جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سوره انبیا یکی از سوره‌های مهم قرآن کریم است که شامل داستان‌های پیامبران و مسائل مربوط به نبوت و معاد و توحید می‌باشد. منابع تفسیری شیعه شامل تفاسیر برجسته‌ای همچون تفسیر نورالثقلین حویزی، تفسیر مجمع البیان علامه طبرسی و تفسیر البرهان علامه بحرانی است. این تفاسیر به دلیل استفاده از روایات اهل بیت (ع) و رویکردهای ادبی، فلسفی و کلامی دارای اهمیت ویژه‌ای هستند. حویزی در تفسیر نورالثقلین با دقت به معانی لغوی و نکات ادبی آیات پرداخته و روایات مأثور از اهل بیت (ع) را به عنوان مرجع اصلی مورد استفاده قرار داده است. علامه طبرسی در تفسیر مجمع البیان علاوه بر بررسی ادبی و لغوی، به روایات مأثور از اهل بیت (ع) و تأویل‌ها و تفاسیر معروف اهل سنت نیز پرداخته است. بحرانی در تفسیر البرهان با رویکردی فلسفی و کلامی به تفسیر آیات پرداخته و ارتباط این آیات با مسائل فلسفی و کلامی را مورد بررسی قرار داده است. به منابع تفسیری اهل سنت پرداخته می‌شود که شامل تفاسیر برجسته‌ای همچون تفسیر تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر و تفسیر التفسیر الکبیر فخر رازی است. این تفاسیر با استفاده از روایات مأثور از صحابه و تابعین و همچنین روایات اسرائیلی، به تبیین آیات و روایات پرداخته و به مسائل فقهی و حقوقی نیز توجه ویژه‌ای دارند. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که تفاوت‌های قابل توجهی در رویکردها و استفاده از منابع میان تفاسیر شیعه و اهل سنت وجود دارد. این تفاوت‌ها در نهایت به ایجاد رویکردهای متفاوت در تفسیر آیات قرآن کریم منجر شده است.

مبانی اخلاق در قرآن کریم بررسی تطبیقی شیخ محمد عبدالله دراز الازهری و شیخ محمد تقی مصباح الیزدی. این مطالعه حول محور موضوع (فلسفه اخلاق) است که به بررسی مبانی مفهومی و اعتقادی اخلاق می پردازد. پروژه ای است در جهت عقلانی کردن اخلاق با عقلانیت الهی و نه عقلانی سکولار و استقرار آن با یک بنیان علمی محکم مبتنی بر عقل و با رویکردی توصیفی و تحلیلی با تحلیل مفاهیم اخلاقی. به مهمترین نکات اساسی از جمله صدق مفاهیم اخلاقی، امکان شناخت آنها، انگیزه اخلاقی ایجاب آنها، معیار اخلاقی که معرف خیر و شر است و ماهیت رابطه دین و اخلاق چیست پرداخته ایم. ما طبق نظر خود به این نتیجه رسیدیم که آنها حقایق ثابتی در عین امر و واقعیت هستند که شیخ دراز بیان کرده است و از سنخ معقولات فلسفی ثانی است که شیخ مصباح بیان کرده است. بنابراین ما سنگ بنای ساختن نظام ارزشی اخلاقی را از دیدگاه قرآن و اسلام می گذاریم. این نظام بر پایه‌ی بنیادی محکمی استوار است که ایمان به خدا، روز قیامت، وحی و نبوت است. از طریق وحی از احکام اخلاقی انکار می کند، زیرا اخلاق مبتنی بر دین است و به تعبیر آنها: اخلاق ثمره دین است. هیچ یک از این دو شیخ نمی پذیرد که این نظام اخلاقی در معرض تغییر آداب و قوانین اجتماعی باشد، نه سلایق و تمایلات فردی، نه حب زیبایی که دراز به آن اشاره می کند و نه صرف فرمان الهی در صورت بندی های مختلف آن. بلکه یک نظام ارزشی ثابت و لایتغیر است که از نظر دراز مبتنی بر غریزه و از نظر هر دوی آنها عقل است. دراز می پذیرد که عقل قادر به ادراک خوبی ها و بدی اشیاء است و عمل به آن ها لازم است، چنانکه در کتاب دیگرش «اصول اخلاق» بیان کرده است. اما بحث بر سر این است که بعد از ورود شرع چه می شود. آیا عقل متصف به استقلال با نور وحی است یا خیر؟ و اصول اخلاق را که بحث آزادی و انتخاب است و بحث تکلیف را که در هر آموزه اخلاقی شایسته این نام عنصر ارگانیک است، توضیح دادیم که درهم شکستن این عنصر با مقدمات متضاد منجر به ابطال حکمت اخلاقی عملی فی نفسه و از بین رفتن ذات آن می شود، و این که ممکن است این عقیده واجبات در حکم شرعی سخنی از شرع باشد. ضرورت بین عمل و نتیجه آن. تا انسان مثلاً نماز را به جا نیاورد نه به معراج مؤمن می رسد و نه به فدای هر متقی می رسد. همین طور مسئله نیت و نقش آن در ارزش اخلاقی و بحث های حسن فاعلی و مؤثر که شیخ المصباح به آن اشاره کرده است. این موضوع از نظر دو شیخ مهم‌ترین وجه تمایز نظام اخلاقی در اسلام تلقی می‌شود، زیرا به نیت اهمیت زیادی می‌داد. در این میان، نظرات کانت در مورد نیت را که او آن را ستونی در اخلاق قرار داد، مورد بحث قرار دادند، اما تفسیر او را از آن نپذیرفتند.

موضوع پژوهش، دلایل روانی انکار انبیای الهی به منکران دعوت انبیا است. آیات قرآن کریم نشان می‌دهد که خداوند تعالی در موارد مختلف به ذکر این اقوام و توصیف حالات روانی آن‌ها در مقابل پیامبران الهی پرداخته است. این پایان‌نامه به بررسی عوامل انکار پیامبران از منظر قرآن می‌پردازد. این عوامل در سه دسته ادراکی، عاطفی و رفتاری تقسیم‌بندی شده‌اند. عوامل ادراکی شامل ادعای عدم ارائه دلیل منطقی، اتهام جادوگری و دیوانگی است. عوامل عاطفی نیز شامل کبر و غرور، ترس از آسیب به منافع اقتصادی، دلبستگی به شهوات، انکار درونی حق، تعصب (شامل چسبیدن به سنت‌های گذشته و توجیه رفتار با فطرت موروث)، بوده است. از رفتارهایی که موجب انکار نبوت انبیا شد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: تمسخر، اصلات قائل شدن به رفاه مالی، القای شک و تردید، متهم کردن پیامبران به دروغگویی و رد سخن پیامبران به دلیل بشر بودن است. هدف این پژوهش، شناخت دقیق‌تر این عوامل و ارائه تحلیلی جامع از دلایل رویگردانی افراد از پیامبران الهی با روش توصیفی - تحلیلی است.

مسأله «رجا» و « امیدواری» به آینده از مسائل سرنوشت ساز و نقش آفرین در زندگی انسان است.امید ، که از معرفت و شناخت نسبت به مبدأ و معاد حاصل می شود ، اساس همه تلاش های مفید و پر ثمر انسانی و نیز منشأ اصلاح امور در جامعه و رسیدن شخص به سعادت ابدی است ، همان گونه که ناامیدی و قطع امید نسبت به خدا و روز قیامت منشأ فسادها و تبهکاری ها و منتهی شدن کار انسان به شقاوت ابدی است . در آموزه های قرآنی روایی اسلام امید و امیدواری مورد توجه زیادی قرار گرفته است به طوری که شخصی که به آینده امیدوار است زندگی را بی هدف نمی داند. در متون اسلامی دستورات فراوانی درباره امید و نقش تربیتی آن در جامعه آمده است در این نوشتارکه از نوع تحلیلی - توصیفی است سعی بر آن شده که به بررسی مفهوم امید از منظر قرآن و روایات و نقش تربیتی آن در افراد و جامعه و همچنین به تبیین راهکارهای اعتقادی مثل توحید ،نبوت و معاد و راهکارهای رفتاری که در رفتار فرد تأثیر بسیاری دارند از قبیل : توکل ،ذکر خداوند ،عمل صالح و ... پرداخته شده است. زمانی که افراد جامعه هر کدام ایمان به خدا داشته باشند و در کارهای خود به خدا توکل نمایند و امیدشان به خدا باشد خداوند هم زمینه گشایش در امور و مشکلات را برایشان فراهم می نماید و آنها را در رسیدن به سعادت و تکامل و پیشرفت یاری می رساند. یکی از ویژگی های دین اسلام این است که آیین تک روی و تک مسئولیتی نیست و جامعه ای که در آن اصول اجتماعی و پیوندهایی نظیر انفاق،احسان و امثال آن وارد شوند و اجرا گردند، بدون شک می تواند تضمین گر آرامش و امنیت و همچنین تقویت کننده روحیه امید و امیدواری در تمامی انسان ها باشد.

فرهنگ را می توان یکی از موضوعات مهم علوم انسانی به ویژه علوم اجتماعی دانست.، اهمیت فرهنگ در جایی است که دانشمندان علوم اجتماعی معتقدند تنها عاملی است که می تواند آجرهای اجتماعی را مانند ملات کنار هم بگذارد و افراد زیادی را به نام جامعه گرد هم بیاورد و بسازد. زیرا افراد با شخصیت های متفاوت و عقاید متفاوت فقط می توانند در چارچوب فرهنگ عامه پذیرفته شده توسط اکثریت ارتباط برقرار کنند و روابط برقرار کنند. خود سازمان دهی (مریجی، 1387، ص 64) علوم اجتماعی، فرهنگ به علم و عادات، عادات و سنت ها و چیزهایی اطلاق می شود که بین مردم و ملت وجود دارد. که مردم این قوم به فهم و دانش و یا فرهنگ آن معتقدند مجموعه ای از علم، دانش، هنر، افکار و عقاید، هنجارها و رفتار است. اصطلاح علم اجتماعی، فرهنگ به معنای علم و رفتار، رفتار و فرهنگ و چیزهایی است که بخشی از مردم و ملت بوده که آن اعضا از آن آگاه بوده و به آن عمل می کرده اند. و یا فرهنگ مجموعه ای از دانش، هنر، عقاید و باورهاست، مقررات و آداب و رسوم. فرهنگ در اصطلاح اندیشمندان اسلامی تعاریف مختلفی دارد که به آن ها اشاره می کنیم. شهید مطهری (1358-1298 هـ ش) روحانی مهم شیعه، استاد فلسفه و کلام، مفسر قرآن و از نظریه پردازان جمهوریت اسلامی ایران بود. ایشان از جمله سرشناس ترین دین پژوه ایرانی به شمار می آید. از نظر شهید مطهری، فرهنگ مجموعه اندوخته های، فکری، روحی، عقلی، اخلاقی و اجتماعی یک قوم است (یادداشت های شهید مطهری، ج 6، ص 405). امام خمینی (ره) بر این باور بودند اگرچه فرهنگ به مجموعه ای از آداب و سنن اطلاق می شود. اما فرهنگ یک کارخانه انسان سازی است. فرهنگ سایه ای از نبوت است. همچنین: فرهنگ چیزی است که یک فرد یا یک جامعه بر اساس آن آموزش می بیند، می اندیشد و رفتار می کند. بنابراین فرهنگ هویت ساز، مولد تربیت، اخلاق بسته و تفکر پرورشی است (صحیفه نور، امام خمینی، ج 6، ص 236). مجموعه آداب و رسوم، افکار، دیدگاه ها، باورها و ارزش های یک کشور از یک سو واحد اصیل و از سوی دیگر اقیانوس کشور است. فرهیخته، ثالثاً باهوش را بی اختیار به آن می دهند و به آن فرهنگ می گویند (سروش، ص 343). فرهنگ در معنای عام آن شیوه زندگی و تفکر است. از دانش، تجربیات و باورهای یک ملت. این نتیجه ای است که یک ملت در طول قرون متمادی از دریافت های خود گرفته است. به همین دلیل یکی از دلایل غنای فرهنگ را حیات مرکز آن می دانند، زیرا فرهنگ مجموعه ای از ارزش ها و آداب و رسوم نیکو است. و فرهنگ به معنای خاص را سرمایه معنوی یک ملت می نامند. و این شامل تمام آثار ادبی، هنری و فکری می شود. هر چیزی که از درون سرچشمه می گیرد و در بیرون در خلقت تجلی پیدا می کند (اسلامی ندوشن، ص 384). فرهنگ مجموعه علم، هنر و معنویت یک جامعه است (خرمشاهی، ص 26). فرهنگ شامل علم، فضل، اخلاق و هوش است. فرهنگ را میراث ملی می نامند. معنی و مفهومی که از فرهنگ ارائه شده است چنین است: فرهنگ مجموعه ای شامل دانش، باورها، هنرها، اخلاق، قوانین، آداب و رسوم، مهارت ها و تجربیاتی است که همه انسان ها به دست آورده اند (منصوری، 1374: 6) روش ها و آداب و رسوم زندگی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم از طریق آموزش و پرورش با اعضای یک جامعه به اشتراک گذاشته می شود. آن ها را کم و بیش از نسلی به نسلی دیگر می گذرد و به این ترتیب معمولاً تغییر و تغییر در ترکیب عناصر حتی تا حدی ناچیز رخ می دهد. این در ترکیبی از فرهنگ ها اتفاق می افتد. ابزارها، تجهیزات، شرایط و رفتارهایی که انسان برای ارضای نیازهای بدنی (مربوط به غذا، پوشاک، مسکن و غیره) استفاده می کند. و ایدئولوژی های مورد استفاده (برای اصوات، افکار، مفاهیم معنوی و فکری و ...) فرهنگ ریشه انسانی دارد و اساس و اساس رفتار است. فرهنگ دیگر از گسترش نیازهای مادی و معنوی افراد جامعه می کاهد و به آنها تقارن و وحدت در شکل و محتوا می بخشد. (آراسته خو،1369: 449). فرهنگ مفهوم پیچیده ایست که تعاریف متعدد و متنوعی از آن داده شده است. برای مدت ها"فرهنگ"به مجموعه ای از فعالیت های فکری و هنری محدود بود و تعریف نسبتاً دقیق و دقیقی از فرهنگ ارائه کرد، اما با وجود این تعریف، فقط جنبه معنوی مشکل حل شده بود. فرهنگ ابتدایی"فرهنگ"را" مجموعه ای را تعریف می کند که شامل دانش، باورها، هنرها، آداب، قوانین، آداب و رسوم و تمام مهارت ها، توانایی ها و عادات به دست آمده است. فرد را به عنوان عضوی از جامعه بررسی می کند. اما از نظر سیاست فرهنگی، پس از برپایی کنفرانس جهانی فرهنگ و توسعه در مکزیکوسیتی در سال 1982 و اعلام دهه جهانی توسعه فرهنگی. از سال 1988 تا 1997، مفهوم "فرهنگ" توسط سازمان ملل متحد بازتعریف شد. بر اساس پیشنهاد کنفرانس، فرهنگ باید به طور گسترده به عنوان یک ساختار پیچیده. در کنار روابط متقابل، سنت و دانش و نیز اشکال مختلف بیان و تحقق فردی در بطن جامعه قرار دارد.. بر اساس تعریف این کنفرانس، فرهنگ عبارت است از: «مجموعه‌ای از ویژگی‌های معنوی، مادی، فکری و عاطفی که یک جامعه یا گروه اجتماعی را تشکیل و تعریف می‌کند، نه تنها شامل هنرها، بلکه شامل انواع زندگی، حقوق اساسی بشر، نظام‌های ارزشی است. سنت ها و باورها نیز در ادبیات هر کشوری معانی خاص خود را دارد، مانند: فرهنگ از دور. پیشوند + آویز که از ریشه اوستایی به معنای رسم کردن آمده است) این کلمه به معنای ترسیم و همچنین به معنای آموزش است (دهخدا، علی اکبر، ج 11، ص 17132) همچنین این واژه در معانی مانند علم و دانش، آموزش و پرورش، حکمت، حکمت و راه حل(معین، ج 3، ص 1791). البته به جای این کلمه، اسم پهلوی معرفی شده است که به معنای ادبیات، دانش، آثار علمی و ادبی یک قوم یا قوم است (امید، ج 2، ص 915). تعریف تایلر در سال 1871 در کتاب فرهنگ ابتدایی به عنوان یک تعریف جامع شناخته شده است: «فرهنگ مجموعه پیچیده ای است که شامل دانش، باورها، هنرها، صنایع، فنون، اخلاق، قوانین، سنت ها و در نهایت همه عادات و رفتار و قوانین است. که فرد

در شرایط کنونی، جهان اسلام که با چالش‌های متعددی نظیر تفرقه، نزاع‌های فرقه‌ای، افراط‌گرایی و نفوذ قدرت‌های بیگانه مواجه است، تعامل و تقریب میان دیدگاه‌های فقهی مذاهب اسلامی به عنوان یکی از راهبردهای بنیادین و ضروری برای تقویت و استحکام امت اسلامی مطرح گردیده است. تقریب مذاهب اسلامی مفهومی است که بر پایه‌ی نزدیکی و همگرایی پیروان مذاهب مختلف، بر اساس مشترکات اعتقادی، فقهی و اخلاقی، شکل گرفته و هدف آن، ایجاد فضای همدلی، توسعه همکاری‌ها و تحقق اخوت و وحدت اسلامی است. این مفهوم در تحلیل‌های تفسیری مفسران و قرآن‌پژوهان معاصر از فریقین (شیعه و سنی) نیز مورد توجه و تأکید قرار گرفته است، به‌گونه‌ای که در تفسیر آیات مرتبط با وحدت، تعاون، مدارا و همزیستی، به‌صراحت بر اهمیت این رویکرد تأکید شده است. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی و بر پایه‌ی مطالعه کتابخانه‌ای و تحلیل محتوای منابع معتبر تفسیری فریقین، به بررسی دیدگاه‌های مفسران معاصر درباره تقریب مذاهب اسلامی پرداخته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که تقریب نه‌تنها امری ممکن و مطلوب، بلکه واقع‌گرایانه و عقلانی است و در طول تاریخ اسلام، همواره به عنوان عامل انسجام‌بخش میان فرق اسلامی ایفای نقش کرده است. تقریب، نقشی کلیدی در مقابله با توطئه‌های جریان‌های تفرقه‌افکن و دشمنان وحدت اسلامی داشته و در تحکیم پیوندهای بین‌فرقه‌ای مؤثر واقع شده است در این پژوهش، مبانی نظری تقریب در سه حوزه‌ی اصلی مورد تحلیل قرار گرفته است: نخست، مبانی کلامی که شامل اصولی همچون توحید، نبوت و معاد است؛ دوم، مبانی فقهی که به مسائل مشترکی چون نماز، روزه، زکات و حج ‌پرداخته است؛ و سوم، مبانی اخلاقی که بر فضایل انسانی و آموزه‌های اخلاق اسلامی چون صداقت، انصاف، بردباری و احترام متقابل تأکید کرده است همچنین، مفسران معاصر از هر دو جناح فکری با سه رویکرد اصلی در این زمینه ظاهر شده‌اند: رویکرد اعتدال‌گرا ی حد اکثری که تقریب را ضرورتی دینی و اجتماعی تلقی می‌کند، رویکرد حد اقلی که با نگاهی محتاطانه به بررسی موضوع پرداخته، پژوهش حاضر با ارائه‌ی راهکارهای عملی در دو عرصه‌ی علمی-فرهنگی و سیاسی-اقتصادی نشان داده است که تقریب مذاهب اسلامی بستری برای همزیستی سازنده، تعامل مثبت و زندگی مسالمت‌آمیز میان مسلمانان است تقویت گفت‌وگوهای بین‌مذهبی، تبادل علمی، همکاری‌های فرهنگی، تأسیس نهادهای مشترک و همگرایی در مواجهه با مسائل جهانی از جمله راهبردهای زمینه‌ساز تحقق وحدت و انسجام در امت اسلامی است.