه 59 نساء می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الأَمْرِ مِنْکُمْ» ابهام موجود در این آیه پیرامون واژه «أولی الامر» است که اینان چه کسانی اند که اطاعت آنان در ردیف اطاعت خدا و رسول قرار گرفته و به طور مطلق واجب گردیده است. در مقاله حاضر با تحلیل مفهومی أولی الامر در نظام هندسی سوره نساء، کوشش شده تا مسئله فوق مورد تبیین قرآنی قرار گیرد. روش تحقیق تحلیلی استدلالی و استنباطی با استفاده از منابع کتابخانه ای و نرم افزاری است. نظام هندسی سوره نساء ترسیم کننده نظام خانواده و نظام جامعه و روابط اجتماعی مسلمانان می باشد. بر پایه آموزه های این سوره، عدل و امانت؛ ریشه حکومت اسلامی و اطاعت از خدا و رسول و أولی الامر، اساس جامعه اسلامی است. از نگاه قرآن کریم هر صاحب فرمان یا هر صاحب شأنی، أولی الامر نیست. مهم ترین شاخصه های أولی الامر در نظام هندسی سوره نساء عبارتند از: ضدّیت با طاغوت، حق حاکمیت، برگزیدگان الهی از میان مردم، برخورداری از علم آسمانی و الهی، صاحب مُلک عظیم، عدل و امانت و عصمت. معیار قرار گرفتن چنین شاخصه هایی برای شناخت أولی الامر، تشخیص مصداق آن را آسان می نماید.

قرآن کریم که از جانب خدای حکیم نازل شده، درصورت دارا بودن ویژگی فرازمانی و فرامکانی، قابلیّت بهره گیری برای عموم مخاطبان در همه اعصار و امصار را خواهد داشت. این قابلیت در گرو توسعه و تعمیم دلالت ها و معانی آیات قرآن کریم است. بدین سان، لازمه دریافت هرچه بیشتر پیام های قرآن و محروم نشدن از مضامین نو به نو آن، پذیرش مقوله توسعه معنایی آیات قرآن است. فرایند و عوامل توسعه معنایی آیات قرآن کریم گاهی برخاسته و به مدد خود الفاظ آیات است و گاه از رهگذر متون یا علوم و دانستنی های دیگر. در این راستا، پژوهش حاضر به بازکاوی عوامل و اسباب توسعه معنایی در آیه: «وَ الشَّمْسُ تَجْرِی لِمُسْتَقَرٍّ لَها» پرداخته است. نتیجه به دست آمده در این پژوهش،که به روش توصیفی تحلیلی صورت گرفته، بیانگر آن است که عوامل درون متنی، مانند: معنای دقیق و جامع «تَجْرِی» معانی حرف «لام» در «لِمُسْتَقَرٍّ» معنای ریشه «مُسْتَقَرٍّ» و صیغه «مُسْتَقَرٍّ» و عوامل برون متنی، مانند: دانش نجوم و هیئت جدید، موجب توسعه در مفهوم و دلالت آیه مورد بحث شده است.

از دیرباز پیرامون منشأ انسان های پس از آفرینش حضرت آدم× میان پژوهشگران قرآنی، دیدگاه های مختلفی مطرح بوده است. هدف پژوهش، امکان سنجی و اثبات قابلیت دلایل انتساب انسان ها به حضرت آدم× با تکیه بر آیات قرآن است. سؤال تحقیق درباره منشأ اولیه نسل بشر و ضرورت آن، تفسیر آیات آفرینش انسان با خطاب بنی آدم و پاسخ ابهام های آن است. پژوهش با رویکرد تحلیلی تطبیقی و دلایل عمدتاً درون دینی، مسئله را مورد کاوش قرار داده است. بر پایه شواهد قرآنی، قواعد اصولی، لغوی، کلامی و دلایلی نظیر: حمل الفاظ آیه اول نساء بر معنای حقیقی، عدم امکان حمل الفاظ آیه بر معنای مجاز بدون قرینه، دلالت آیه بر کثرت نفسی، شمول خطابات شفاهیه در علوم، دلالت نفس واحده بر آدم×، معنا و مصداق «الناس» و خطاب بنی آدم به همه انسان ها، می توان نظریه انتساب آحاد بشر به حضرت آدم× را تقویت و استحکام بخشید.

آیه 151 بقره و نظایر آن، به دلیل اشتمال بر فلسفه وحیِ نبوی، علت غایی بعثت و نیاز ضروری و دائمی جوامع بشری به علوم انبیاء، که اختصاص به عصر انحطاط علمیِ بشر ندارد، همواره مورد عنایت ویژه مفسّران، متکلمان و حکمای فریقین بوده است. نقطه عطف آیه فوق، گزاره «و یُعلّمُکم ما لَمْ تکونوا تَعلَمون» است که علی رغمِ توافقی که مفسّران در تفسیر مفهومی آن دارند، تفسیر مصداقی آن، همواره معرکه آراء بوده است. پرسش اساسی پژوهش حاضر، که به روش تحلیلی، تطبیقی و بنیادین نگارش یافته، چیستی تفسیر مصداقی عبارت فوق، پس از نقّادی آراء مفسّران فریقین و گزینش دیدگاه مختار است. دستاورد این پژوهش، ایصال به دو مصداق مفهوم شناسانه مشتمل بر: بخش مهمی از علوم حضوری و حصولی در علوم نظری و خصیصه غفلت زدایی وحی در حوزه عقل عملی و یک مصداق وجودشناسانه که شامل مراحل وجودیِ والای نزاهت های روحی و کمالات اخلاقی است می باشد.